Diyanet İşleri Başkanlığı Yasası 2010 yılında “Cami dışında faaliyet gösterebileceği” bir anlayışla değiştirildi. Statüsü yükseltildi, görev kapsamı genişletildi, çeşitlendirildi ve örgüt yapısı, yeni hizmetlerini görebilecek bir anlayışla güçlendirildi. Şimdi çok daha donanımlı. Gördüğü hizmetlere bütçe ödenekleri yetmiyor. Bir çok bakanlıktan çok ödenek verilmesine karşın, yüksek tutarlarda ödenek üstü harcamalar yapıyor. Meclise kilitlenmiş siyaset, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasasına aykırı olan bu uygulamayı ne önleyebiliyor ne hesap sorabiliyor.

Bütçeler, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası’na göre 3 yıllık perspektifle hazırlanıp Meclise sunulur. Diyanet İşleri Başkanlığı’na 2022 yılında, ek bütçe dahil 22,9 milyar lira ödenek verilmişti. 2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Yasasında 2023-2025 arasındaki 3 yılda toplam 129,1 milyar lira ödenek öngörülüyor. Böylelikle 4 yılda yasal olarak 151,9 milyar lira harcama yetkisine kavuşuyor. Ödenek üstü harcayacaklarını, yani yasal olmayanların tutarını kestiremeyiz. Ödenek tutarlarının kesin olmadığını enflasyon ve sosyal-ekonomik etkenler dikkate alınarak gelecek yıllarda güncelleneceğini burada belirtelim.

Çizelgede, tarım-orman ve kültür alanında hizmet gören kurumlara 2022-2025 yılları arasındaki 4 yılda verilen bütçe ödeneklerinin toplamları karşılaştırılıyor. Devlet Su İşleri’nin (DSİ) 4 yıllık bütçelerinin toplamı 229,9 milyar lira. Orman Genel Müdürlüğü’ne Diyanetin yaklaşık dörtte biri kadar bütçe ayrılmış. Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesi Diyanetin yarısına ulaşamıyor. Devlet Tiyatroları ile Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlükleri bütçeleri ise çerez parası, yerlerde sürünüyor.

Diyanet İşleri Bütçesinin, Devlet Tiyatroları ve Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüklerinin yatırım ödenekleriyle karşılaştırıldığı çizelgede Devletin sanata bakışı çok daha net görülebiliyor.

Diyanet Başkanı, bütçelerinin çok büyük bölümünün personel aylıklarının ödenmesine harcandığını söyleyip bundan yakınıyor. 2021 yılı sonunda 130 bin personeli vardı. Neden yakındığını anlamak güç: Diyanetin parası başka kurumlara verilmiyor ki. Hepsi Başkanlıkta çalışan imam ve benzeri unvanlar taşıyan görevlilere harcanıyor. Ve aşağıdaki çizelgeden görüleceği üzere harcanan para Emniyet Genel Müdürlüğü personel bütçe ödeneklerinin üçte birine ulaşıyor. DSİ ve Orman Genel Müdürlüklerinin yarısına bile ulaşamıyor.

Din adına yapılan hizmetlerin parası yalnızca Diyanet İşleri Başkanlığı’na verilen ödeneklerle karşılanmıyor. Bütçede ilk bakışta görülemeyen ya da anlaşılamayan başka kalemler de bulunuyor.

Bütçelerin Fonksiyonel sınıflandırma tablosunda “Dinlenme Kültür ve Din Hizmetleri” sütunu yer alıyor. 2023 yılında bu sınıflandırma altında 52,2 milyar lira ödenek öngörülüyor. Ödeneklerin 31,3 milyar lirası Diyanet Bütçesine konulmuş ama kalan 21 milyar lirası başka kurumların bütçelerinde yer alıyor. Yüksek tutarlı olanlarını sıralayalım: Dışişleri Bakanlığı bütçesinde 900 milyon; Gençlik ve Spor Bakanlığına 9,5 milyar; Kültür ve Turizm Bakanlığı’na 8,8 milyar lira ödenek verilmiş.

Hepsinin doğrudan din hizmetlerine harcanacağı söylenemez ama AKP gerçeğini dikkate alırsak büyük bir bölümünün bu amaca harcanacağını düşünebiliriz.

Diyanet İşleri Başkanlığı bütçe dışı kaynaklardan da besleniyor. Başkanlık taşıt zengini; 2022 yıl sonu itibariyle 406 taşıtı var. 2023 yılında edineceği taşıtlarla 425 olacak. Bunların çoğunun bağışlandığı anlaşılıyor. 2018 yılı Merkezi Yönetim Bütçesiyle Başkanlık merkez ve taşra hizmetlerinde kullanılmak üzere 15 adet T02 cinsi binek otomobil ile 20 adet T05 Cinsi minibüs edinmesine izin verilmişti. 2018 yılı bütçesine ekli 1 sayılı cetvelde Binek otomobiller ile 15 minibüsün yurt içi hibe edileceği belirtiliyordu. 2023 yılı bütçesinde de Başkanlık hizmetlerinde kullanılmak üzere T2 cinsi binek otomobil hibe edilmesi öngörülüyor.

Din hizmetlerine bütçelerle verilen ödeneklerin hesabını yaparken, Milli Eğitim yatırım ödeneklerini incelemek, imam hatip okulları pansiyon yatırımlarının tutarlarına bakmak; imam hatip okulları ile İlahiyat Fakülteleri bütçelerini hesaplarımıza eklemek gerekiyor. Ancak bu da yetmiyor: Başta Türkiye Diyanet Vakfı olmak üzere çok sayıda kamu özel ya da kamu kaynaklarından gizli/açık yöntemlerle beslenen örgütleri de dikkate almalıyız.

Millet ve Cumhur İttifaklarının atışmalarına çok fazla boğulduk. Günümüz hangi ittifakın kazanacağı konulu programları izlemekle geçiyor. Oysa bizim asıl sorunumuz bu değil ki; laiklik, kamuculuk, bağımsızlık gibi ilkelerimiz/hedeflerimiz var.