Türkiye’de kadınlar 2005’ten bu yana, evlilik öncesi soyadlarını kullanmak için mücadele veriyor. HDP İstanbul Milletvekili Filiz Kerestecioğlu, evli kadınların evlilik öncesi soyadını kullanabilmesi için yasa önerisi verdi.
Cumhuriyet'ten Damla Yur'un haberine göre, Kerestecioğlu, Anayasa Mahkemesi’nin evlilik öncesi soyadını tek başına kullanmak için Neşe Aslanbay’ın yaptığı başvuruyu haklı bulması üzerine dün 4721 Sayılı Medeni Kanun’da Değişiklik Yapılmasına İlişkin yasa önerisi sundu. Yasa değişikliğine ilişkin öneri ile sadece evlilik öncesi soyadını kullanmak isteyen kadınların karşılaştığı eşitsizliğin ve Türkiye’nin tarafı olduğu uluslararası sözleşmeler, AİHM kararları ile iç hukuk arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi amaçlanıyor.
Kerestecioğlu, 4721 sayılı Medeni Yasa’nın 187. maddesinin şu şekilde değiştirilmesini talep etti: “Eşler, eşinin soyadı veya eşinin soyadıyla birlikte kendi soyadını kullanmak için evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yazılı başvuruda bulunmadıkça kendi soyadını kullanır. Daha önce iki soyadı kullanan eş, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanır.”
187. maddenin değişikliği durumunda teklifte yürürlüğe girmesi gereken diğer maddeler de şöyle sıralandı: “Bu kanun yürürlüğe girdiği tarihte evli olan eşler de bu maddeye dayanarak soyadı değişikliği hakkına sahiptir. Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.”
1997’DEN BERİ İKİ SOYAD KULLANILABİLİYOR
Türkiye’de ilk kez 1997 yılında 54. Hükümet döneminde, Devlet Bakanı Işılay Saygın döneminde, Medeni Yasa’da kadının eşi dışında kendi soyadını da kullanma olanağını sağlayan değişiklik yapılmıştı. “Kadın evlenmekle kocasının soyadını alır” maddesi “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuru ile kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir” şeklinde düzenlenmişti.
AİHM’DE İLK DAVA 2004’TE KAZANILMIŞTI
Kadınlar eşlerinin soyadı olmadan sadece kendi soyadlarını kullanmak için mücadele vermeye devam ediyor. İlk zaferi 10 yıllık hukuki mücadele sonrası 16 Kasım 2004’te Ayten Ünal Tekeli kazanmıştı. AİHM’de Türkiye’yi mahkum ettiren Ünal’a Türk makamları isterse kimliğinde düzeltme yapılabileceği belirtmiş, Ünal’ın talebi üzerine de kimliğindeki ‘Tekeli’ soyadı kaldırılmıştı. İlk maddi tazminatı ise Avukat Gülizar Tuncer 2013’te kazanmıştı. O dönem Tuncer’e 1500 euro tazminat ve 3030 euro mahkeme masrafının ödenmesine karar verilmişti. Çok sayıda kadın, iç hukuk yollarında çözüm bulunmayan soyadı mücadelelerini AİHM’e taşımaya ve Türkiye mahkum olmaya devam ediyor.