21 maddelik anayasa önerisindeki 3 maddeyi metinden çıkaran, 10 maddede ise değişiklik yapan AKP, bu değişikliklerle "eleştirileri dikkate alıyor" gibi yaptı, ancak pek çok tartışmalı hükmü taşıma yöntemiyle diğer maddelerin içinde düzenledi.

Cumhuriyet'ten Emine Kaplan'ın haberine göre, CHP’nin "federasyona zemin hazırlayacağı"nı vurguladığı anayasanın "merkezi idare"yle ilgili cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi veren 15. maddesi önerinden çıkarıldı. Ancak söz konusu maddedeki hükümler önerideki başka bir maddeye taşındı. HSYK üyelerinin yarısının Cumhurbaşkanı tarafından seçilmesini öngören düzenlemeye yönelik yoğun eleştiriler üzerine, cumhurbaşkanının doğrudan belirleyeceği üye sayısı 5’ten 4’e düşürülerek, Meclis’in seçeceği üye sayısı bir artırıldı. Ancak, bu değişiklik HSYK üyelerinin tamamının Cumhurbaşkanı ve Meclis’te de AKP tarafından belirlenmesini değiştirmeyecek.

Anayasa Komisyonu’nda, 10 günlük bir maratonun ardından değişiklikler yapılarak kabul edilen anayasa önerisinin gelecek hafta TBMM Genel Kurulu gündemine alınması bekleniyor. AKP, öneride yaptığı değişikliklerle hem kendi içindeki hem de MHP’deki kaygıları gidererek genel kuruldaki oylamada olası fireleri önleme stratejisi izledi. Ancak yapılan pek çok değişiklikte kaygılara neden olan düzenlemelerden vazgeçilmediği gibi başka maddelere serpiştirilerek korundu.

Bunlardan bazıları şöyle:

• "Bölgesel yönetimlere zemin" eleştirisi: AKP’nin Meclis’e sunduğu anayasa önerisinin ilk halinde, anayasanın “Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır. İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır. Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezî idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir” hükmünü düzenleyen “merkezi idare” başlıklı 126. maddesindeki “Bu teşkilatın görev yetkileri kanunla düzenlenir” tümcesinin çıkarılması ve “Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının, kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir” hükmünün eklenmesi öngörülmüştü. Komisyonda yapılan değişiklikle, bu hükmün düzenlendiği önerinin 15. maddesi metinden çıkarıldı. Ancak, maddeyle eklenen Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle ilgili fıkra, önerinin 11. maddesine taşındı.
• Kamu tüzel kişilikleri Cumhurbaşkanı’nca kurulacak: Önerinin 15. maddesinde, anayasanın “idarenin bütünlüğü ve kamu tüzel kişiliği” başlıklı 123. maddesinin değiştirilerek “kamu tüzel kişiliğinin ancak kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulabileceği hükmü öngörülmüş, “Üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle” düzenleneceği belirtilmişti. Komisyonda, söz konusu 15. madde metinden çıkarıldı. Ancak, üst düzey kamu görevlileriyle ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi düzenlemesi önerinin 9. maddesine, kamu tüzel kişiliklerinin yine Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulabileceği hükmü de önerinin 19. maddesine eklendi. Bu değişiklik üzerine CHP’liler, “Düzenlemeleri aynı şekilde muhafaza ediyorsunuz, hiçbir şey değişmedi. 123 ve 126. maddeler, bu iki maddenin kullanılarak Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle bölgesel yönetimler kurulacağı konusunda kamuoyunda yayın bir şekilde endişe vardı. Siz güya bu endişeyi gidermek için algı yaratmaya çalışıyorsunuz, anayasayı dolanarak, ikisini farklı maddelere serpiştirerek aynı şeyi muhafaza ediyorsunuz” dedi.
• "FETÖ"ye YAŞ önlemi: Öneride, anayasanın “yargı yolu” başlıklı 125. maddesinde yer alan “Yüksek Askeri Şûra’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır” hükmünün kaldırılması öngörülmüştü. Ancak komisyon sürecinde AKP kendi içinde yaptığı değerlendirmelerde, 15 Temmuz darbe girişimi dikkate alınarak bu hükmün korunması yönünde değişiklik yapıldı.

HSYK KANDIRMACASI

Önerinin, HSYK’nin yapısını yeniden düzenleyen 17. maddesinde verilen önergeyle, kurulun üye sayısı Adalet Bakanlığı Müsteşarı doğal üye yapılarak 12’den 13’e çıkarıldı, Cumhurbaşkanı’nın belirleyeceği üye sayısı 5’ten 4’e, Meclis’in seçeceği üye sayısı da 6’dan 7’ye yükseltildi.

Bu değişiklikle, Meclis’in belirleyeceği üye sayısının Cumhurbaşkanı’ndan fazla olacağı algısı yaratılmaya çalışıldı. Oysa 13 üyeden 1’i Adalet Bakanı, 1’i de Adalet Bakanlığı Müsteşarı olacak. Cumhurbaşkanı doğrudan atayacağı 4 üye ile birlikte hem Adalet Bakanı hem de müsteşarı kendi atayacağı için 6 üyeyi belirlemiş olacak. Meclis’in seçeceği 7 üyeyi ise parlamentoda çoğunluğu bulunan yine AKP seçecek.

Yapılan değişiklik, üyelerin tamamını Cumhurbaşkanı ve AKP’nin belirleyeceği gerçeğini ise değiştirmiyor.