Hakkı Başgüney

Geçen yıl bugün için yazdığım yazıya “Fransa için öldüler” diye başlamıştım, Missak Manuşyan ve yoldaşlarının direnişini hatırlatmak için yazdığım yazıya. Bu sene Paris’te arkadaşları ile birlikte idam edilen Manuşyan ve 22 anti faşist direnişçinin ölümlerinin 70. yıldönümü. Bu direniş hareketi ve onun acı bir şekilde bastırılması Fransız yurtseverliğinin tarihinin de en değerli sayfalarından biri olmaya devam ediyor. 21 Şubat 1944 Fransa’sında Manuşyan’ın liderliğinde savaşan ve yaşamını yitiren direnişçilerin anısına bu sene de yazmak istedik. Bu grubun mücadelesi o zamanki Nazi işbirlikçisi olmuş Fransızların geleneğinin bugünki temsilcisi Front National (Milliyetçi Cephe)’in etkisini artırdığı günümüzde de anımsanmayı hakediyor. Fransızlar da bu grubu unutmuyorlar ve bugün başta Paris olmak üzere bu grup anısına anma toplantıları düzenleniyor. L’Humanité gazetesi de direnişçilerin öldürülmesinin 70. yılı anısına 52 sayfalık özel bir ek veriyor. Bizimle aynı toprakların çocuğu olan Manuşyan’ın ve arkadaşlarının hikayesini bir kez daha hatırlatalım.

Adıyaman doğumlu bir Ermeni olan Manuşyan 1934’te Fransa’da Komünist Parti’ye ve Ermenilerin yoğunlukta olduğu çeşitli uluslardan mültecilerden oluşan MOİ grubuna katılır. Parti faaliyetlerine aktif bir şekilde katılan Manuşyan, Fransa’da Alman işgalini takip eden dönemde tutuklanır, sonra serbest bırakılır. Bırakıldıktan sonra direniş hareketine katıldığı gibi, 1943’te 22 erkek ve bir kadından oluşan, uluslararası grubun askeri yönetimi de Manuşyan’ın sorumluluğundadır. Bu grup Manuşyan’ın liderliğine girmeden 1942’den itibaren bağımsız olarak Paris’te Almanlara karşı eylemler örgütlemiş olan militanların bir araya gelmesiyle kurulmuştur. Grubun üyeleri birçok silahlı eylem gerçekleştirir, sabotaj, bombalama, Nazi askerlerinin öldürülmesi ve trenlerin raydan çıkarılması gibi eylemler yaparlar. En büyük eylemleri de, 28 Eylül 1943’te Fransa’dan sorumlu SS subayı Julius Ritter’in öldürülmesidir. Bu eylemden sonra grup üyeleri Fransız işbilikçilerin de yardımıyla 16 Kasım 1943’te yakalanırlar. Manuşyan 21 Şubat 1944’te 21 yoldaşıyla idam edilmiştir. İçlerindeki tek kadın olan Olga Bancic Stuttgart’a gönderilir ve 10 Mayıs 1944’de giyotinle öldürülür.

Kızıl bir afiş
Komünist şair Louis Aragon’un şiirine ve Leo Ferré’nin şarkısına da ismini veren L’affiche Rouge (Kırmızı Afiş) bu esnada Almanlar tarafından direnişi bastırma politikasının bir ürünü olarak ortaya çıkan afiştir. Bu afişin amacı yabancıları düşman gibi göstermek ve Fransızlara yabancıların onların ülkelerini tehlikeye attıklarını benimsetmektir. Ancak Gestapo tarafından hazırlanan Manuşyan grubu propaganda afişlerinin üzerine her gece direnişçiler tarafından “Mort pour la France - Fransa için öldüler” yazılır ve Almanlara karşı mücadelenin simgesine dönüşür bu direnişçiler.

Afiş üzerinde grubun en aktif elemanlarından 10 kişi resmedilmiştir. İşgalciye ve faşizme karşı mücadele eden grup üyeleri, şiddet yanlısı yabancılar, Fransa’nın huzurunu bozan teröristler olarak gösterilmeye çalışılır. Gerçi grubun tümü içerisinde yalnızca 3 Fransız vardır, çünkü Manuşyan grubu, direniş örgütlenmesi içerisinde uluslararası bir gruptur. Grubun üyeleri çoğunlukla Sovyetler Birliği Komünist Partisi çizgisine bağlıydılar. Manuşyan grubu 23 komünist direnişçiden oluşuyordu, bunlardan 20’si “yabancıydı” Franko İspanyası’ndan kaçan ve Pireneler’deki Fransız kamplarına hapsedilen İspanyollar, faşizme karşı direnen İtalyanlar, Ermeniler, 1942 yılında gerçekleşen Fransa’daki en kapsamlı Yahudi toplu tutuklamalarından kurtulmuş Yahudiler... Ve başlarında da Anadolulu bir Ermeni olan Missak Manuşyan… Direniş hareketinin başarıya ulaşmasıyla bu 23 komünist yurtsever, Fransa’da sol geleneğin önemli simgeleri oldular. Bu kahramanlar, bize bugün de yurtseverlik ve direnişin komünistlerin, işbirlikçilik ve ihanetin ise faşistlerin tekelinde olduğunu hatırlatıyor.