Edebiyat klasikleri çevirilerinde ‘intihal’ riski dikkat çekiyor. TÜBİTAK projesi olarak İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ) Mütercim Tercümanlık Bölümü tarafından gerçekleştirilen Çeviride İntihal Projesi kapsamında yapılan çalışmada, Robinson Crusoe, Madam Bovary ile Savaş ve Barış kitaplarının tüm tam metin çevirileri incelendi. İncelemede, 13 farklı çevirisi yapılan Robinson Crusoe romanının 2 çevirisinde özgünlük, Madam Bovary’nin 38 farklı Türkçe çevirisinden de sadece 5’inde özgünlük belirlendi. Savaş ve Barış romanında da çok sayıda intihal yapıldığı belirlendi.

İzmir Ekonomi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şahin, çevirinin özveri isteyen bir süreç olduğunu, çevirmenin haklarının korunması açısından intihal unsuru taşıyan kitapların piyasadan kaldırılmasını amaçladıklarını söyledi. Şahin, “intihal unsuru içeren çevirilerin piyasadan, kütüphanelerden, raflardan, evlerden kalkmasını amaçlıyoruz. İki yıllık TÜBİTAK projesi olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu proje kapsamında klasik eserlerde yeniden çeviride intihal unsurlarını tespit ediyoruz. Bunun için araştırmacı çeviribilimci Sabri Gürses’in yanı sıra İEÜ Mütercim Tercümanlık Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Derya Duman ve Damla Kaleş’in yer aldığı bir ekip oluşturduk. Üniversite olarak çeviride intihal unsurlarına bilimsel bir yaklaşım getirmeye çalışıyoruz” dedi.

'ELEKTRONİK ORTAMDA KARŞILAŞTIRIYORUZ'

İntihalleri deneysel verilerle ispatlama yöntemi araştırmasına girdiklerini aktaran Yrd. Doç. Dr. Şahin, çevirmenlerin haklarını arayabilmelerini sağlayacak bilimsel kanıt oluşturabilecek metotlar hakkında şunları söyledi: “Robinson Crusoe, Madam Bovary ile Savaş ve Barış eserlerini inceledik. Bu eserleri sayfa sayfa elektronik ortama dökerek farklı çevirileri karşılaştırıyoruz. Nitel ve nicel olarak araştırma yapıyoruz. Bilgisayar yazılımı kullanıyoruz. Nitel analizde kodlama yöntemiyle farklı çevirileri benzerlik yönünden karşılaştırıyoruz. Nicel analizde de elektronik doküman karşılaştırma kullanarak istatistiksel veriler elde ediyoruz. Bir de yan metin analizi yapıyoruz. Üç veri toplamını karşılaştırarak intihale ilişkin deneysel veriler elde ediyoruz. Cümle bazında gidiyoruz. İfadeler ve özgün tercihler üzerinden kodlamalar yapıyoruz. Cümleye ya da sözcüğe bağlı kalmadan makro düzeyde karşılaştırmalar yapabiliyoruz. Çeviriler, bizi şaşkınlığa uğrattı. 13 farklı çevirisi yapılan Robinson Crusoe romanının sadece 2’sinde, Madam Bovary’nin 38 farklı Türkçe çevirisinden de sadece 5’inde özgünlük belirledik. Savaş ve Barış romanında çok sayıda intihal yapıldığı belirledik.” Yrd. Doç. Dr. Şahin, intihalin her türlüsünün tehlikeli olduğunu, çevirmenlerin haklarını korumak istediklerini de kaydetti.