AKP'nin Meclis gündemine getirdiği istihdam paketi patronlar için yeni kıyaklar anlamına gelirken, işçilerin haklarına yönelik yeni saldırıları gündeme getiriyor, bu saldırıların bir bölümünü ise uzatmayı hedefliyor.
TKP Emek Merkezi, Meclis gündemine getirilen istihdam paketine ilişkin kapsamlı bir değerlendirme yaparken, "Patrona kıyak, işçiye ücretsiz izin" başlığı taşıyan söz konusu açıklamanın tam metni şöyle:
PATRONA KIYAK, İŞÇİYE ÜCRETSİZ İZİN
- AKP hükümeti salgın boyunca imza attığı, işçiyi değil patronu koruyan ve kollayan düzenlemelerine bir yenisini ekliyor. TBMM’ye 14 Temmuz 2020 tarihinde gönderilen kanun tasarısı ile yine patronlar için teşvik, kolaylık ve ertelemeler getirilmesi öngörülürken, işçilerin fiilen işini ve gelirini kaybettiği ücretsiz izin uygulamasının 30 Haziran 2021’e kadar uzatılabilmesinin önü açılıyor.
- Salgın döneminde patronlara önemli bir kaynak aktarımı mekanizması olarak işleyen kısa çalışma ödeneği uygulamasında Cumhurbaşkanı’na süreyi sektörel olarak uzatma yetkisi de veriliyor. Kısa çalışma ödeneği uygulaması, sektörel olarak ayrı ayrı ya da bir bütün olarak 31 Aralık 2020 tarihine kadar uzatılabilecek.
- İşyerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanan ya da işçisini ücretsiz izne gönderen patronlara, haftalık normal çalışma sürelerine dönmeleri halinde işçi ve patronların sigorta prim paylarının tamamı, üç ay süreyle yine patronlara teşvik olarak verilecek. Üstelik bu teşvik, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yani işçilerin birikimlerinden karşılanacak. Patron, bir süreliğine sigorta prim ödeme yükümlülüğünden kurtulmuş olacak.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile kamuya ait işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesine ilişkin hükmü, 2023 yılı sonuna kadar ötelenmek isteniyor. Bir maliyet unsuru olduğu kadar küçük ölçekli işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına tamamen uyma sorumluluğu getirdiği için, işçi sağlığı ve iş güvenliği risklerinin artması pahasına patronlar ve patron örgütlerinin talebi doğrultusunda bir kez daha uzatılacak.
AKP , “normalleşme” sürecinde salgın döneminde oluşan üretim kayıplarının giderilmesi ve sömürünün azami hale getirilmesi için patronları kollayan düzenlemeleri içeren yeni bir Torba Kanun Tasarısı’nı 14.07.2020 tarihinde TBMM’ye sundu.
Emekçilerin büyük tepki gösterdiği kıdem tazminatı fonu ve esnekleşme düzenlemelerini bir süreliğine ertelediği anlaşılan hükümet, yeni gündeme getirdiği düzenleme ile ücretsiz izin uygulamasını 30 Haziran 2021’e kadar uzatma yetkisini Cumhurbaşkanına vermek istiyor. Böylece, yaklaşık 1 yıl kadar patronları kıdem tazminatı ödemekten kurtarmayı amaçlıyor. Aynı düzenleme ile fiilen işsiz kalan bu işçilerin işsiz olarak sayılmamaları da sağlanmış olacak. Tek taraflı ücretsiz izne çıkarılan işçiler, gelirlerini kaybedecekler ve sadaka düzeyindeki ödeneğe mahkum edilecekler.
İkisi yürürlük maddesi olmak üzere toplam 10 maddeden oluşan “İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı” TBMM tatile girmeden 16 Temmuz Perşembe günü Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmeye başlanacak. Tasarıda öne çıkan düzenlemeler şöyle:
Kısa çalışma uzatma yetkisi sektörel olarak kullanılabilecek
Tasarı Madde 2’de Cumhurbaşkanı’na, koronavirüs etkisiyle zorlayıcı sebep kapsamında yapılan kısa çalışma ödeneği başvuru tarihi ve/veya kısa çalışma ödeneğinin süresini sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak 31.12.2020 tarihine kadar uzatma yetkisi veriliyor. Bu düzenlemeyle, daha önce 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa 7226 sayılı Kanunla eklenen geçici 23’üncü maddeye bu ödeneğin süresinin sektörel bazda uzatılabilmesi yetkisi eklenmek isteniyor. Bu şekilde patronların tekil başvuruları kolaylaştırılmış olacak.
İşçilerin işsiz kaldıklarında hak ettikleri işsizlik ödeneğinden mahsup edilmek üzere verilen kısa çalışma ödeneği uygulamasına, özellikle bazı sektörlerde patronların zarara uğramaması için yaygın bir biçimde uygulanmaya devam edilecek.
Patronlara 3 aylık sigorta prim kıyağı geliyor
Tasarının 3. maddesinde, salgın kaynaklı zorlayıcı sebebe bağlı olarak özel sektör işyerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlananlar ile ücretsiz izne çıkarılıp nakdi ücret desteğinden yararlananların çalıştıkları işyerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönülmesi halinde patronlara sigortalılar ve patronlara ait sigorta prim paylarının tamamının 31.12.2020 tarihini geçmemek üzere üç ay süreyle İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanması öngörülüyor. Ayrıca, Cumhurbaşkanı’na bu süreyi 6 aya kadar uzatma yetkisi veriliyor.
4447 Sayılı Kanun’a eklenmesi planlanan Geçici 26. madde ile normalleşme sürecinde patronlara yeni bir sigorta prim teşviki verilmesi amaçlanan bu düzenleme ile üç ay boyunca patronların kendi paylarına ve işçiler adına Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri primlerden mahsup edilecek bir teşvik hayata geçirilmiş olacak.
İşçilerin işsiz kaldığında kullanabilecekleri bir mekanizma olması gereken İşsizlik Sigortası Fonu, bir kez daha patronlara yeni bir teşvik vermek için kullanılacak. Yıllardır işçilerin birikimleriyle oluşmuş olan İşsizlik Sigortası Fonu’nun patronlar tarafından yağmalanmasına devam edilecek.
Ücretsiz izin uygulaması bir yıl uzatılabilecek
Tasarı Madde 4’te, hükümetin daha önce yaptığı ve “işten çıkarmanın yasaklandığı” belirtilerek kamuoyuna sunulan düzenlemedeki İş Kanunu’nun 25/2 istisnasına yeni ekler yapılıyor. Buna göre, iş akdinin feshinin mümkün olacağı hallere, belirli iş akdinin süresinin sona ermesi, işyerinin kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, hizmet alımları ve yapım işlerinde işin sona ermesi durumu da ekleniyor.
Salgın döneminde daha önce düzenlenen ve işçilerin kısmen ya da tamamen patron tarafından tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkarılmasını mümkün kılan İş Kanunu’nun Geçici 10. maddesine yapılan bu eklemelerin yanı sıra, Cumhurbaşkanı’na işten çıkarma kısıtlaması ve ücretsiz izin uygulamasını her defasında en fazla üçer aylık sürelerle 30.06.2021 tarihine kadar uzatma yetkisi veriliyor.
Bu düzenleme, Cumhurbaşkanı istediği takdirde yaklaşık 1 yıl boyunca işçilere ücretsiz izin dayatmasının sürmesi ve fiilen işsiz kalan bu işçilerin aylık 1.177 TL tutarındaki ücretsiz izin ödeneği ile mutlak yoksulluğa itilmesi anlamına geliyor.
Yani, önümüzdeki bir yıl boyunca ücretsiz izne çıkarılan işçiler işsiz olarak sayılmayacak, fiilen işsiz kalan bu işçiler kıdem ve ihbar tazminatlarını alamayacak, geçimini sağlamak için yeni bir iş arayamayacak. Aylara yayılan bu süre içinde artık daha fazla dayanamayarak ayrılmak isteyen işçinin tazminatlarını alamadan istifa etmek dışında bir çaresi kalmıyor. Bu işçiler, hükümetin siyasi hesapları ve patronların çıkarları için kapana kıstırılmış ve çaresiz bırakılmış olacaklar.
Hükümet Soma'da patronların işçiye olan borcunu kapatıyor
Tasarıdaki 5. maddede, Soma’daki maden faciası sonrası Türkiye Kömür İşletmesi’nin (TKİ) rödovans sözleşmeleri kapsamındaki Işıklar, Atabacası ve Geventepe ocaklarında hizmet akitleri sona erdirilmesine rağmen kıdem tazminatlarını hâlâ alamayan işçilerin TKİ’ye 2 ay içinde başvurmaları halinde TKİ tarafından 6 ay içerisinde kıdem tazminatlarının ödenmesi düzenleniyor. Yıllardır kıdem tazminatlarını alamayan maden işçilerinin bu sorunu çözülürken, yapılan düzenlemeyle patronların ödemesi gereken bir yükümlülük bir kamu işletmesi aracılığıyla kapatılmış oluyor.
Patronların işçi sağlığı ve iş güvenliği yükümlülükleri öteleniyor
Tasarının 8. maddesinde, 50 kişiden az işçi çalıştıran az tehlikeli sınıfındaki işyerlerinde ve bazı kamu işyerlerinde 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca 1.7.2020 tarihinde yürürlüğe giren iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesine ilişkin yükümlülük 31.12.2023 gibi uzak bir tarihe ertelenmek isteniyor.
Salgın nedeniyle eğitimlerin aksaması ve ilgili sınavların gerçekleştirilmemesinden kaynaklı olarak oluşacak uzman ve hekim açıklarını önlemek gerekçesiyle sunulan bu düzenleme, gerçekte patronların maliyet unsuru olarak gördükleri bir yükümlülüğü ötelemeyi amaçlıyor.
Bu düzenleme yalnızca bu işyerlerinde uzman ve hekim görevlendirilmesinin ötelenmesi anlamına gelmiyor, tarih değişikliği uzmanların da tehlike sınıfına göre görevlendirilmelerinin de değişmesi anlamına geliyor. 31.12.2023 tarihine kadar çok tehlikeli işyerlerine A sınıfı belgeye sahip uzman yerine B sınıfı belgeye sahip uzman atanabilecek, aynı şekilde tehlikeli sınıf işyerlerine de B sınıfı belgeye sahip uzman yerine C sınıfı belgeye sahip uzman ataması yapılabilecek.
Patronlara getirdiği kolaylıklar ve sonuçları itibariyle çalışma yaşamında en fazla tartışılan yasalardan birisi olan 6331 Sayılı Kanun, bu tür ötelemelerle daha fazla tartışmalı hale geliyor. Az tehlikeli işyerlerinin sayısı diğer sınıftaki işyerlerinden daha fazla olduğu için çok sayıda işyeri 6331 Sayılı Kanun’un getirdiği yükümlülüklerden istisna olacak ve bu durum da yeni riskler doğuracaktır.