Yerel ve küçük ölçekte ticaret yapan patronlar yeni gümrük vergilerine tepki gösterdi; turbun büyüğünün heybede olduğunu gören büyük sermaye temsilcileriyse "panik yok" diyerek destek verdi.
Haber Merkezi
*Kapak Fotoğrafı: Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 4 Ocak'ta Zeytindalı ve Yayladağı sınır kapılarını ziyaret etmişti.
Cihatçıların yönetimi ele geçirdiği Suriye'de geçici hükümetin uygulamaya başladığı yeni gümrük vergileri akılları karıştırdı.
Suriye'nin Dışişleri Bakanı, Savunma Bakanı ve İstihbarat Başkanı Ankara'dayken, Türkiye-Suriye sınırında uzayan araç kuyrukları yeni bir krizin habercisi olarak yorumlandı.
Ancak resmi ağızlar ve patronlar cephesinden yapılan ilk açıklamalar vergi artışının "kontrollü" olduğu yönünde.
Önce düşürüp, sonra artırdılar
Suriye’de Esad yönetiminin devrilmesinden önce aynı ürüne farklı gümrük kapılarında farklı tarifeler uygulanıyordu.
Suriye hükümeti Ürdün, Irak ve Lübnan sınır kapılarından geçen ürünlerden yüksek gümrük vergisi isterken, Türkiye sınırındaki Cilvegözü kapısını kontrol eden HTŞ buradan giden ürünlerden neredeyse hiç vergi almıyordu.
Esad yönetimi 8 Aralık'ta düştü. 18 Aralık’ta yeni yönetim tarafından devralınan tüm gümrüklerdeki vergiler “yeniden yapılandırılmak” üzere sıfırlandı.
Ardından tarifeleri düzenlemesi için Kara ve Deniz Geçişleri Genel İdaresi kuruldu.
İdare yeni gümrük vergilerini duyuruncaya dek çimentodan una, Fransız peynirinden şişe suya her türlü mal sınırdan neredeyse ücretsiz geçti. Öyle ki temel gıda maddelerine erişimin kolay olmadığı ülkede bazı meyve ve sebzelerin fiyatı bu süreçte kısmen geriledi.
Suriye Kara ve Deniz Geçişleri İdaresi, 11 Ocak’ta ülkenin tüm sınır kapılarında uygulanan gümrük tarifelerinin ortaklaştırılması kararı aldı.
Bu kararla birlikte bir yandan daha önce Esad yönetimi tarafından uygulanan gümrük vergisi oranları düşürüldü bir yandan da HTŞ’nin uyguladığı gümrük vergilerinde artışa gidildi.
Karar Türkiye'ye özel değildi ama karardan olumsuz yönde etkilenen tek ülke Türkiye oldu.
Büyük sermaye şikayetçi değil: 'Destekliyoruz!'
Ceylanpınar sınır kapısında daha önce 1 ton undan 2 dolar vergi alınıyordu. Bu miktar 20 dolara çıkarıldı.
Benzer şekilde 1 ton çimentodan alınan gümrük vergisi 17 dolardan 34 dolara yükseldi. Bir ton demir için vergi de 60 dolardan 120 dolara çıktı.
Artışın yaşandığı kapılarda yüksek vergi ödemek istemeyen ihracatçı patronlar ticareti durma noktasına getirdi. Sınır kapılarında uzun araç kuyrukları oluştu. Ürünlerin ulaşmadığı Halep’te inşaat gibi bazı sektörlerde faaliyetler aksadı.
Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Aykut Göymen "Önemli siparişler almaya başlamıştık, bu vergilerden dolayı siparişler tamamen kesildi. Rahatsızlığımızın giderilmesi için çeşitli çalışmalar ve görüşmeler başlattık" dedi.
Gaziantep Sanayi Odası Başkanı Adnan Ünverdi de “Yüksek gümrük vergileri ile ikili ticaretin sürdürülebilir olması mümkün değildir" diye konuştu.
DEİK Türkiye-Suriye İş Konseyi Başkanı Özçörekçi, karardan bir gün önce Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada Suriye’de ticareti düzenleyecek kurumların oluşturulması gerektiğine işaret etmiş ve “Ticaret Bakanlığımızın gümrük düzenlemeleri ve karşı tarafla olan görüşmeleri var” demişti.
Nitekim sınır bölgesindeki patronların aksine büyük sermaye temsilcileri kararı "desteklerini" ilan etti.
"Şu an panik yapacak bir durum yok" diyen Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkan Vekili Çetin Tecdelioğlu, şöyle konuştu:
"Dışişleri Bakanlığımız ve Ticaret Bakanlığımız önümüzdeki günlerde bir bilgilendirme yapacaktır. Suriye'ye günlük olarak sevkiyatlarımız gidiyor. Kuzey'de, güneyde ve diğer kapılardaki farklı gümrük tarifelerinin eşit ve aynı çizgide olması gerektiği yönünde Suriye hükümetinin yapmış olduğu bir yapılanma var. Bu yapılanmaya biz de destek oluyoruz. Yüzde 300'ler gibi bir rakam yok."
2023 yılında Türkiye'nin Suriye'ye ihracatı 2 milyar 51 milyon dolar oldu. Bu yılın ilk 11 ayında ise ihracat 1 milyar 950 milyon dolara ulaştı.
Dünya Bankası verilerine göre bu rakamlarla Türkiye, Suriye'nin en çok ithalat yaptığı ülke konumunda bulunuyor. Türkiye'nin Suriye'nin ithalatındaki payı yüzde 9,5 olurken, ikinci sırada yüzde 8,8'lik payla Çin yer alıyor.
Yeni yönetim gümrük duvarlarından kârlı çıkacak
Suriye'deki yeni yönetime yakın bir gazete olan Enab Baladi, vergi oranları keskin bir şekilde yükselse de, artışın gıda ürünlerinde kilogram başına birkaç sente denk geldiğini ve “yaşam koşullarını belirgin bir şekilde etkilemediğini” yazdı.
Yeni tarifelerin ülkenin güneyinde fiyatları kısmen düşüreceği, kuzeyindeyse artıracağı tahmin ediliyor.
Gazete, gümrük vergilerinin yeni hükümetin kasasını dolduracağını ve “yerli üreticiyi ülkeye dönmek için teşvik edeceğini” belirtiyor.
Gümrük düzenlemelerinden hemen önce yeni yönetim kamu çalışanlarının maaşlarını yüzde 400 artırma kararı almış ve ülkeyi terk eden sermaye gruplarını geri çekmek için de hammadde ve ara ürünlerde yüzde 50 vergi indirimine gitmişti.
Suriye’nin bölge ticareti için stratejik bir noktada konumlandığını kaydeden gazete, özellikle Türkiye ve Körfez ülkeleri arasındaki transit ticaretten elde edilecek vergi gelirinin yeni hükümet için “önemli” olduğunu aktarıyor.
Suriye, orta vadede toplam transit ticaretten ayda 100 milyon dolar gelir elde etmeyi planlıyor.
Suriye Kara ve Deniz Geçişleri İdaresi Sorumlusu Mazen Alluş da gümrük vergilerindeki standartlaşmanın tarım ve sanayide “yerel üreticiyi koruyacağı”nı savunuyor.