Sermayeden önemli 'uzay vatan' hamlesi

ABD’li Space X firmasının roketiyle uzaya gönderilen iki Türk firmasına ait uydu sistemi, son dönemde Türkiye sermayesinin bu alana dair yaptığı yatırımları yeniden hatırlatmış oldu.

Ogün Eratalay

14 Ocak günü yerel saat 11:09’da Falcon 9 roketiyle ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Vandenberg Üssü'nden havalanan Space X Transporter-12 görev uçuşu başarıyla gerçekleşti. Yörüngeye ticari taşımacılık yapan bu uçuş sırasında çok sayıda farklı kuruma ait 131 ayrı yük dünyanın alt yörüngesine çıkartılmış oldu. Bu yükler arasında Türkiye’den Fergani Uzay ve Plan-S şirketlerinin uyduları da yer alıyor.

Yörüngeye çıkan uydular ne işe yarayacak?

Önce az bilinenden başlayalım. Plan-S, Ankara Bilkent Teknokent merkezli bir şirket. Daha çok küçük uydu üretimi ve bu uydular üzerinden izleme, takip, bilgi edinme hizmetleri veriyor. Plan-S firmasının uydularının ilettiği bilgiler alınarak tarım, kıyı güvenliği, iklim değişikliği ve çevre, karayolu trafik durumu hakkında canlı veri alınabiliyor. Bunun dışında internet bağlantısının olmadığı coğrafyalarda takip, iletişim olanağı ve canlı bağlantı sağlanabiliyor. Özellikle denizyolu taşımacılığında bu tür ihtiyaçların yoğun olduğunu belirtelim.

Fergani Uzay Teknolojileri Bilişim Sanayi ve Ticaret A.Ş. ise Bayraktar ailesinin 2022 yılında kurduğu bir firma. Ticari amaçlı uydu üretiminin ana hedef olduğu firmanın fırlatma teknolojileri ve yörünge transfer araçları gibi planları mevcut. Son olarak uzaya gönderilen FGN-100-d1 uydusu ise haberleşme ve konumlandırma alanlarında hizmet verecek. Fırlatmanın ardından açıklama yapan şirket yöneticisi Selçuk Bayraktar, amaçlarının alçak yörünge konstelasyonu yani takım uyduları sistemi kapsamında 500 benzer uyduyu yörüngeye çıkararak kendi konumlandırma sisteminin kurulması olarak belirtiyor. Bayraktar, ayrıca 50 ton ağırlığında ve 1,5 ton faydalı yükü yörüngeye çıkarabilecek roket sistemlerinin planları dahilinde olduğunu ekliyor.

Hedef yerli-milli GPS: Uluğ Bey

Bayraktar’ın açıklamalarında dikkat çeken bir unsur teknolojik olarak bir yenilik içermese de Türkiye sermayesinin hedefleri ve ufku açısından kimi işaretler barındırıyor. Bayraktar hedeflerinin yörüngedeki takım uydu sistemleri sayesinde gerçekleştirilecek Uluğ Bey adlı konumlandırma sistemi olduğunu belirtiyor. 

Günümüzde navigasyon amaçlı kullanılan takım uydu sistemleri BeiDou (Çin), Galileo (Avrupa Birliği), GPS (ABD), GLONASS (Rusya), IRNSS (Hindistan) ve QZSS (Japonya) şeklinde. Listeye dikkat edilecek olursa tüm ülkelerin yörüngeye faydalı yük çıkartabilecek roket itiş sistemine, dolayısıyla kıtalararası balistik füze kabiliyetine sahip olduğu görülür (Japonya hariç buna nükleer kabiliyet de eklenebilir). Kendi konumlandırma sistemine sahip olarak bu ülkeler hiçbir yabancı ülke sistemine ihtiyaç duymadan bölgesel veya küresel ölçekte konumlandırma yapabilmektedir.

Bayraktar özelinde iktidarla kimi bağlantılar dikkat çekse de Türkiye’de genel olarak silah sanayisinin eğilimleri, Türkiye’nin belirli bir süredir dile getirdiği yeni-Osmanlı siyasetiyle uyumlu ve paralel. Kafkasya-Orta Doğu-Doğu Akdeniz-Kuzey Afrika bölgesinde etkili bir oyuncu olma peşinde olan Türkiye sermayesi, askeri anlamda altyapısını güçlendirecek bu hamleyi uzunca bir süredir devam ettirmekte. Bu kapsamda küresel konumlandırma ve kıtalararası balistik füze kabiliyeti hayati önem taşıyor.

Türkiye sermayesinden uzay vatan hamlesi

Bu kapsamda bir eşgüdüm ve görev paylaşımı zaten uzunca bir süredir yapılmış durumda, ilerliyor. Roketsan tarafından geliştirilen ve sürekli olarak menzili artırılan roketlerin sivil ve askeri amaçlarla kullanılacağı açık. Bu alanda MKE gibi kamu kurumlarının dışında özel sektör firmaları da eşgüdüm halinde çalışıyor. Bayraktar bünyesindeki kurumlar ve Fergani dışında, kamuoyunda sıkça gündeme gelmese de Assan Grup bünyesindeki Assan Defence ve Çorum merkezli Arca gibi firmalar da bu alanda çalışmakta.

Bunun dışında yörüngeye faydalı çıkarabilmek için fırlatma üslerinin ekvatora yakın bölgelerde olması tercih ediliyor. Roketler dünyanın dönme hızından faydalanarak doğu yönünde ateşlenerek atmosfer dışına çıkabiliyor. Fırlatma üsleri veya uzay üsleri aynı zamanda kıtalararası balistik füze üsleri olduğu için stratejik yerler. Bu kapsamda zaten aralarında askeri bir işbirliği olan Türkiye ile Somali arasında benzer bir tesis kurulması konusundaki gelişmeleri de dikkatle takip etmek gerekiyor.