Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü (SIPRI), dünyanın ilk 100 "savunma" sanayisi şirketinin 2023 satışlarına ilişkin verileri yayımladı.

İlk 100'ün toplam silah gelirleri 2022'deki düşüşün ardından yeniden yükselişe geçti. Şirketlerin neredeyse dörtte üçü silah gelirlerini bir önceki yıla göre artırdı. Geçen sene silah sektöründeki en büyük 100 şirketin 592 milyar dolar olan geliri, 2023 yılında yüzde 6,7 oranında artışla 632 milyar dolara ulaştı.

Listede üç şirket de yer aldı: ASELSAN, Baykar ve Türk Havacılık Uzay Sanayii. Şirketlerin toplam gelirleri 2023'te 2022'ye kıyasla yüzde 24,2 artarak 6 milyar dolara ulaştı.

41 ABD şirketi listede: Listenin toplam gelirinin yarısı

İlk 100'de 41 ABD merkezli şirket yer aldı. Söz konusu şirketlerin toplam geliri olan 317 milyar dolar, ilk 100'de yer alan şirketlerin toplam silah gelirinin yarısına tekabül etti.

41 ABD şirketinden 30'u 2023'te silah gelirlerini artırırken, 2018'den bu yana listenin ilk beşinde ABD'li şirketler yer almaya devam ediyor.

Rusya'dan iki şirket girdi: 'Veriler yetersiz ve şüpheli'

Listede iki Rusya merkezli şirket yer aldı. Listede yer alan şirketlerin toplam gelirinde geçen seneye kıyasla yüzde 39,7 artış yaşandı. İki şirketin 2023 yılında elde ettiği gelirin toplam 25,5 milyar dolar olduğu tahmin edildi.

Öte yandan raporda Rusya'ya dair verilerin yetersiz ve şüpheli olduğuna dikkat çekildi. 2023'te yeni askeri teçhizat üretiminin önemli ölçüde arttığına yönelik vurguyla birlikte, "Özellikle, savaş uçakları, helikopterler, İHA'lar, tanklar, mühimmat ve füzelerin, Rusya'nın Ukrayna'daki saldırılarını sürdürmesiyle daha fazla sayıda üretildiği düşünülüyor" denildi.

Avrupa merkezli şirketlerin gelirinde yüzde 0,2 büyüme

Avrupa merkezli 27 şirketin toplam silah gelirleri 2023 yılında 133 milyar dolara ulaştı.

Bir önceki seneye kıyasla Avrupa merkezli şirketlerin geliri yalnızca yüzde 0,2 oranında artış gösterdi. Böylece dünya bölgeleri arasında en küçük artış Avrupa'da yaşandı.

Öte yandan raporda Avrupa merkezli şirketlerin toplam gelirine ilişkin "Ancak düşük büyüme rakamının ardındaki resim daha nüanslıdır. Karmaşık silah sistemleri üreten Avrupa silah şirketleri 2023'te çoğunlukla eski sözleşmeler üzerinde çalışıyorlardı ve bu nedenle yıl için gelirleri sipariş akışını yansıtmıyor" notu düşüldü.

Raporda Avrupa'ya ilişkin şu ifadelere de yer verildi:

"Aynı zamanda, diğer bazı Avrupa üreticileri, özellikle mühimmat, topçu ve hava savunma ve kara sistemleri için Ukrayna'daki savaşla bağlantılı taleple yönlendirilen silah gelirlerinin önemli ölçüde arttığını gördüler. Özellikle, Almanya, İsveç, Ukrayna, Polonya, Norveç ve Çekya'daki şirketler bu talebi karşılayabildiler. Örneğin, Almanya'nın Rheinmetall şirketi 155 mm mühimmat üretim kapasitesini artırdı ve gelirleri, Leopard tanklarının teslimatları ve savaşla ilgili 'halka değişim' programları (ülkelerin Ukrayna'ya askeri mallar tedarik ettiği ve müttefiklerden yedek parçalar aldığı) dahil olmak üzere yeni siparişlerle arttı."

Asya ve Okyanusya: Güney Kore ve Japonya öne çıktı

Listedeki Asya ve Okyanusya merkezli 23 şirket, bir önceki yıla göre yüzde 5,7'lik silah geliri büyümesi kaydederek 136 milyar dolara ulaştı.

Güney Kore merkezli dört şirketin silah gelirlerinde toplam yüzde 39'luk bir artış kaydederek 11 milyar dolara ulaştı.

Japonya merkezli beş şirketin birleşik silah gelirleri yüzde 35 artarak 10 milyar dolara çıktı. Japonya'da 2022'den bu yana uygulanan askeri yığınak politikası, bazı şirketlerin yeni siparişlerinin değerinin yüzde 300'den fazla arttığını görmesiyle birlikte, yurt içi siparişlerde bir artışa yol açtı.

Orta Doğu: İsrailli şirketlerden kaydedilen en yüksek gelir

Rapora göre ilk 100 silah şirketinin altısı Orta Doğu merkezli ve şirketlerin birleştirilmiş silah gelirleri yüzde 18 artarak 19,6 milyar dolara çıktı.

Gazze'de savaşın patlak vermesiyle birlikte, ilk 100'deki İsrail merkezli üç şirketin silah gelirleri 13,6 milyar dolara ulaştı. Bu veri, SIPRI İlk 100'de İsrailli şirketler tarafından kaydedilen en yüksek gelir oldu.

SIPRI raporuna göre listeye giren Orta Doğu merkezli diğer üç şirket de Türkiye'den.

Türkiye'den üç şirket: Geçen seneye kıyasla yüzde 24 artış

SIPRI'nın geçen yıl en çok silah ve askeri hizmet satışı yapan ilk 100 "savunma" sanayisi şirketi listesine 3 Türk şirketi girdi.

Türk şirketlerinin toplam gelirleri 2023'te 2022'ye kıyasla yüzde 24,2 artarak 6 milyar dolara ulaştı.

Listede 54. sırada yer alan ASELSAN yüzde 12,4 artışla 2,44 milyar dolar, 69. sırada yer alan Baykar yüzde 25 artışla 1,9 milyar dolar ve 78. sırada yer alan Türk Havacılık Uzay Sanayii ise yüzde 45 artışlar 1,7 milyar dolar gelir elde etti.

Ayrıca geçen sene listeye 100. sıradan giren Roketsan, 2023 yılı listesinde yer almadı.

Raporda, "Türkiye merkezli üç şirketin silah gelirlerinin, Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan ihracat ve Türk hükümetinin silah üretiminde kendi kendine yeterliliğe doğru devam eden çabaları" nedeniyle olduğuna dair not düşüldü.

Öte yandan raporun "Diğer önemli gelişmeler" başlığı altında yer alan maddelerden biri de Baykar hakkındaydı:

"Türkiye'nin Baykar şirketi, Ukrayna'daki savaşta yaygın olarak kullanılan silahlı insansız hava araçları (İHA) üretiyor. İhracat, 2023'te silah gelirlerinin yaklaşık yüzde 90'ını oluştururken, bu rakam bir önceki yıla göre yüzde 25 artarak 1,9 milyar dolara çıktı."

2028'de hedef toplam 26 milyar dolar

İnşaat ve enerji alanlarının yanı sıra Türkiye'nin büyük yatırımlarda bulunduğu sektörlerden birisi de askeri sanayi.

Geçen senenin 2022 yılına ilişkin listesinde ASELSAN, Baykar, Türk Havacılık Uzay Sanayii ve Roketsan olmak üzere Türkiye'den dört şirket yer almıştı. Türk şirketlerinin toplam gelirlerinin bir yıl içinde yüzde 22 artarak 5,5 milyar dolara ulaştığı da aktarılmıştı.

Türkiye'de askeri sektörde faaliyet yürüten firmalar, bu dört şirketle sınırlı değil. 2023 yılının Kasım ayında açıklamalarda bulunan Savunma Sanayi Başkanlığı Başkanı Haluk Görgün, sektörün 80 binin üzerinde çalışana ve sadece savunma sanayisinde faaliyet gösteren 2 bin 500'ün üzerinde şirkete ulaştığını belirtmişti.

Katıldıkları uluslararası fuarlarda "Kendi ordunuz bu ürünü kullanıyor mu?" ve "Ordunuz ürüne referans olacak mı?" sorularıyla karşılaştıklarını aktaran Görgün, "Ordumuz kullanmakla kalmıyor. Bu ürünlerin her birinin geliştirilmesinde bizzat proje mühendisi gibi çalışıyor, kullanıyor, sahadaki uygulamalardan firmalarımıza geri dönüş yapıyor. O güncellemelerle birlikte silahlarımız, mühimmatlarımız, platformlarımız geliştiriliyor" cevabını verdiklerini aktarmış ve eklemişti:

"170'ten fazla ülkeye platform, sistem, alt sistem, mühimmat ihraç edebilen, 250'nin üzerinde ürünü sunabilen bir konuma geldik."

2024-2028 yıllarını kapsayan 12. Kalkınma Planı'nında ise 2028 yılında savunma ve havacılık sanayisi cirosunun 26 milyar dolara, ihracatın 11 milyar dolara, istihdamın 158 bine, yerlilik oranının da yüzde 85'e çıkartılmasına dair hedefler yer almıştı.

Kısacası Türkiye silah sanayisine yatırımlar yapıyor ve yapmaya devam edecek. Bu kapsamda hükümet tarafından desteklenen sermaye sınıfı, hem Türk Silahlı Kuvvetleri'ne hem de çeşitli ülkelerin ordularına askeri teçhizat üretiyor.