Libya’da son aylarda Türkiye’nin desteklediği Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti güçleriyle, ülkenin doğusunu kontrol eden ve Mısır ve Körfez ülkeleri tarafından desteklenen Halife Hafter komutasındaki Libya Ulusal Ordusu arasındaki savaş, Covid-19 pandemisine rağmen sürüyor.
Her iki tarafın da son haftalarda dış destekçilerinden almış olduğu insansız hava araçları (İHA) çatışmalarda hava üstünlüğü açısından belirleyici bir faktör haline geldi.
Berlin ve Moskova’daki ateşkes girişimleri ve silah ambargosuna rağmen UMH’nin Türkiye’den edindiği Bayraktar İHA’larının yanı sıra Hafter komutasındaki ordu da, son aylarda Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) daha aktif yardım almaya başladı.
Ateşkes umudu yok
Hafter komutasındaki ordu, Covid-19 salgını nedeniyle BM tarafından yapılan ateşkes çağrısını olumlu karşılasa da UMH Başkanı Fayiz es-Serrac, Trablus’un güneyinde sivil yerleşimlere saldırılar düzenlendiği gerekçesiyle 25 Mart’ta ‘Barış Fırtınası’ operasyonunu başlattığını açıkladı.
24 Mart’ta Hafter’e bağlı güçlerin Ayn Zara’daki bir cezaevine saldırarak üç subayı yaraladığını öne süren Serrac, 20 Mart’tan itibaren bölgeye düzenlenen 5 füze saldırısında 6 sivilin hayatını kaybettiğini iddia etti.
Barış Fırtınası operasyonunun komutasını ise, Trablus hükümetinin eski savunma bakanı ve mevcut genelkurmay başkanı Genama el-Cuveyli üstlendi. Cuveyli’nin bunun öncesinde de Ankara’ya düzenlediği ziyaretler medyada yer bulmuştu. Cuveyli’nin ismi sıklıkla, Türkiye’nin güvendiği müttefikleri arasında yer alan UMH İçişleri Bakanı Fethi Başağa’yla birlikte duyulmuştu.
25 Mart’ta UMH güçleri, ülkenin batısında yer alan ve Hafter’e bağlı güçlerin denetimindeki El Vatiye hava üssüne ve Misrata’nın doğusundaki El Vişka’ya bir dizi saldırı düzenleyerek, çok sayıda asker, silah ve askeri teçhizat ele geçirdi. ‘Barış Fırtınası’nın bir parçası olarak son bir haftada UMH’ye bağlı güçler batıdaki Surman ve Sabrata kentlerini tekrar kontrol altına aldı.
Buna ek olarak, Libya'nın eski Suudi Arabistan Büyükelçisi Muhammed el-Kaşat'a göre, ülkeye Türkiye üzeriden Suriyeli militanların sevki sürüyor.
Diğer yandan son aylarda yaşananlarla birlikte Hafter’e bağlı güçlerin vurduğu Türk İHA’larının sayısında bir azalma dikkat çekiyor. Bunun sebebinin, Türkiye tarafından Libya’ya konuşlandırılan, KORAL tipi radar karıştırıcı sistemlerinin İHA’ları hedef alan Pantsir hava savunma sistemleri üzerindeki etkisi olduğu öne sürülüyor.
Bu müdahalelerle Libya’daki savaşın kapsamı daralarak bir anlamda ‘drone savaşı’na dönüştü.
Savaşın belirleyenleri
Taraflar, çatışmalarda eski tip askeri helikopterlerin ve savaş uçaklarının kullanımını son dönemde minimuma indirdi. Her iki tarafın da cephaneliğinde çeşitli ülkelerden tedarik edilen İHA’lar yer alıyor.
Türkiye tarafından eğitilen UMH güçleri, yoğun olarak Katar aracılığıyla aldığı Bayraktar TB2 tipi İHA’ları kullanıyor. İki veya dört MAM-L akıllı mikro mühimmat taşıyan uçaklar, yedi kilometreye kadar mesafedeki kara hedeflerini vurabiliyor. Bunun dışında UMH, istihbarat, gözetim ve keşif için İsrail üretimi Orbiter-3 tipi uçakları da kullanıyor.
Hafter komutasındaki ordunun envanterinde ise, BAE ve Suudi Arabistan’dan aldığı Çin üretimi Wing Loong II tipi drone’lar yer alıyor.
Ülkenin doğusundaki petrol blokajı sürüyor
18 Ocak’ta ülkenin doğusundaki aşiretler, UMH’nin ülkenin kaynaklarını Suriye’den getirilen militanlara sunduğu gerekçesiyle tüm petrol üretimini kesme yönünde karar aldı.
Libya Petrol Havzası Bölgesi Yüksek Konseyi üyesi Salah Bumatari, konuya ilişkin son açıklamasında blokajın süreceği mesajını verdi.
Independent gazetesine yaptığı açıklamada Bumatari, “Karar, hedefi açısından halkçı ve yurtsever; Trablus’taki ordu operasyonunun destekçisiyiz, ancak ordu kararımıza müdahale etmedi.” ifadelerini kullandı.
“Eylemimiz, devlet kurumlarını milis ve terörist grupları finanse eden yolsuzluk lobilerinden ve kredi çetelerinden kurtarmayı amaçlıyor,” diyen yetkili, UMH’nin petrol gelirlerini dağıtma konusundaki mutlak yetkisinin yurttaşları doğrudan ve olumsuz etkilediğini vurguladı.
Üretimin kesilmesi nedeniyle ülke ekonomisine zararının 4 milyar dolara ulaştığı belirtiliyor.
Suriyeli militanlar koronavirüse yakalandı
Kuzey Afrika’da Tunus ve Cezayir’in ardından koronavirüs Libya’ya ulaştı. Ülkede geçen ay ilk Covid-19 vakasının tespit edilmesinin ardından Tobruk merkezli ve Hafter’in müttefiki Temsilciler Meclisi, 24 Mart ile 3 Nisan tarihleri arasında sokağa çıkma yasağı uyguladı.
Ülke sınırları da 19 Mart’tan bu yana kapalı tutuluyor. Bunun yanı sıra UMH de, salgının yayılmasıyla birlikte 16 Mart’ta kara ve deniz sınırlarını kapattı ve tüm camiler, okullar, restoranlar, düğün salonları, parklar ve işyerleri de kapatıldı.
Trablus hükümetinin denetimindeki bölgelerde, geçen aydan bu yana kısmi sokağa çıkma yasağı uygulanırken, geçtiğimiz Çarşamba günü 10 günlük bir tam sokağa çıkma yasağı ilan edildiği açıklandı.[8]
Libya Ulusal Hastalık Kontrol Merkezi’ne göre ülkede son olarak 13 yeni Covid-19 vakası tespit edildi. Ülke genelindeki vaka artışı hız kazanırken, toplam sayı 48'e çıktı.
Kurum ayrıca 11 Covid-19 hastasının da tedavi edildiği bilgisini paylaştı. Şimdiye dek virüs nedeniyle 1 kişi hayatını kaybetti.
Libya El Hades TV’nin haberine göre, ülkede 6 Suriyeli militan Covid-19'a yakalandı. Haberde, militanların Trablus’ta bulunan El Hadaba Hastanesinde karantinaya alındığı bilgisi verildi.