Türkiye'de son yıllarda meydana gelen depremler, yangınlar, seller, patlamalar ve türlü facialar nedeniyle binlerce yurttaş hayatını kaybetti ya da yaralandı. Yaşanan her facianın ardından denetimsizlikler gündeme gelirken, ne yetkililer sorumluluklarını kabul etti, ne de istifa eden bir bürokrat oldu. 

Başta hükümet olmak üzere 6 Şubat Depremi'nin sorumluları hak ettikleri şekilde yargılanmadı. Gayrettepe'deki yangın faciasında Beşiktaş Belediyesi'nin açık sorumluluğu vardı, hesap verilmedi. İliç maden faciasına ilişkin hazırlanan bilirkişi raporunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un asli kusurlu olduğuna işaret edildi, yeni bir raporla Kurum'un sorumluluğu ortadan kaldırıldı. Kartalkaya yangınında yetkililer sorumluluğu birbirlerinin üzerine attı.

İktidarından muhalefetine tüm düzen partileri yan yana gelerek sokak eylemlerini "marjinalize" etme gayretine girişti. Anayasal bir hak olan protesto hakkının önüne geçmeye çalışan düzen partileri, ülkede ne zaman bir sorun yaşansa ağız birliği halinde "sandığı" işaret etti, yurttaşları sandıklara mahkum etmeye çalıştı.

Öte yandan Türkiye'ye komşu veya yakın olan çeşitli ülkelerde kısa bir süre içinde yaşanan örnekler, yurttaşların protesto hakkını kullanmasının ne kadar gerekli olduğunu bir kez daha gösterdi. Kuzey Makedonya, Yunanistan ve Sırbistan'da yaşanan facialara karşı halk sokaklara çıktı. Düzenlenen protestolar nedeniyle hayat durma noktasına geldi, bakanlar, belediye başkanları istifa etmek zorunda kaldı.

Kuzey Makedonya

Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’e yaklaşık 100 kilometre uzaklıktaki Koçani’de bulunan gece kulübünde 16 Mart’ta yerel saatle 03.00’te "piroteknik madde" (Kimyasal bir reaksiyona girdiğinde ısı, ışık, gaz, sis veya ses verme özelliği olan madde) sonucu yangın çıktı. Yangında 59 kişi hayatını kaybetti, 22’si ağır 155 kişi yaralandı.

Kuzey Makedonya hükümeti, yangın sonrası ülkede 7 gün milli yas ilan edildiğini duyururken, Devlet Savcılığı ise trajediyle bağlantılı olarak 14 kişi hakkında soruşturma yürütüldüğünü açıkladı. Savcı Ljupco Kocevski, yangının meydana geldiği "Pulse" adlı gece kulübünün ciddi güvenlik ihlalleri barındırdığını belirtti.

Yapılan incelemelerde, kulübün yangın söndürme sistemlerinin bulunmadığı, yangın çıkış kapılarının yetersiz ve kilitli olduğu, iç duvarların yanıcı malzemelerle kaplı olduğu ve yangın güvenliği açısından gerekli ruhsatların usulsüz alındığı ortaya çıktı.

Facia yurttaşların tepkisine neden olurken, Koçani Belediye Başkanı Ljupco Papazov istifa etti. Papazov, istifasını "Ülkemiz ve benim için bu en zor anlarda, Koçani Belediye Başkanlığı görevinden geri dönülmez bir şekilde istifa ettiğimi duyurmak istiyorum. Bu çok büyük bir kayıp. Hissettiğimiz acıyı tarif edebilecek bir kelime yok" ifadeleriyle duyurdu. “İşlemeyen bir sistemin karşısında olduğumuzu göstermek için örnek teşkil etmek istiyorum” diyen Papazov, soruşturmanın kendisini de kapsaması gerektiğini belirtti.

Öte yandan Koçani'de yurttaşlar, bugün erken saatlerden itibaren yaşananlara karşı sokağa çıktı. Yerel basında yer alan haberlere göre Koçani Belediyesi önünde toplanan yurttaşlar "Katiller" sloganı eşliğinde, belediye binasını taşladı. Ardından söz konusu gece kulübünün sahibine ait olduğu belirtilen bir kafeye giden yurttaşlar, burada da protesto gerçekleştirdi ve kafeyi taşladı.

Sırbistan

Sırbistan'ın Novi Sad şehrindeki tren istasyonunda 1 Kasım 2024'te beton sundurmanın çökmesi nedeniyle 15 kişi hayatını kaybetti. Yaşanan facianın ardından hükümete tepki gösteren öğrenciler, ülke genelinde "Dur Sırbistan" sloganıyla gösterilere başladı.

Binlerce üniversite, yüksekokul ve lise öğrencisi, başta başkent Belgrad olmak üzere ülkenin çeşitli kentlerinde hükümet karşıtı büyük gösteriler düzenledi. Öğrenciler, tren istasyonundaki ölümlü kazada sorumluluğu bulunanların cezalandırılmasını, ihmal şüphesi bulunan istasyonun yapım, onarım çalışmalarına ilişkin tüm belgelerin yayımlanmasını talep etti.

Tepkilerin ardından önce İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic, sonra da İç ve Dış Ticaret Bakanı Tomislav Momirovic istifa etti. Ancak bahse konu istifalar protestoları durdurmaya yetmedi.

Sırbistan Başbakanı Milos Vucevic, "Kaza gününden beri (1 Kasım 2024) Sırbistan sıkışmış bir durumda kaldı. Hükümet olarak sorumluluk aldık, iki bakan istifasını sundu. Öğrencilerin taleplerinin yerine getirilmesi için çalıştık" dedi ve o da istifa ettiğini duyurdu. Ayrıca Vucevic, Novi Sad Belediye Başkanı Milan Djuric'in de görevinden ayrılacağını bildirdi.

Kent merkezlerinde gerçekleştirilen protestoların yanı sıra dersleri de boykot eden öğrenciler, taleplerinin "tam anlamıyla" yerine getirilmediğini savunarak ülke genelinde gösteriler düzenlemeye devam etti.

Gösteriler yaklaşık dört aydır belirli aralıklarla devam ederken, 11 Mart'ta Belgrad'daki Sırbistan Radyo ve Televizyon (RTS) binası önünde toplanan öğrenciler, binaya girişlere izin vermeyeceklerini belirtti ve 22 saatlik eylem başlattıklarını duyurdu. Devlet televizyonu RTS'nin çalışanları binaya sokulmadı, Meclis Başkanı Ana Brnabic ise "Sırbistan'ın ihtiyacı nefret, şiddet ve anarşi değil, adalet, dayanışma ve güçlü kurumlardır" çağrısında bulundu.

15 Mart'ta ise en kitlesel protesto Belgrad'da gerçekleştirildi. Sırbistan İçişleri Bakanlığı protestoya 107 bin yurttaşın katıldığını belirtirken, kimi kaynaklar protestoya 500 binden fazla kişinin katıldığını belirtti. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, öğrencilerle diyalog çağrısında bulunmak zorunda kaldı ve "Tansiyonu düşürmeli ve birbirimizle konuşmaya başlamalıyız" çağrısında bulundu.

Yunanistan

Yunanistan'ın Tesalya bölgesine bağlı Tempi kasabasında 23 Şubat 2023 tarihinde bir yolcu treni ile ticari tren çarpışmış ve kazada 57 kişi hayatını kaybetmişti.

İki yıl içinde kazanın gerçek sorumluları hâlâ bulunamazken, hükümet kazanın insan hatası nedeniyle gerçekleştiğini iddia etmişti. Fakat yıllar içerisinde büyük kısmının özelleştirildiği Yunanistan demiryollarında sinyalizasyon sistemlerinin ve uzaktan izleme sistemlerinin kurulumunun yapılmadığı, trenlerin manuel olarak işletildiği ortaya çıkmıştı.

Kazanın ikinci yıldönümü olan 23 Şubat 2025 tarihinde, Yunanistan'da son yılların en büyük protesto gösterilerinden biri yapıldı. Ülke genelinde düzenlenen grev ve protestolar, hayatı durma noktasına getirdi. Hava trafik kontrolörleri, denizciler, tren makinistleri, doktorlar, avukatlar ve öğretmenlerle birlikte kazanın kurbanlarına saygı duruşunda bulunmak için 24 saatlik genel greve katılırken tüm uluslararası ve iç hat uçuşları iptal edildi. Genel grev nedeniyle ülke genelinde işletmeler kapatıldı ve tiyatrolar gösterileri iptal etti.

İnsanlar, başkent Atina'da parlamento binasının önündeki Syntagma Meydanı'na akın etti. Protestocular, yere kırmızıyla ölenlerin isimlerini yazdı. Kaza günü bir kadının acil servislere yaptığı çağrıda son sözleri olan "Oksijenim yok" sloganı, ülke çapında yankılandı. Atina protestosunda polis şiddeti de yaşandı. Çevik kuvvet polisi, parlamento binasına saldırmaya çalışanlara göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su sıktı. Çatışmalar daha sonra çevredeki mahallelere yayıldı. Yetkililer, sadece Atina'da 80'den fazla kişinin gözaltına alındığını ve beş kişinin yaralandığını bildirdi.

Yunanistan'ın ikinci büyük şehri Selanik'te de çatışmalar çıktı. Şehir merkezinde büyük bir kalabalık oluşurken, insanlar ölenlerin anısına gökyüzüne siyah balonlar bıraktı.

Kuzey Makedonya'da gece kulübünde yangın faciası: En az 59 ölü, 150'den fazla yaralı