İngiltere’de muhafazakâr milletvekillerinin Beş Göz İttifakı’nın kapsamının genişletilmesine yönelik bir plan üzerinde çalıştıkları belirtildi. Planda İttifak’ın hayati mineraller ve tıbbi malzemeler gibi stratejik kaynaklar konusunda Çin’e bağımlılığı azaltmak amacıyla, Japonya’nın da katılımıyla stratejik bir iktisadi işbirliğine doğru evrilmesi öngörülüyor.
The Guardian’da çıkan Patrick Wintour imzalı yazıya göre, Covid-19 krizi Batı’nın temel stratejik alanlarda Çin’e olan bağımlılığını ortaya çıkardı ve Avustralya, ABD ve Kanada kısa bir süre içinde Beş Göz çatısı altında, Çin’e olan bağımlılığı azaltmak için nadir ve yarı-nadir metallerin üretiminde önemli bir artış sağlanmasına yönelik planları kamuoyuna açıklayacak.
Cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar ve televizyonlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, jet motorları, uydular, lazerler ve füzeler gibi savunma mallarında da yaygın bir şekilde kullanılan nadir metallerin üretim ve tedarikinin yüzde 90’dan fazlası Çin tarafından gerçekleştiriliyor.
1941 yılında Avustralya, ABD, İngiltere, Kanada ve Yeni Zelanda arasında kurulan istihbarat ağı Beş Göz İttifakı’nın rolünün genişletilmesi, muhafazakâr milletvekilleri arasında Çin ile rekabet edecek sağlam bir siyasi ve iktisadi ittifak oluşturmaya yönelik artan ilginin bir parçasını oluşturuyor.
Beş Göz serbest ticaret bloğu yaratılması fikrinin, uzun süredir Çin’e yönelik eleştirileriyle tanınan Avustralya parlamentosu ortak istihbarat komisyonu başkanı Andrew Hastie’nin de desteğini aldığı belirtiliyor.
Hastie, Henry Jackson Derneği’nde Çin’le bağların kopartılması üzerine verdiği bir seminerde ‘‘Tedarik zincirlerimizi gözden geçirdiğimizde ve kırılganlıklarımızı ortaya koyduğumuzda -diğer Beş Göz ülkelerinin de aynısını yapacağına güveniyorum- birbirimizin zayıflıklarını giderebileceğimiz bir zemine ulaşabiliriz ve evet, bir serbest ticaret bloğu inşa etme potansiyeli var. Bu ağı yaratmak için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız’’ ifadelerini kullandı.
Japonya dünden hazır
Japonya’nın istihbarat paylaşım ağının altıncı ortağı olmasına yönelik benzer bir öneri de geçtiğimiz hafta düzenlenen bir Çin Araştırma Grubu seminerinde Japonya Savunma Bakanı Taro Kano tarafından dile getirildi ve İngiliz parlamentosu dış ilişkiler komisyonu başkanı muhafazakâr Tom Tugendhat tarafından memnuniyetle karşılandı.
Çin Araştırma Grubu’nun kurucusu da olan Tugendhat, ‘‘Beş Göz, on yıllardır istihbarat ve savunma mimarimizin temelini oluşturdu. İttifaklarımızı derinleştirmek için güvenebileceğimiz ortaklar aramalıyız. Japonya pek çok nedenle önemli bir stratejik ortak ve daha yakın bir işbirliği için her fırsatı değerlendirmeliyiz’’ diye konuştu.
Japon Savunma Bakanı ise ülkesinin Beş Göz ittifakına davet edilmeyi memnuniyetle karşılayacağını belirterek, Çin ekonomisindeki büyümenin Çin’in yabancı teknoloji şirketlerini satın almasına izin verdiği konusunda uyarıda bulundu. Kano, ‘‘Bu yakından takip etmemiz gereken bir gelişme. İngiltere gibi ülkelerle kurulacak teknoloji ortaklıkları, Çin’in karşısına çıkmak, yatırımlarımızı bir araya getirmek ve insanlarımızı yüksek teknolojiye dayanan sektörlerimizin ihtiyaç duyduğu becerileri edinmeye teşvik etmek açısından hayati olacak’’ yorumunda bulundu.
Çin’in hızlı para gönderme hizmetlerini devreye sokarak, kendi internetini hayata geçirerek, dijital bir para birimi yaratarak ve yeni bir Çin uluslararası düzeni kurarak ABD dolarından bağımsız ilk ekonomi olmaya çalıştığını sözlerine ekleyen Kano, Çin’le askeri bir çatışma istemediklerini, Çin’e savunma harcamalarını kısması için bir alan açma arzusunda olduklarını belirtti.
Beş Göz İttifakı İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte ABD ve İngiltere istihbarat örgütlerinin işbirliği kararı almasının ardından 1941 yılında kuruldu. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından bir Soğuk Savaş Kurumu olarak şekillenen İttifak çerçevesinde Vietnam, Falkland, Körfez Savaşları ile Libya'daki askeri operasyonlar için istihbarat paylaşımında bulunuldu. İttifak, 11 Eylül saldırılarının ardından küresel gözetleme ve 'terörizmle mücadele' gündemlerine odaklandı.