Yüksek Seçim Kurulu’nun 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimleri için kesin aday listesini, itirazları karara bağlayarak yarınki Resmi Gazete’de yayımlaması bekleniyor.
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın adaylığına itirazlar Anayasa’nın 102. maddesinde yer alan “bir kimsenin en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilmesi” şartına aykırı olarak 3. kez aday olduğuna odaklanıyor. Erdoğan'ın adaylığının "hukuki çerçevede" ve bu eksende tartışmalarla değerlendirilmesi, adaylığın siyasi ve toplumsal meşruiyetinin sorgulanmasını gölgeleme riski barındırıyor.
Öte yandan tartışmalar sürüyor ve bu dönemde yenifden alevlenen bir başka tartışma da Erdoğan’ın aynı anayasa maddesindeki cumhurbaşkanının yükseköğrenim görmüş olması şartını karşılayıp karşılamadığına ilişkin soruların devam etmesi oldu.
Tartışma eski YÖK Başkanı Yusuf Ziya Özcan’ın geçtiğimiz günlerde Cumhuriyet’e yaptığı “Ben merak ettiğim için gayri resmi olarak meseleyi sordurdum. Konu ile ilgili Marmara Üniversitesi’nde hiçbir kayıt olmadığını söylediler” ifadelerini kullanmasıyla bir kez daha gündeme geldi.
Ardından Marmara Üniversitesi Rektörlüğü ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun Erdoğan’ın diplomasına ilişkin bir dizi açıklama ve belge paylaştı.
Ancak yeni açıklanan belgelere ilişkin bazı iddialar da tartışmanın kapanmak bir yana yeniden alevlenmesine neden oldu.
Yalçın Küçük'ün Caligula - Saralı Cumhur kitabı
Erdoğan’ın diplomasına ilişkin tartışmalar İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yaptığı 90’lı yıllarda basında kısa süre gündeme gelse de asıl olarak 2000’li yılların ikinci yarısında Ahmet Necdet Sezer’in cumhurbaşkanlığı görev süresinin sona ermesine yaklaşılırken başladı.
Yalçın Küçük 2007 yılında Tayyip Erdoğan’ın diplomasına ilişkin tartışmayı başlatmasından aylar sonra iktidar partisi AKP, görev süresi dolan Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer yerine partinin başındaki Tayyip Erdoğan’ı değil Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ü aday gösteriyordu.
Küçük daha sonra Abdullah Gül’ün dönemin Çankaya Köşkü’ne çıkmasından aylar önce diploma tartışmasını başlattığı Caligula - Saralı Cumhur kitabıyla, Erdoğan’ın köşke çıkmasının önünü kesmiş olduğunu söylecekti. Küçük ardından Ergun Özbudun başkanlığındaki komisyona hazırlatılan yeni anayasa taslağıyla da Cumhurbaşkanı olmak için üniversite mezunu olma şartının kaldırılarak Erdoğan’a yol açılmasının hedeflendiğini öne sürecekti.
Sözkonusu taslak hayata geçmedi, sonraki Anayasa değişikliklerinde de bu şart kaldırılmadı.
CHP'li Ayaydın'dan Erdoğan'a destek
2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde diploma tartışmaları Meclis’te de gündeme geldi. O zaman tartışmalar Erdoğan’ın 4 yıllık bir üniversite mezunu olup olmadığına odaklansa da anayasa maddesi açıktı, yükseköğrenim görmüş olmak şartı 2 yıllık üniversite mezunlarını da kapsıyordu.
O yıl Erdoğan’a destek CHP’li milletvekili olan eski ANAP’lı Aydın Ayaydın’dan gelecekti. Ayaydın henüz başbakan olan Erdoğan için “Sayın başbakanın 4 yıl boyunca hem derslerine girdim, hem sınavlarını yaptım, dolayısıyla sayın başbakan 4 yıllık üniversite mezunudur” diyecekti. Aradan yıllar geçtikten sonra 2022’de verdiği bir mülakatta ise Ayaydın, Tayyip Erdoğan’ın gece öğrencisi olduğunu, okula sınavdan sınava geldiğini söyleyecek ve “Ben hiçbir zaman Erdoğan’ın diplomasını gördüm demedim” diye açıklama yapacaktı.
Erdoğan'dan rektöre talimat: 'Şu künyeyi bir karıştır da arşivden çıkart'
Ayaydın’ın 2014’te Erdoğan’ın yüksek okuldaki öğrenciliğine tanık olduğunu açıklamasından birkaç ay sonra, henüz diploma tartışmaları sonlanmamışken Erdoğan, Ağustos 2014’te ilk kez halk oyuyla yapılan seçimle cumhurbaşkanı oldu.
Diplomasına ilişkin tartışmalar 2016 yılında bir kez daha alevlendi. Eski YARSAV Başkanı Ömer Faruk Eminağaoğlu YSK’ya başvurarak Erdoğan’ın diplomasının sahte olup olmadığına ilişkin soruşturma açılmasını istedi. YSK başvuruyu reddetti, soruşturma açılmadı. YSK’nin ret kararında Erdoğan’ın sunduğu noter onaylı diploma fotokopisi gösterildi.
Tartışmalar sürerken Erdoğan, sınıf arkadaşı olduğuna değindiği dönemin Marmara Üniversitesi Rektörü Mehmet Emin Arat’a “Şu künyeyi bir karıştır da oradan arşivden çıkar. Şunları yayımlayacak mısın, kendilerine gönderecek misin ne yapacaksan yap” çağrısında bulundu.
Diplomada neden Marmara Üniversitesi yazıldı?
Ardından Marmara Üniversitesi’nin internet sitesinde Arat imzasıyla bir açıklama yapıldı. Bu açıklamada Erdoğan’ın 1974 yılında İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ne bağlı Aksaray İktisadi ve Ticari İlimler Yüksekokuluna kayıt yaptırdığı; okulun Beyazıt Maliye Muhasebe Yüksekokulu ile birleştirilerek Ticari Bilimler Fakültesine dönüştürüldükten sonra 1981 Şubat'ında mezun olduğu belirtildi.
Rektör Erdoğan’a verildiği belirtilen diplomada Tayyip Erdoğan mezun olduktan sonra 1983 yılında kurulan Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi adının yer almasını ise diplomanın 1991 yılında başvuru üzerine verilmiş olması olarak açıkladı.
Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği (ÜNİVDER) bunun hatalı bir uygulama olduğunu belirterek “Cumhurbaşkanı Marmara Üniversitesi mezunu değil ‘Aksaray İktisadî ve Ticarî İlimler Yüksekokulu' mezunudur ve diploma bu şekilde düzenlenmelidir” açıklamasını yaptı.
Kadir Sev kendi diplomasından örnek verdi
Eski Sayıştay denetçisi ve soL yazarı Kadir Sev o dönemde kendi diplomasından örnek vererek soL’a yaptığı açıklamada “Mezun olduktan sonra okulun adının ya da bağlantısının değiştirilmiş olmasının hiçbir önemi yok. Ben 4 yıl süreli Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisini 1971 yılında bitirdim. 1982 yılında çıkarılan 41 sayılı KHK ile Ankara’daki İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Gazi Üniversitesine; Tayyip Erdoğan’ın bitirdiği İstanbul’daki Akademi ise Marmara Üniversitesine dönüştürüldü. Ben diplomamı 1991 yılında aldım. Diplomanın üzerinde Gazi Üniversitesi değil, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi yazıyor” dedi.
Kadir Sev, lisans diplomasının suretini de paylaştı:
Tayyip Erdoğan’a 1991 yılında verildiği belirtilen bu diplomanın fotokopisinin 2014 yılında noterce tasdik edilmiş bir kopyası YSK tarafından paylaşıldı.
HDP başvurusu üzerine YSK'nin ilettiği noter onaylı diploma örneğini "Diplomanın gerçek olup olmadığına ilişkin hukuki başvurularımız devam edecek" notuyla sosyal medya hesabından Haziran 2016'da yayımladı:
Üniversite diploma yerine verilen duplikatayı paylaştı
Marmara Üniversitesi de Erdoğan’ın 2011 yılındaki başvurusu üzerine (kayıp, çalınma ya da hasar görme gibi durumlarda diploma yerine geçmek üzere hak sahibine son kez verilen) duplikatanın verildiğini açıkladı. Ancak Erdoğan’ın diplomanın aslını kaybettiyse gazeteye verdiği bir kayıp ilanına ya da duplikatanın istenmesinin gerekçesine ilişkin bir bilgi henüz kamuoyuna sunulmuş değil. YSK’ya noter onaylı fotokopisi sunulan diplomanın aslı da ortada yok.
Ömer Faruk Eminağaoğlu o dönem yaptığı açıklamada Erdoğan'ın elinde 2011 tarihli duplikata varken seçim sürecinde bu belgenin kullanılması gerektiğini ancak Erdoğan'ın YSK'ya eski tarihli bir diploma fotokopisinin noter onaylı örneğini sunduğuna dikkat çekmişti:
"Duplikata varken, Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde bu duplikatanın kullanılması gerekirken, (1512 Sayılı Noterlik Yasası md 94 dolanılarak) aslı olmayan diplomanın 1995'teki noterdeki onaylı örneği üzerinden 2014'te noterden bir daha örnek çıkartılarak, bu örnek YSK’ya verilir."
2018'deki seçimler: 'Diploma deyince susuyor'
2018’deki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ın diplomasına ilişkin sorular Muharrem İnce tarafından seçim kampanyasında da sıklıkla gündeme getirildi. İnce o dönemde yaptığı bir konuşmada Erdoğan için “Ne dersem cevap veriyor, diploma deyince susuyor” demişti.
YSK'nin sunduğu diploma örneğini onaylayan notere uyarı cezası
2019’da ise Erdoğan’ın YSK’ya sunduğu diploma örneğinin noter onayı konusunda ilginç bir gelişme yaşandı.
Gazeteci Alican Uludağ Cumhuriyet’teki haberinde Türkiye Noterler Birliği’nin Erdoğan’ın 2014’te Cumhurbaşkanı olmak için YSK’ya sunduğu diplomasının fotokopisini, “aslını görmeden aslı gibidir şeklinde onaylayan” katibe soruşturma açmayan notere uyarma cezası verdiğini yazıyordu.
Bir başka gelişme ise fotokopiyi notere gerçeğini göstermeden “aslı gibidir” şeklinde tasdik ettirdiği belirtilen Hasan Tükenmez’in Erdoğan’ın özel kalem müdürü Hasan Doğan’ın şoförü olduğunun ortaya çıkmasıydı.
Şoförün vekâletname olmadan bu işlemi gerçekleştirebilmesi de soru işaretlerine neden olmuştu. Gazeteye konuşan Tükenmez, Başbakanlık’ta çalışırken kaza geçirdiğini, geçmişine ilişkin birçok şeyi hatırlamadığını, diplomanın noterde onaylatılmasıyla ilgili süreci de hiç hatırlamadığını kaydetmişti.
Yeni belgeler yeni soru işaretleri
Erdoğan Cumhurbaşkanlığı’ndaki 9 yılını bu tartışmalarla tamamladı.
Şimdi 14 Mayıs’ta yapılacak seçimler öncesinde konu bir kez daha eski YÖK Başkanı Yusuf Ziya Özcan’ın açıklamalarıyla alevlendi.
Marmara Üniversitesi Rektörü Mustafa Kurt “Yusuf Ziya Özcan’ın açıklaması dezenformasyondur” dedi.
Ardından Marmara Üniversitesi Rektörlüğü’nden geçen hafta yazılı bir açıklama yapıldı.
Erdoğan'ın 1974'te girdiği İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'ne bağlı ve 4 yıllık eğitim veren Aksaray İktisadi ve Ticari İlimler Yüksekokulu’ndan 1981 yılının şubat ayında öğrenimini tamamladığı belirtilen açıklamada Erdoğan’a 3 Nisan 1981’de dönemin dekanının imzasıyla düzenlenen 440-687 numaralı bir 'geçici mezuniyet belgesi' verildiği ifade edildi.
Açıklamada Erdoğan’a 1 Kasım 1991 tarihinde dönemin rektörü Prof. Dr. Orhan Oğuz ve fakültenin dekanı Prof. Dr. Ömer Faruk Batırel’in imzalarıyla diploma verildiği kaydedildi. Erdoğan’ın 2011’deki duplikata için başvurusuna değinilmeyen açıklamada “Cumhurbaşkanımızın diploma kaydı, aynı bölümden mezun olanların diploma kayıtlarıyla birlikte, Marmara Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Lisans Diploma Defteri'nde bulunmaktadır. Diplomanın verildiğine dair kayıt 4694 kütük numarasına bağlı olup 8345 sayısı ile diploma numaralandırılmıştır” denildi.
Üniversitenin açıklamasında “Sayın Cumhurbaşkanımızın üniversite yıllarında aldığı bütün derslerin dökümü ve başarı notlarını havi transkript belgeleri, öğrenci fişleri, dilekçeleri, fotoğrafları, askerlik tehiri ve mezuniyet kayıtları gibi olağan öğrencilik ve mezuniyet işlemlerine ilişkin belgeler, diğer mezunlarımızınki gibi üniversitemizde muhafaza edilmektedir” denilerek basında ve sosyal medyada ortaya atılan iddiaların hukuki ve resmi dayanağı olmadığı öne sürüldü.
Fahrettin Altun'la çelişen üniversiteden 'sehven' açıklaması
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun da 25 Mart’ta Hürriyet gazetesi aracılığıyla daha önce tartışmalara konu olan 2014 tarihinde noterce onaylanmış diploma fotokopisinin yanısıra bazı belgeler paylaştı.
Altun’un Erdoğan’ın geçici mezuniyet belgesi olarak paylaştığı belgenin numarasının 677 olması Marmara Üniversitesi’nin yaptığı açıklamadaki 687 numarası ile çelişince üniversite bu kez yeni bir açıklama yaptı.
Önceki açıklamada 678 olması gereken numaranın “sehven” 687 olarak yazıldığını belirten üniversitenin bu kez paylaştığı geçici mezuniyet belgesinin iki nüsha halinde olduğu birinin 677 ve diğerinin 678 numaralı olduğu görüldü.
Paylaşılan geçici mezuniyet belgesinde “fotoğrafı yukarıda onaylanmış bulunan” ibaresinin yer aldığı görülürken belgede Erdoğan’ın fotoğrafının yer almaması da yine soru işaretlerinin ortaya çıkmasına neden oldu.
Lisans diploma defterindeki soyadları
Altun’un paylaştığı belgelerden biri de lisans diploma defterinde Erdoğan’ın yer aldığı sayfa.
Erdoğan’la aynı sayfada isimleri yer alan iki mezunun iki soyadı taşıması da soru işaretlerine yol açtı.
Evlenen kadınların eşlerinin soyadıyla birlikte kendi soyadlarını da “yazılı başvuruda bulunmaları halinde” taşıyabileceklerine ilişkin düzenleme 1997 yılında yapılan değişiklikle Medeni Kanun’a eklenmişti. Diploma defterinin bu tarihten sonra düzenlenmiş olma ihtimali var ancak tarihe ilişkin bir bilgi paylaşılmadı.
