Bir günlük diktatörlük: Trump ilk gününde hangi kararlara imza attı?

ABD'nin yeni başkanı, Beyaz Saray'daki ilk gününde birçok kararnameyi üst üste imzaladı. Geçtiğimiz yılki beyanını hatırlatan Trump, "Bundan sonra diktatör olmayacağım" dedi.

Dış Haberler

ABD'nin yeni başkanı Donald Trump, görevinin ilk gününde, "bir günlük diktatörlük" vaadini yerine getirdi.

Trump, Beyaz Saray'a döndüğü ilk gün, Biden dönemindeki yürütme eylemlerini iptal etmek ve ABD'yi Paris iklim anlaşmasından çekmek de dahil olmak üzere bir dizi kararname imzaladı.

Trump, geçtiğimiz yılki kampanyası sırasında Fox News sunucusu Sean Hannity'ye "yalnızca ilk gün diktatör olacağını" ve başkanlık yetkilerini Meksika ile güney sınırını kapatmak ve petrol sondajını genişletmek için kullanacağını söylemişti.

Bu beyanlarını anımsatan Trump, kararnameleri imzalamasının ardından "Bundan sonra diktatör olmayacağım" dedi.

Kararnamelerin geliş hızı, ülke genelinde şok etkisi yarattı. Trump, göreve başlama konuşmasında bu emirlerin "Amerika'nın tamamen yeniden inşası" anlamına geleceğini vaat etti.

Trump'ın dün imzaladığı en önemli kararnameler hakkında şu ana kadar bildiklerimiz şunlar:

Doğuştan vatandaşlığın sona ermesi

Kararname: Trump, göçmen odaklı bir dizi emrin yanı sıra, ülkede yasadışı olarak bulunan göçmenlerin ABD'de doğan çocuklarına bugün itibarıyla 30 gün içinde otomatik vatandaşlığı kaldırmayı hedefliyor.

Trump'ın söyledikleri: Emrin, bir kişinin "annesi yasadışı bir şekilde Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunuyorsa ve babası söz konusu kişinin doğumu sırasında Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı veya yasal daimi ikametgah sahibi değilse" veya "o kişinin annesinin söz konusu kişinin doğumu sırasında Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunması yasal ancak geçiciyse" doğum hakkı vatandaşlığını sınırlayacağını belirtiyor.

Kararnamenin anlamı: ABD topraklarında doğan herkese vatandaşlık garantisi veren doğum hakkı vatandaşlığı, 14 numaralı yasa değişikliğiyle korunuyor. Düzenlemeyi iptal etme girişimi muhtemelen Trump için yasal zorluklar getirecek. Kararnamede amaçlanan, bu kriterleri karşılayan ve kararnamenin imzalanmasından 30 gün sonra ABD'de doğan yabancı kişiler için ABD vatandaşlığını tanıyan belgeleri reddetmek.

Dünya Sağlık Örgütü'nden ayrılma

Kararname: Trump, ABD'nin Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ) çıkılması için bir kararname imzaladı.

Trump'ın söyledikleri: Trump imza töreninde "Dünya Sağlık Örgütü bizi dolandırdı, herkes Amerika Birleşik Devletleri'ni dolandırıyor. Bir daha böyle bir şey olmayacak" dedi. DSÖ'nün Kovid-19 salgınını ve diğer uluslararası sağlık krizlerini kötü yönettiğini iddia etti.

Kararnamenin anlamı: ABD, 12 ay içinde DSÖ'den ayrılacak ve çalışmalarına yönelik tüm mali katkılarını durduracak. ABD, DSÖ'nün en büyük mali destekçisiydi.

Meksika Körfezi'nin adının değiştirilmesi

Kararname: Trump iki isim değişikliği için kararname imzaladı: Meksika Körfezi ve Alaska'daki Mount Denali.

Trump'ın söyledikleri: Kararnamenin bir bölümünde, "Başkan Trump hükümete sağduyu getiriyor ve Amerikan Medeniyetinin temellerini yeniliyor" ifadeleri yer alıyor.

Kararnamenin anlamı: Trump, Meksika Körfezi'nin adının "Amerika Körfezi" olarak değiştirilmesini emretti. Bunu bu ayın başlarında bir basın toplantısında vaat etmişti. Alaska'daki Mount Denali'yi de, Alaska Yerlilerinin geleneklerini ve birçok Alaska sakininin tercihlerini yansıtmak için ilk olarak 2015'te Barack Obama tarafından yapılan değişiklik iptal edilecek. Bölge, Mount McKinley olarak yeniden adlandıracak.

Kararnamenin, uluslararası alanda hangi isimlerin kullanılacağı üzerinde hiçbir etkisi olmayacak.

Elektrikli araç hedeflerinin iptali

Kararname: Trump, Biden tarafından imzalanan ve 2030 yılında satılan tüm yeni araçların yarısının elektrikli olmasını amaçlayan bağlayıcı olmayan bir yürütme emrini iptal etti.

Trump'ın söyledikleri: Trump, dün öğleden sonra "Çin cezasız bir şekilde kirletirken ABD kendi endüstrilerimize sabotaj yapmayacak" dedi.

Kararnamenin anlamı: Biden'ın çevre korumalarını iptal etmek isteyen Trump, Biden yönetimi tarafından geçtiğimiz baharda kesinleştirilen otomobil kirliliği standartlarını geri çekme sözü vermişti.

Hükümet çalışanlarını yeniden sınıflandırmak, onları işten çıkarmayı kolaylaştırmak

Kararname: Trump'ın yürütme emri binlerce federal çalışanı siyasi işe alımlar olarak yeniden sınıflandırdı ve onların işten çıkarılmasını çok daha kolay hale getirdi.

Trump'ın söyledikleri: Başkanın yardımcıları uzun zamandır sözde "idari" veya "derin" devlete yönelik bir saldırının parçası olarak toplu hükümet işten çıkarmalarını duyuruyorlar.

Kararnamenin anlamı: Trump, ilk döneminin son yılında imzaladığı ve on binlerce federal çalışanı yeniden sınıflandırmayı amaçlayan bir yürütme emri olan "Program F"yi kapsamlı bir şekilde yeniden yürürlüğe koyuyor. Biden, göreve gelince Trump'ın bu kararnamesini iptal etmişti.

Trump'ın kilit yardımcıları, hükümetin toplu olarak işten çıkarılması çağrısında bulunuyordu. ABD'li muhafazakarların başlattığı Proje 2025'in "derin veya idari devlet" diye iddia ettikleri yapıyı hedef alması, Trump'ın ikinci dönemini temel olarak şekillendirecek gibi gözüküyor. Muhafazakarlar, siyasi olarak güvenilmez gördükleri memurların işten çıkarılmasını ve muhafazakarlarla değiştirilmesini talep ediyordu.

Ulusal enerji acil durumu ilanı

Kararname: Trump, Alaska'daki sondaj kısıtlamalarını geri çekmeyi ve gaz ihracatındaki duraklamayı geri almayı da içeren, halihazırda patlama yaşayan ABD enerji üretimini "serbest bırakmaya" yönelik bir dizi fosil yakıt yanlısı eylem ve çalışma kapsamında "ulusal enerji acil durumu" ilan etti.

Trump'ın söyledikleri: Trump dün geç saatlerde Beyaz Saray'da yaptığı açıklamada, "Emir, 'Bu sorundan kurtulmak için ne gerekiyorsa yapabilirsiniz ve biz de böyle bir acil durum yaşıyoruz' anlamına geliyor" dedi

Kararnamenin anlamı: Beyanname, Trump yönetiminin yeni fosil yakıt altyapısı için izinleri hızlandırmasına izin verecek. İklim politikasını geri çekmeye yönelik kapsamlı çalışmanın parçası olan emrin yasal zorluklarla karşılaşması muhtemel.

'Sadece iki cinsiyeti tanıyan' bir politika oluşturma

Kararname: Trump, federal hükümet iletişiminden, politikalarından ve formlarından "cinsiyet ideolojisi rehberliğini" kaldırmak için bir kararname imzaladı. Kararname, "sadece iki cinsiyet, erkek ve kadın" olduğunu resmi politika haline getiriyor.

Trump'ın söyledikleri: Kararnamede, "Cinsiyet ayrımcılığına karşı koruma sağlayan yasaları uygularken kurumlar erkeklerin kadın, kadınların da erkek olabileceğini iddia etmeyi bırakacak" deniyor 

Kararnamenin anlamı: Kararname, Biden döneminde cinsiyet kimliğinin kabulüyle ilgili imzaladığı yürütme eylemini geri alıyor.

TikTok yasağının durdurulması

Kararname: Trump, TikTok'a yönelik federal yasağın uygulanmasını en az 75 gün süreyle geçici olarak geciktiren bir yürütme emri imzaladı.

Trump'ın söyledikleri: Trump, Beyaz Saray'da yürütme emirlerini imzalarken, "Sanırım TikTok'a karşı başlangıçta sahip olmadığım bir sempatim var" dedi

Kararnamenin anlamı: Trump, başsavcısına TikTok'un sansürünü gerektiren yasayı uygulamamasını emretti. Trump, bu ertelemenin ulusal güvenliği korumak ve popüler uygulamayı aniden kapatmamak için "uygun bir yol" çizmek için zaman tanıyacağını savunuyor. Trump, ilk döneminde TikTok yasağını destekledi, ancak o zamandan beri uygulamadaki kendi popülaritesi de dahil olmak üzere faktörler nedeniyle tutumunu değiştirdi.

Biden dönemindeki 78 yürütme eyleminin iptali

Kararname: Trump, ırksal eşitliği destekleyen ve eşcinsel ve transseksüel insanlara karşı ayrımcılıkla mücadele eden en az on iki tedbir dahil olmak üzere Biden dönemindeki 78 yürütme eyleminin iptalini emretti.

Trump'ın söyledikleri: Trump, göreve başlama konuşmasının ardından Washington'daki bir kalabalığa "Önceki yönetimin yaklaşık 80 yıkıcı ve radikal yürütme eylemini iptal edeceğim" dedi. Trump, ayrıca, "ırk ve cinsiyeti kamusal ve özel yaşamın her alanına toplumsal olarak yerleştirmeye çalışan" politikayı sonlandıracağını ve "liyakate dayalı" bir toplum için çaba göstereceğini iddia etti.

Kararnamenin anlamı: Bu kararname, federal hükümet genelinde "kimlik çeşitliliği" düzenlemelerinin uygulanmasını önceliklendiren Biden dönemi politikasının tersine döndüğünü gösteriyor. Trump, Biden tarafından imzalanan, yeterince hizmet alamayan etnik gruplar için ırksal eşitliği ilerleten kararnameyi ve cinsiyet kimliği veya cinsel yönelime dayalı ayrımcılıkla mücadele etmeyi öngören kararnameyi iptal etti.

Ulusal sınır acil durumu ilanı

Kararname: Trump, Beyaz Saray'da ABD'nin güney sınırında acil durum ilan eden bir emir ve birkaç başka göçle ilgili politikayı imzaladı.

Trump'ın söyledikleri: Trump, göreve başlama konuşmasında "Tüm yasadışı girişler derhal durdurulacak ve milyonlarca suçlu yabancıyı geldikleri yerlere geri gönderme sürecini başlatacağız" dedi.

Kararnamenin anlamı: Kararname, ABD birliklerini güney sınırına göndermenin yolunu açıyor ve seçim kampanyasındaki "katı göçmenlik politikaları uygulama" vaatlerini yerine getiriyor. Yönetimin, yasal ve lojistik zorluklarla karşılaşması neredeyse kesin olan kapsamlı göç eylemlerini nasıl yürütmeyi planladığına dair sınırlı ayrıntılar var.

Ülke çapındaki göçmen toplulukları, Trump'ın bugün başlayacak olan "Amerikan tarihinin en büyük sınır dışı etme programını" yürütme vaadiyle karşı karşıya kalacak.

'6 Ocak' sanıkları için af çıkarılması

Kararname: Trump, 6 Ocak'ta Kongre Binası'na düzenlenen saldırıyla ilgili suçlular için af ve ceza indirimi çıkardı. Adalet Bakanlığı'na şu anda devam eden davaları reddetmesi talimatını verecek.

Trump'ın söyledikleri: Trump yemin töreni öncesi yaptığı zafer mitingi konuşmasında, "J6 (6 Ocak) rehinelerini kurtarmak için aflar imzalayacağım. Birçok insan için aflar imzalayacağız, birçok insan için." demişti. Trump, 6 Ocak'ta ABD Kongre Binası'na düzenlenen saldırıda suçlanan yaklaşık 1500 sanığı affettiğini ve altı ceza indirimi çıkardığını söylemişti.

Kararnamenin anlamı: Trump, 6 Ocak Kongre Binası saldırısıyla ilgili mahkumiyetleri olanlar için af çıkarma sözünü yeniden seçilme kampanyasının temel bir parçası haline getirdi. Trump, seçim kampanyası sırasında başkent Washington DC'deki bir hapishanede mahkumlar tarafından söylenen ulusal marşı sık sık öne çıkardı. İlgili suçlamalarla federal olarak suçlanan 1500'den fazla kişi var.

Trump'ın Beyaz Saray'a geri dönmesiyle, Adalet Bakanlığı'nın 6 Ocak suçlarıyla ilgili soruşturmalarının sona ermesi bekleniyor.

Paris iklim anlaşmasından çekilme

Kararname: Trump, ABD'yi 2015 Paris anlaşmasından çeken bir yürütme kararı yayınladı ve Birleşmiş Milletler'e kararı bildiren bir mektup gönderdi.

Trump'ın söyledikleri: Trump, Capital One Arena'daki bir mitingde "Adil olmayan, tek taraflı Paris İklim Anlaşması soygunundan derhal çekiliyorum" demişti. Trump, göreve başlama konuşmasında da, "Yeşil Yeni Düzeni sona erdirmek" için yürütme kararı kullanacağını belirtmişti.

Kararnamenin anlamı: Trump 2017'de Paris anlaşmasından çıktı. 2021'de göreve geldiğinde Biden anlaşmaya tekrar dahil oldu. Dün imzalanan kararname, Trump'ın iklim krizinin en kötü etkilerinden kaçınmayı amaçlayan 2015 küresel anlaşmasından çekilme yönündeki seçim vaadini yerine getiriyor.

Paris anlaşmasından çıkmak, Trump'ın iklim korumalarını ve politikasını geri alma yönündeki çalışmalarının bir parçası. Trump, Biden'ın ABD'nin temiz enerji sektörünü büyütme çabalarını "yeşil yeni dolandırıcılık" olarak tanımlıyordu.

Trump ne demişti?

Aralık 2023'te Fox News'tan Sean Hannity'e konuk olan Trump, seçilmesi durumunda otoriter bir yönetim izleyeceği yönünde kendisine dönük eleştirilere yanıt vermişti.

Hannity, Trump'a "Hiçbir koşul altında, hiç kimseye karşı intikam arayışına girmeyeceğinize ve görevinizi kötüye kullanmayacağınıza söz veriyor musunuz?" sorusunu yöneltmişti.

Trump, soruya yanıt olarak, "Bu adamı seviyorum. Bana, 'Diktatör olmayacaksınız değil mi?' diye soruyor. Ben de, 'Hayır, hayır. Sadece ilk gün' diyorum. Sınırı kapatacağız ve sondaj yapacağız. Ondan sonra, diktatör olmayacağım" ifadelerini kullanmıştı.

Trump'ın 'bir günlük diktatörlüğü', Türkiye'nin normali

Trump'ın kendi ifadesiyle "bir günlük diktatörlüğü" kapsamında bir günde birçok başkanlık kararnameleri yayınlaması tüm dünyada tartışma yarattı.

Esasında, Trump'ın bir günlüğüne oynadığı "diktatörlük", Türkiye'de uzun süredir normal hayatın bir parçası.

Türkiye'de bugün her şey, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle yürürlüğe giriyor.