Irak Federal Hükümeti ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) arasında bir süredir yaşanan tartışmalara Türkiye de dahil oldu. Irak hükümet sözcüsü Ali Debbağ, dün yaptığı açıklamada Türkiye'nin karadan ve havadan Irak sınırlarını sürekli ihlal ettiğini söyledi. Aynı günlerde Irak Başbakanı Nuri el-Maliki, KBY'yi Türkiye ve İran'a petrol kaçırmakla suçladı.
Erbil yönetiminin ExxonMobil ile bir antlaşma yapacağını duyurması da yine aynı günlere rastlıyor. Meselenin Irak petrollerinin ihracı ve Türkiye-Barzani yakınlaşmasını içeren iki boyutunun bulunduğu düşünülüyor.
Yasadışı petrol satışı tartışmaları
Geçtiğimiz Mayıs ayında Erbil yönetimi ile Türkiye arasında bir petrol satış antlaşması yapıldığı öğrenilmişti. Buna göre ilk safhada Irak Kürdistanı'ndan gelen ham petrol Türkiye rafinerilerinde işlenerek geri taşınacaktı. İlerleyen dönemde ise Türkiye doğrudan petrol ithal edecekti.
Yapılan antlaşma Irak hükümetinden tepkilere rağmen uygulamaya kondu ancak tartışmalar bitmedi. Önce, geçen hafta yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında Başbakan Maliki, KBY'yi petrol kaçakçılığı yapmakla suçladı ancak bakanların bir kısmı bu konuda Maliki'yle ihtilafa düştü. Bunu takiben, geçtiğimiz Pazar günü Irak hükümet sözcüsü Ali Debbağ, Türkiye'nin Irak petrolünün kaçırılmasına katkıda bulunduğu yönünde bir açıklama yaptı ve Türkiye'yi ikili ilişkiler konusunda uyardı. Debbağ, Irak'taki doğalgaz ve petrolün tüm Irak'a ait olduğunu belirti ve satış gelirlerinin Irak Federal Yönetimi'ne gitmesi gerektiğini savundu.
Öte yandan Irak Federal Hükümeti içinde Erbil yönetiminin yaptığının yasal olduğunu savunanlar ve "kaçakçılık" iddiasına karşı çıkanlar da var. Irak petrollerinin satışı ve satış gelirlerinin paylaşılması sorunu Irak Anayasası'nın 111. ve 112. maddelerine dayanıyor. 111. maddeye göre Irak petrolü ve doğalgazı tüm Iraklılar'a ait ancak 112. madde de bölgesel yönetimlere petrol çıkarma, işleme ve satma hakkı tanıyor.
Anayasa'da konuya dair maddeler var ama petrol bölgelerinin kontrolü, petrolün satışı ve geliri meselesinde detayları içeren bir yasa henüz çıkmış değil. Mevcut durumde Kürdistan Bölgesel Yönetimi, tıpkı Irak Hükümeti gibi kendi petrol antlaşmalarını imzalıyor ve fiilen petrol satıyor. Bu durum da hükümet içinde ve Bağdat-Erbil arasında sürekli gerilim yaratıyor. Maliki, Erbil yönetimini şimdiye kadar İran'a ve Türkiye'ye 8 milyar dolarlık petrol kaçırmakla suçluyor.
Erbil Yönetimi ExxonMobil ile anlaşıyor
Petrol satışı tartışmalarının bir diğe boyutunu Erbil yönetiminin ABD menşeili ExxonMobil ile yaptığı antlaşmalar oluşturuyor. Geçtiğimiz Kasım ayında KBY ile ExxonMobil arasında bir dizi antlaşma imzalanmıştı. Petrolün çıkartılması ve satışını kapsayan bu antlaşmalardan üçünün kapsamı, aralarında Erbil, Kerkük ve Ninova'nın da bulunduğu ihtilaflı bölgelerdeki petrol rezervlerini içeriyordu. Bu süreçte Barzani ile Maliki arasında antlaşmanın anayasaya aykırı olup olmadığı konusunda tartışmalar yaşandı. Takip eden aylarda Maliki, Erbil yönetiminin ExxonMobil'le işbirliğinin önünü kesmek için ABD Başkanı Obama'ya bir mektup yazdı ancak yanıt alamadı.
Erbil-ExxonMobil görüşmelerinin ikinci etabı geçtiğimiz günlerde gerçekleşti. Ninova Bölgesi Valisi Atıl Nucayfi, geçtiğimiz Pazartesi günü ExxonMobil ile yapılan antlaşmanın bölge konseyinin onayını beklediğini söyledi.
Gelişmelerden rahatsız olan Maliki, parlamentodan Nucayfi'nin görevden azledilmesi için oylama yapılmasını istedi ancak yapılan oylamada oybirliğiyle karar reddedildi.
Maliki'nin Türkiye ve Barzani ile gerilimi
Tartışmalar yalnızca petrol satışı ile sınırlı değil. Maliki ile Barzani arasında siyasi nedenlerle de bir süredir gerilim devam ediyordu. Irak'ta, Kürdistan Yurtseverler Birliği, Kürdistan Demokrat Partisi ve Irakiye Birliği'nin (Sünni grupların koalisyonu) de bulunduğu muhalefet bir süredir Maliki'nin görevi bırakması yönünde baskı yapıyor.
Diğer yandan Maliki'nin Türkiye-Barzani yakınlaşmasından rahatsız olduğu da biliniyor. Gerek bu yakınlaşma, gerek Irak'ta hakkında tutuklama kararı bulunan Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık Haşimi'nin Türkiye'ye sığınması ve gerekse son petrol antlaşmaları Maliki yönetimi ile Türkiye arasında ipleri iyice germiş bulunuyor. Zira sınır ihlali açıklamasının zamanlaması da bunu gösteriyor. Bu açıklama, ExxonMobil antlaşması ve Erbil'in petrol kaçırdığına dair açıklamaların üstüne geldi.
Haşimi'nin Türkiye'ye sığınmasının ardından yaptığı açıklamada Maliki "Türkiye bölgede düşman ülke haline geliyor" demişti.
(soL - Dış Haberler)