Irak’ta salgın ve petrol fiyatlarına Patriot krizi eklendi

ABD Irak’taki askeri birliklerini çekerken ülkeye Patriot füzeleri yerleştirmeye başlaması İran’ı harekete geçirdi. Irak’ın bir çatışma sahası haline gelme ihtimali yeniden artarken, parlamentoda ABD ve İran yanlısı grupların salgın ve petrol fiyatları baskısı altında hükümet kurma gündemini yeni bir darboğaz bekliyor.

soL - Dış Haberler

İranlı Kudüs Gücü komutanı Kasım Süleymani’nin Ocak ayında Bağdat’tayken ABD tarafından bir suikastle öldürülmesi sonrası Irak parlamentosu ABD birliklerinin ülkeden çekilmesi kararı almıştı. Bu hafta ABD’nin çekilirken Patriot hava savunma füzeleri yerleştirdiğinin ortaya çıkması üzerine Kudüs Gücü’nün yeni komutanı İsmail Kaani, Irak’a sürpriz bir ziyarette bulundu. Kaani’nin Irak parlamentosunda İran’a yakın isimlerle görüştüğü söyleniyor. Süleymani ve beraberinde Haşdi Şabi (Halk Seferberlik Güçleri) komutan yardımcısı Ebu Mehdi El Mühendis’inin öldürülmesi üzerine İran, ABD’nin Irak’taki El Esad hava üssüne misilleme saldırılarında bulunmuştu. Gerilimin artması Irak’ın ABD ile İran arasında bir savaş sahasına dönmesi endişeleri doğurmuştu. Beklendiği şekilde çatışma tırmanmasa da ABD’nin askeri birliklerini çekerken bölgeyi silahlandıracağı söyleniyordu.

Geçen hafta İran haber ajansı IRNA, ABD’nin El Esad hava üssüne hava savunma sistemi olan Patriot füzeleri yerleştireceğini ileri süren bir haber yaptı. Çarşamba günü Irak’taki Ortak Operasyonlar Komutanlığı’ndan henüz ABD tarafının kendilerine bilgi vermediğini söylediği sıralarda ABD Savunma Bakanlığı sözcüsü Patriotların kurulduğunu doğruladı.

‘IRAK’IN EGEMENLİĞİ’

Rudaw haber ajansına konuşan ABD Savunma Bakanlığı sözcüsünün Patriotların “Irak’ın egemenliğini ihlal eden saldırılara karşı” kurulduğunu söylemesi dikkat çekiyor. Nitekim Irak’ta ABD yanlısı Kürt ve Sünni siyasi grupların “İran etkisi” karşısında Irak’ın egemenliği konusunu öne çıkardıkları biliniyor.

ABD Savunma Bakanlığı sözcüsü verdiği demeçte İran’ın adını anmasa da The Baghdad Post adlı Amerikancı Iraklı gazete, açıkça Patriotlarla Irak’taki İran yanlısı askeri milislerin hedef alınacağını bildiriyor. Bu milislerin başında, ABD’nin çekildiği bölgelerde boşluğu doldurduğu söylenen Irak ordusuna bağlı Haşdi Şabi geliyor. IŞİD’e karşı mücadelede kurulan Haşdi Şabi’nin içinde Kudüs Gücü tarafından desteklenen İran yanlısı milislerin ağırlığı biliniyor.

SALGIN VE PETROL

Öte yandan Irak’ta Kürt ve Sünni gruplar ile farklı eğilimlerden Şii gruplar arasında hükümet pazarlıkları askeri sahadaki gelişmelere paralel ilerliyor. Irak’ta hükümet krizi 2019 sonbaharında Irak’ın mezhepçi siyasi sistemine ve yolsuzluklara karşı patlak veren halk ayaklanmasıyla ortaya çıkmıştı. Kasım 2019’un sonunda başbakan Abdul Mehdi’nin istifası sonrası ortaya çıkan hükümet kurma arayışı, 17 Mart’ta Adnan El Zürfi’nin Cumhurbaşkanı Berham Salih tarafından hükümet kurma ile görevlendirilmesi üzerine yeni bir aşamada.

Önceki ay Tevfik Allavi’nin hükümet kurma girişimi başarısız olunca görevlendirilen Zürfi’nin ABD yanlısı olarak bilinmesi İran yanlısı Şii gruplar tarafından desteklenmesini güçleştiriyor. ABD yanlısı Kürt ve Sünni grupların ise Şiilerin desteği olmadan güvenoyu vermeyeceklerini bildirmeleri hükümet krizinin süreceğine işaret ediyor. Ancak büyüyen salgın gündemi ve düşen petrol fiyatları nedeniyle Irak’taki farklı mezheplerden egemen gruplar hükümet boşluğunu çözme arayışındalar.

Mart ortasında Zürfi’nin bir ay sürecek hükümet kurma görüşmelerine başlamasından sonra ABD’nin İran’la ticaret yaptırımlarda Irak’a tanıdığı muafiyeti sadece bir ay süreyle uzatması dikkat çekti. Daha önce bir aydan daha uzun sürelerle tanınan muafiyetin bu defaki vadesi, ABD’nin Zürfi’yi zor duruma düşürmemek istemesi olarak yorumlanıyor. Fakat aynı zamanda ABD askeri olarak Patriotlarla Irak’ın güvenlik mekanizmasının elini kolunu bağlarken ekonomik yollardan Irak parlamentosu üzerinde ABD’yle uzlaşmacı bir hükümet kurulması için baskı yaratması anlamına da geliyor.