CIA'in 1986 Suriye raporu: Ilımlı Sünni işadamları rejimi işimize gelir

CIA'in 1986 yılında Suriye hakkında yazdığı bir rapor, 2011 yılında başlayan "isyan" ve sonrasına ilişkin de ipuçları sunuyor. CIA, Suriye'de "iş dünyası bağlantılı ılımlıların kontrolündeki bir Sünni rejiminin" işlerine geleceğine vurgu yapıyor.

Erman Çete

2011 yılında Suriye'de başlayan "rejim değiştirme" operasyonunda ABD'nin oynadığı rolün tamamını öğrenmek henüz mümkün olmadı.

Ancak CIA'in geçtiğimiz haftalarda yayımladığı belgelerin içerisinde yer alan bir rapor, Amerikan istihbaratının 1980'li yıllarda Suriye için öngördüğü senaryolarla bugün arasında bağ kurmamızı sağlıyor.

Temmuz 1986 tarihli ve "Suriye: Dramatik Siyasi Değişim Senaryoları" başlıklı memorandum, CIA tarafından yalnızca Ronald Reagan yönetiminin üst düzey yetkililerinin okuması için hazırlanmış.

Rapor esas olarak, Hafız Esad'ın devrilmesine ya da diğer dramatik değişikiklere yol açacak olası senaryoları değerlendiriyor.

1986 YILININ ÖNEMİ

Raporun içeriğine geçmeden önce, 1986 yılının Suriye ve bölge açısından kritik bir yıl olduğunu hatırlatmak gerekiyor.

1986 yılı, Suriye'de Hafız Esad yönetiminin bir kez daha uluslararası bir tecrit ile baskı altına alındığı, ayrıca içeride de çeşitli terör saldırılarının gerçekleştiği bir yıl olarak tarihe geçti.

"Hindavi Olayı" olarak bilinen ve bir uçağın Suriye istihbaratı tarafından bombalanması ile sonuçlanacak senaryo, Suriye'yi çok zor durumda bırakmıştı. Bunun Suriye'yi zora düşürmek için Mossad tarafından planlanmış bir komplo olduğu ileri sürülse de, ok yaydan çıkmıştı.

Aynı yılın Mart ve Nisan aylarında, Suriye'nin 5 kenti bombalı saldırılarla sarsılmış, olaylarda 200'ün üzerinde sivil hayatını kaybetmişti.

1985 yılının sonunda ABD Ulusal Güvenlik Konseyi'nden Albay Oliver North ile Şimon Peres'in terörle mücadele uzmanı Amiram Nir'in buluşmasının, Suriye'de yaşanan terör olaylarının tetiğini çektiği iddiası da o yıllardan bu yana dile getirilir. 

SURİYE'DE MEZHEP SAVAŞI

Rapor, 1979-1982 arasında süren Müslüman Kardeşler ayaklanmasını "Sünni isyanı" olarak değerlendiriyor.

1986 yılı itibariyle, ikinci bir "Sünni meydan okumasını" pek mümkün görmeye CIA, bununla birlikte küçük eylemlere yapılacak orantısız hükümet müdahalesinin geniş çaplı bir huzursuzluğu tetikleyebileceğini söylüyor.

"Birçok örnekte rejimin bir Sünni muhalefet hareketine bastıracak kaynakları var" diyen CIA, bununla birlikte geniş çaplı bir şiddetin ordudaki Sünni subayları kaçmaya ya da isyan etmeye zorlayarak ortamı iç savaşa hazırlayabileceğini belirtiyor.

Rapor, Sünnilerin ordunun yüzde 60'ını oluşturmasına rağmen düşük rütbelerde yoğunlaştıklarını iddia ederken, Aleviler ile Sünniler arasında şiddetin yeniden ortaya çıkması durumunda ordu içindeki Sünnilerin hükümete karşı çıkacağını varsayıyor.

REJİM DEĞİŞİKLİĞİNDE MÜSLÜMAN KARDEŞLER'İN ROLÜ

CIA raporunda, olası bir rejim değişikliğinde, Müslüman Kardeşler'e özel bir rol biçiliyor.

Rapor, Müslüman Kardeşler liderliğinde bir rejim değişikliğini "uzan vadeli bir senaryo" olarak değerlendirmesine rağmen, Baas iktidarının devrilmesi için projekte edilen 3 senaryodan biri hâlâ Müslüman Kardeşler isyanı (diğer ikisi Esad'ın halefleri arasında iktidar mücadelesi ve askeri yedeklerin darbe yapma ihtimali).

1982'de Müslüman Kardeşler'in silahlı muhalefetinin büyük oranda ezildiğini söyleyen CIA, yine de başka bir Sünni muhalefet hareketi için hâlâ bir potansiyel olduğunu düşünüyor.

Müslüman Kardeşler'in 79-82 arasındaki rolünün "kısmen başka örgütlü grupların muhelefet faaliyetini sömürmek ve yönetmek" olduğunu belirten CIA, bu grupların hâlâ var olduğunu, uygun bir liderlik ile birlikte geniş çaplı bir harekette bir araya getirilebileceğini kaydediyor.

CIA, bu grupların liderliği ve yeni bir Sünni muhelefet hareketi için, Müslüman Kardeşler'in militan bölümünü oluşturan genç profesyoneller ve Kardeşlik'ten kalanları düşünüyor.

Raporda, Esad'ın Müslüman Kardeşler'i ezmesine rağmen "Sünni muhalefet"in küçük küçük de olsa derinlerde yer aldığı belirtiliyor ve hükümetin küçük eylemleri, yanlışlıkla "Müslüman Kardeşler başkaldırısı" olarak değerlendirip onlara sert müdahale etmesi durumunda bir mezhep savaşının başlayabileceği iddia ediliyor.

CIA, küçük protestolara sert müdahalenin, Sünniler tarafından hükümetin "tüm Sünnilere karşıtlığı" şeklinde okunabileceğini savunuyor.

1983 yılında, Irak'ı kullanarak Suriye'ye gizli saldırılar ve yardımlar yapılmasını öneren gizli CIA raporu ile benzer şekilde, olası bir iç savaş durumunda Sünni muhalefetin Irak'tan yardım alabileceği öne sürülüyor.

BATI'NIN ÇIKARLARINA UYGUN BİR SÜNNİ REJİMİ

Rapor, esas olarak Esad yönetimini yıkabilecek ihtimaller üzerine yoğunlaşmasına rağmen, hangi senaryonun en "işe yarar" olduğuna dair de bir kanaat bildiriyor.

Raporun önsöz kısmının sonunda, "arzu edilir sonuçlar" listesinde, ABD için arzu edilir sonuçlardan birinin de "Sünni rejimi" olduğu söyleniyor.

CIA'ye göre, iş dünyası yönelimli ılımlıların kontrol ettiği bir Sünni rejimi, ABD'nin çıkarlarına en fazla hizmet edecek yönetim şekli.

İş dünyası ılımlılarının Batı yardımına ve Suriye'nin özel ekonomisini inşa için yatırıma güçlü bir ihtiyaç duyacağını kaydeden CIA, bunun Batılı hükümetlerle daha güçlü bağlara kapı açacağını düşünüyor.

ŞAM'DA İSLÂM DEVLETİ

CIA raporunda ilginç sayılabilecek bir değerlendirme ise, bugün örneğini gördüğümüz, Esad yönetiminin devrilmesi durumunda ortaya çıkabilecek bir dinci devlet ihtimali.

CIA, Baas devlet yapısının çökmesi durumunda, "dinci bağnazların bir İslam Cumhuriyeti ilân edebileceği" uyarısında bulunuyor.