Mayıs sonunda Cenevre’de toplanan Küresel Sağlık İzlemi – 5 hazırlık komitesi, 2017 sonuna doğru yayınlanacak olan rapor içeriğine yönelik tartışmalara yol gösterecek bir metin yayınladı. Egemen sınıfların Dünya Sağlık Örgütü eliyle yayınladığı Dünya Sağlık Raporu’na toplumcu bir “alternatif” olarak düzenli olarak üç yılda bir yayınlanan rapor, Türkiye’de toplumcu kesimlerin ve sağlıkçıların çok ilgisini çekmese de, dünyanın birçok coğrafyasında toplumcu sağlık hareketlerine rehberlik ediyor.
Dünyada “sağlık hakkı” mücadelesi, içinde sağlıkçıların da yer aldığı, fakat ağırlığını sağlık dışı kesimlerden insanların oluşturduğu bir mücadeledir. Bu mücadelede sendikalar ve demokratik kitle örgütleri önemli bir yer tutar. Türkiye’de ise sağlık alanı geleneksel olarak sağlık alanında örgütlü meslek örgütlerine terk edilmiştir. Kuşkusuz bunda Türkiye’de “toplumcu sağlık” bilincinin yeterinde gelişmemiş olmasının büyük payı vardır.
Kendilerini siyasal olarak “toplumcu” olarak ifade eden sağlıkçılar arasında dahi sağlık sorunları “tedavi hizmetlerine erişim sorunları” olarak kavranmakta ve bu nedenle “sağlık hakkı” mücadelesi, tedavi hizmetlerine erişebilme mücadelesine indirgenmektedir. Oysa sorunların büyük bölümü erişebilmek için mücadele edilen tedavi hizmetlerinin egemen sınıfların gereksinimleri doğrultusunda örgütlenmesinden kaynaklanmaktadır.
Kaldı ki sağlıkçılar kendilerini “sağlık emekçisi” olarak hissetseler dahi, bir “çıkar çatışması” mümkündür. Bu durum bir “kısır döngüye” yol açarken, toplum içinde “gerçek” anlamda bir sağlık hakkı mücadelesinin önü tıkanmaktadır. Belki de bu nedenle Sovyetler Birliği’nin ilk Sağlık Bakanı Nikolay Semaşko “işçilerin sağlığı, işçilerin elinde olmalıdır” ilkesini getirmiştir.
KÜRESEL SAĞLIK İZLEMİ – 5 İÇİN ÖNERİLER
Hazırlık komitesi KSİ5 için şu önerilerde bulunmuştur:
1. KSİ5’in ana temasının Birleşmiş Milletler’in (BM) “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” bağlamında “küresel sağlık yönetişimi” olması noktasında bir uzlaşıya varılmıştır.
2. Yeni raporun da eski raporlar gibi “dünyanın ekonomik ve politik mimarisi”, “sağlık sistemleri üzerine güncel sorunlar ve tartışmalar”, “sağlığın toplumsal belirleyicileri”, “önemli kurumların ve süreçlerin izlemi” ve “ eylem, mücadele ve değişim öyküleri” olmak üzere beş bölümden oluşması önerilmiştir.
3. Dünyanın ekonomik ve politik mimarisi başlığı altında Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin (SKH) arzularıyla, küresel yapı (özellikle güç dengesizlikleri) arasındaki çelişkiler, küresel yönetişim alanında güçlü devlet dışı aktörlerin yükselişi karşısında Birleşmiş Milletler sisteminin erozyonu, Latin Amerika’daki ilerici hükumetlere saldırılar, sosyal demokrat geleneklere saldırılar ve aşırı sağın yükselişi, mevcut küresel yönetişimde “demokrasi krizi” konularının ele alınması önerilmiştir.
4. Sağlık sistemleri başlığı altında Ebola öyküsü (salgın karşısında sağlık sistemlerinin çöküşü), istihdamın enformelleşmesi ve kamusal hizmetler üzerine etkileri, kemer sıkma tedbirleriyle SKH arasındaki çelişkiler, Avrupa’da göçmen sağlığı, afet hazırlığının “güvenlik ajandası” içinde tartışılması, sağlıkta insan kaynakları, antimikrobiyal direnç, TISA – hastane zincirleri – sağlığın bir “ihraç malına” dönüşmesi, ilaçlara erişim, ilaç endüstrisi (etik olmayan uygulamalar, mali cennetler, Google – Sanofi işbirliği), kapsam – bakım ikilemi (ülkelerin sigorta şirketleri, sağlık yönetim şirketleri ve hastane zincirleri yararına “kapsam” modeline itilmesi), birincil sağlık bakımı performansı inisiyatifi konularının ele alınması önerilmiştir.
5. Sağlığın toplumsal belirleyicileri bölümünde ekolojik yıkım ile bulaşıcı hastalıkların dağılımında değişim arasındaki bağlantılar (Zika, Ebola vs), küreselleşme altında çalışma koşulları, sağlık politikaları ve eylemleri şekillendirmede sosyal belirleyicilik, uyuşturucu mücadelesinde “güvenlikçi” yaklaşım yerine halk sağlığı yaklaşımına vurgu yapılması, iklim değişimi, ticaret anlaşmaları çerçevesinde gıda, “yatırım rejimlerinin” sağlık sonuçları ve göç konularının ele alınması önerilmiştir.
6. İzlem ve mücadeleler başlıkları altında ise daha spesifik konular önerilmiştir.
Rapora katkıda bulunmak isteyenler Halkın Sağlık Hareketi (People’s Health Movement) ile ilişkiye geçebilirler.