6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 20. Maddesine göre işveren işyerinde yasada belirlenen sayıda “çalışan temsilcisi” görevlendirmek zorundadır. Çalışan temsilcileri tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için işverene öneride bulunacak ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteyeceklerdir. Yine yasanın 22. Maddesi İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu’nu tanımlamaktadır. Bu konuda yayınlanan Yönetmeliğe göre kurulda varsa formen, ustabaşı veya usta ile çalışan temsilcisi yer alacaktır.

Bu kurul;

• işyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönergesi hazırlayacak,
• iş sağlığı ve güvenliği konularında çalışanlara yol gösterecek,
• işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirecek, tedbirleri belirleyecek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunacak,
• işyerinde meydana gelen her iş kazası ve işyerinde meydana gelen ancak iş kazası olarak değerlendirilmeyen işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olan olayları veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapacak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline verecek,
• işyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlayacak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlayacak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunacak ve bu programların uygulanmasını izleyerek eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunacak,
• işyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlayacak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol edecek,
• işyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izleyecek,
• işyerinin iş sağlığı ve güvenliği durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlayacak, o yılki çalışmaları değerlendirecek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları değerlendirerek belirleyecek ve işverene teklifte bulunacak,
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar verecek,
• işyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapacaktır.

Çalışan temsilcisinin bu “görevlerini” yerine getirebilmesi için gerekli bilgi ve becerileri edineceği bir “eğitime” gereksinimi vardır. Ülkemizde mevzuat, “çalışan temsilcisi” için böyle bir eğitim öngörmemiştir. Ancak bu durum, sendikaların üyeleri ve bir sendikaya üye olmayan “çalışan temsilcisi” için böyle bir eğitim programı örgütlemesine engel değildir.

Aşağıda çalışan temsilcileri için yurt dışında örgütlenen eğitim programlarından yararlanılarak oluşturulmuş örnek bir eğitim programı vardır. Beş günlük bir programla çalışan temsilcilerine yukarıda sayılan görevleri yerine getirebilmeleri için temel bilgiler verilebilir.

ÖRNEK İSG EĞİTİMİ PROGRAMI
Amaç: Çalışan temsilcilerine işyerlerinde görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak.

Öğrenim hedefleri:

Program sonunda katılımcı;

• 6331 sayılı yasayı ve ilgili yönetmelikleri değerlendirebilecek, yorumlayabilecek ve işyerinde uygulayabilecek,
• İşyerinin sağlık ve güvenlik yönünden denetimini yapabilecek,
• Tehlikeleri tanımlayabilecek ve değerlendirebilecek, işverene raporlayabilecek,
• Kaza incelemesi yapabilecek,
• Kazaları önlemek için stratejiler geliştirebilecek,
• Acil Yanıt Prosedürlerini uygulayabilecektir.

Eğitim Programı’nın Kapsamı:

• İşçi Sağlığı ve Güvenliği kavram ve ilkeleri
• Risk yönetimi
• Çalışan temsilcisinin görev, yetki ve sorumlulukları
• İletişim ve aktivizm
• Değerlendirme

Eğitim Programı’nın İçeriği:

1. İşçi Sağlığı ve Güvenliği kavram ve ilkeleri

i. Sınıf mücadelesinin bu kavram ve ilkelerin oluşmasında ve gelişmesindeki rolü
ii. Sosyalist ülkelerde işçi sağlığı ve güvenliği
iii. Türkiye’de işçi sağlığı ve güvenliği

2. Risk yönetimi

i. Tehlike kavramı: işyerinde tehlikelerin tanımlanması, tehlikelerin yönetimi
ii. Risk kavramı: işyerinde risklerin değerlendirilmesi ve kontrolü
iii. Raporlama ve Acil Yanıt Prosedürleri

3. Çalışan temsilcisinin görev, yetki ve sorumlulukları

i. Sağlık gözetimi çalışmalarının denetimi
ii. Ortam gözetimi çalışmalarının denetimi
iii. İşyerinde alınan işçi sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin denetimi
iv. Kaza incelemesi: ilkeler, teknikler, raporlama

4. İletişim ve aktivizm

i. İşçilerin işçi sağlığı ve iş güvenliği konularında eğitimi
ii. İşçilerin işyerinde kendi sağlık ve güvenliklerine sahip çıkmak için örgütlenmesi
iii. İşverenle görüşme teknikleri
iv. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ile birlikte çalışma

5. Değerlendirme: Vaka çalışmaları

EĞİTİM TARZI
Eğitimler çalışan temsilcisinin eğitim materyalini kendi başına okuması ve kurs içinde bu okumaların vaka çalışmaları ve oyunlaştırmalarla pekiştirilmesi tarzında yapılacaktır. Azami 20 kişilik küçük gruplar halinde yapılacak eğitimlerde “beceri kazandırmaya” vurgu yapılacaktır. Eğitim programı bir hafta içinde uygulanabileceği gibi, katılım sorunu yaşayabilecek işçiler için beş hafta içinde de uygulanabilir.

Kuşkusuz bu örnek program önerisi her türlü eleştiri ve öneriye açıktır. Sendikaların böyle bir programa sahip çıkmaları ve yürütmek istemeleri halinde kendilerine her türlü desteği “gönüllü” olarak sunabilecek çok sayıda aydınımız çıkabileceğini umuyoruz.