Amerikan Kalp Birliği (AKB) dergisinin son sayısında Kolorado Tıp Fakültesi Kardiyoloji profesörlerinden Edward P. Havranek ve arkadaşları, Amerikan toplumunun belli kesimlerinin sosyoekonomik iyileşmeden ve tedaviden yararlanamaması halinde 2020 yılında Amerikalıların kalp sağlığında yüzde 20’lik iyileşme ve kalp damar hastalıkları ve inmeler nedeniyle ölümlerde yüzde 20 azalma hedeflerine ulaşılamayacağını açıkladı.

Bu açıklama aynı zamanda sağlık sorunlarının çözümünü salt tıbbi müdahalelerde arayan ve sağlığın toplumsal belirleyicilerini göz ardı eden biyomedikal yaklaşımın iflasının itirafı anlamına geliyor. Kalp ve damar hastalıklarının içinde oluştuğu ve geliştiği toplumsal koşullara hitap etmeksizin, yalnızca tıbbi müdahalelerle bu sorunların üstesinden gelinemeyeceği, biyomedikal tıbbın en önemli kalelerinden biri olan AKB tarafından itiraf ediliyor.

ABD’de kalp ve damar hastalıkları prevalansının 2010 – 2030 yılları arasında yüzde 10 artması bekleniyor. Kardiyologlar bu artışı kısmen son 25 yıldır obezite, hipertansiyon, diyabet ve fiziksel etkinliksizlikteki artışa bağlıyorlar. Bunlara da diyet ve fiziksel etkinlikte değişikliklere yol açan sosyal ve çevresel koşullardaki değişimlerin yol açmış olabileceğini ifade ediyorlar. Aynı zamanda kalp ve damar hastalıklarının önlenmesi ve tedavisindeki ilerlemelerin toplumun bütün kesimleri tarafından paylaşılmadığına dikkat çekiyorlar.

Havranek ve arkadaşları kapitalist tıbbı, kapitalist tıbbın küresel merkezinden topa tutuyor ve toplumcu tıbbın temel argümanlarını ABD’de dillendiriyorlar:

• Düşük eğitim düzeyi, daha çok kardiyovasküler risk etmeni, daha yüksek kardiyovasküler olay riski ve artmış kardiyovasküler ölüm hızlarıyla ilişkilidir. Düşük eğitim düzeyi aynı zamanda daha düşük sağlık okuryazarlığı ile ilişkili görünmektedir. Sağlık okuryazarlığının düşük oluşu, kendi kendine bakımı, risk etmenlerinin kontrolü ve kardiyovasküler çıktıları iyileştirecek girişimleri benimseme şansını azaltmaktadır. Yani inanılır gibi değil fakat AKB kalp ve damar hastalıklarına karşı toplumun eğitim düzeyinin yükseltilmesini öneriyor.
• Gelir düzeyinin düşük oluşu, daha kötü kalp ve damar hastalıkları çıktılarıyla ilişkili görünmektedir. Yani inanılır gibi değil fakat AKB kalp ve damar hastalıklarına karşı toplumun gelir düzeyinin yükseltilmesini öneriyor.
• Birçok çalışma ABD’de kalp ve damar hastalıkları çıktıları bakımından etnik farklıları belgelemiştir. Bu, ırkçılık ve hipertansiyon teşhisi arasında bildirilen bağa kanıttır. Sağlık bakım sunucularının siyahi hastalarla olumsuz klinik etkileşimi ve önyargılarının kararlarını etkilemesi bu sorunu daha da kötüleştirmektedir. Yani inanılır gibi değil fakat AKB kalp ve damar hastalıklarına karşı ırkçılıkla mücadele edilmesini öneriyor.
• Bireyin yaşadığı mahallenin sosyoekonomik düzeyinin, sosyoekonomik kaynakların, sağlıklı gıdalara ve fiziksel etkinlik kaynaklarına erişimin azlığı nedeniyle  kalp hastalığına katkı yaptığına ilişkin çok sayıda kanıt vardır. İnşa edilmiş (insan ürünü) çevreyi değiştirmek için proaktif çabalar kalp ve damar hastalıkları riski yükünü azaltabilir. Yani inanılır gibi değil fakat AKB kalp ve damar hastalıklarına karşı çevrenin iyileştirilmesini öneriyor.
• Hastalar ve sağlıkçılar arasındaki dil ve kültür farklılıkları ve kalp ve damar hastalıkları ve inme bakımına erişim farklılıkları, optimal kalp ve damar hastalıkları önlenmesi ve tedavisi önündeki diğer sosyal engellerdir. Yani inanılır gibi değil fakat AKB kalp ve damar hastalıklarına karşı mücadele de dil ve kültür farklılıklarının dikkate alınmasını ve sağlıkta eşitsizliklerin giderilmesini öneriyor.

Toplumcu tıbbın Engels ve Virchow’dan beri savunduğu ilkelerin, kapitalist tıbbın küresel merkezinde dillendiriliyor olmasını duymak çok güzel. 150 yılı aşkın bir süredir sağlığın toplumsal belirleyicilerine gözlerini kapayan kapitalist tıp, sonunda sağlıkta sosyalizmin başarısını biyomedikal yaklaşımın amiral gemilerinden birinin ağzından itiraf ediyor.

Kaynak

Havranek, EP ve ark. (2015). Social Determinants of Risk and Outcomes for Cardiovascular Disease: A Scientific Statement From the American Heart Association. Circulation. AHA. DOI: 10.1161/CIR.0000000000000228.