Ekim Devrimi ve Lenin... (II)

Burhan Özalp

Blog: Serbest Kürsü

1917 Şubat’ından 1917 Ekim’ine

1917 yılı başında, hızla kötüleşen ekonomik koşullar, dağılan askeri ihtiyatlar, korkunç insan kayıpları, hükümetin tarihte görülmemiş derecede güçsüzlüğü ve kötü yönetimi sonucunda, eski rejim Rus halkının hemen her kesiminin gözünde gerçekte iflas eder. 23 Şubatta, Uluslararası Kadınlar Günü'nde dondurucu soğukta ekmek almak için uzun kuyruklarda bekleyen ev kadınları arasında başlayan kargaşa, monarşiyi devirmeye ve savaşa son vermeye çağıran büyük kitle gösterilerine dönüşür. Bir hafta sonra da Çar II. Nikola çekilmek zorunda kalır. Romanov hanedanını deviren 1917 Şubat Devrimi, savaşın neden olduğu yoksunlukların ve ödenen bedelin paylaşımında açıkca görülen eşitsizliğin çileden çıkardığı bir halkın kendiliğinden isyanıdır. Burjuvazinin ve devlet memurlarının, otokratik hükümet sistemine, özellikle Çar’a ve onun danışmanlarına güvenini yitirmiş büyük bir kesimi bu devrimi hoş karşılar ve bundan yararlanır. Saygın ve ilerici bir zemstvo (zemstvo'lar 1864'te kurulmuş yerel, sınırlı öz yönetim kurumlarıdır) lideri olan Lvov başbakanlığında kurulan Geçici Hükümet halkın bu kesiminden oluşur. Devrim sırasında, Petrograd İşçi Temsilcileri Sovyeti’nin kurulması, merkezi bir yönlendirme altında olmayan işçi grupların kendiliğinden hareketinin sonucudur. 1905 devrimi boyunca kısa fakat şanlı bir rol oynamış Petersburg Sovyeti'nin yeniden dirilişidir bu aynı zamanda. Petrograd Sovyeti de, tıpkı 1905 Petersburg Sovyeti gibi, fabrika işçileri tarafından seçilmiş parti dışı bir örgüttür. Sosyalist Devrimciler, Menşevikler ve Bolşevikler, hepsi bu örgütte temsil edilir. Petrograd Sovyeti başlangıçta hükümet olmak istemez; bunun nedeni kısmen önderlerinin o zamana kadar Rusya'nın sosyalist devrim için değil, sadece burjuva devrimi için olgunlaşmış olduğu görüşüne inanmış olmalarıdır, kısmen de kendini hükümet olacak kadar yetkili ve hükümet etmeye hazır hissetmemesidir.

Her gün artan sayıda işçi ve asker tarafından tanınması Sovyet’e kendisine rağmen göz ardı edilemeyecek bir otorite gücü verir; bu, Şubat Devrimi’nin getirdiği "ikili İktidar"ın pratik ve hemen hemen rastlantısal temeli olur. Hükümet yönetimi, birbirlerine karşı takındıkları tutumla rekabet ve işbirliği arasında yalpalayan iki örgüt tarafından, Geçici Hükümet İşçi Temsilcileri Sovyeti tarafından gerçekleştirilir. Petrograd Sovyetinin ardından Moskova'da, diğer büyük kentlerde ve bir süre sonra bazı kırsal bölgelerde Sovyetler kuruldu ve bu olgu, Mart 1917 sonunda Sovyetlerin ilk «Tüm Rusya Konferansının» yapılmasına yol açar.

Başlangıçta, Rusya Sosyal Demokrat İşci Partisi'nin iki fraksiyonu içinde Şubat Devrimi'nden daha kazançlı çıkan Menşevikler olur. Tıpkı 1905'teki gibi, anayasal bir hükümet vaadi Menşeviklerin programlarını haklı çıkarmış göründüğünden, onlara Bolşevikler’den çok daha fazla bir üstünlük sağlar.

Burjuva kapitalizmi bütün imkanlarını tüketinceye ve sosyalist devrim yolu açılıncaya kadar saygın Marksistlerin eleştirel desteğine sahip bir burjuva devrimci rejim; işte Menşeviklerin, devrim sürecinin ilk aşaması için çizdikleri tablo tam da budur. Gerçekte, burjuva hükümetiyle proleter "yasal muhalefet" arasında anayasal bir ortaklık olarak kabul edilen "ikili iktidar", asıl olarak Menşevik bakış acısından kaynaklanır. Menşevikler için can sıkıcı nokta savaş karşısındaki tutumlarıdır, çünkü kendi aralarında görüş birliğine varamazlar. İşçi Temsilcileri Sovyetlerinin, İşçi ve Asker Temsilcileri Sovyetleri’ne dönüşmesi çok uzun bir zaman gerektirmez. Ordular çözülerek, barış ve toprak isteyenler, kendi özlemlerinin gerçekleşmesi için köylü devriminin geleneksel partisi Sosyalist Devrimcilere güvenen mücadeleci köylü kitleler haline gelirken doğal olarak Sosyalist Devrimcilerin yıldızı yükselmeye devam eder. Bu süreçte Bolşevikler en az kazançlı çıkanlardır.

Pravda 5 Mart 1917’de Molotov, Kalinin, Eremeev kontrolünde yeniden yayınlanır. Ve saldırgan bir politika izlerler. 13 Mart 1917’de Kamenev, Stalin, Muranov, Sibirya’dan sürgünden dönerler. Pravda’nın yönetimine geçerler. Ve daha ihtiyatlı bir politika izlerler. Bu yalpalamayı Lenin 3 Nisan 1917’de Petrograd’a geldiğinde kırar.

1917'deki Petrograd Bolşevik örgütünde Lenin'den önemli derecede farklı görüşlere sahip olan birçok lider vardır. Değişik inançlara sahip Bolşeviklerin parti politikasının belirlenmesinde ve onun nihai başarısına katkıda bulunmaya önemli etkileri olur. Diğerleriyle birlikte, Lenin'in temel kuramsal ve stratejik varsayımlarını tutarlı biçimde reddeden "ılımlı" ya da "sağ" Bolşevikler vardır. En ünlü ve en iyi konuşmacılardan birisi, 1903'ten beri Bolşevik olan Moskova doğumlu otuz dört yaşındaki Kamenev'dir. Kamenev Rusya' da burjuva demokratik devriminin tamamlandığı düşüncesini kabul etmez. İşçi sınıfının hala nispeten zayıf olduğuna inanır; Avrupa'nın devrimin eşiğinde olduğu varsayımına karşı çıkar ve Rusya' da sosyalizmin zafere ulaşmasına Rus köylülüğünün ve yabancı burjuvazinin izin vermeyeceğine ikna olur. Yumuşak tavırlı Kamenev Sibirya' dan 1917 Mart ayı ortasında döndüğü günden beri Geçici Hükümetin devrilmesinden çok onun üzerinde güçlü ve etkili bir sosyalist denetim kurulmasını savunur. İzleyen aylarda, Rusya'daki devrim derinleşirken Kamenev tümüyle sosyalist bir hükümet kurulmasından söz etmeye başlar. Bu sosyalist hükümet tüm büyük sosyalist grupları kapsayacak geniş bir koalisyondur ve Kurucu Meclisin ilan edeceği bir demokratik cumhuriyet kurulana kadar varlığını sürdüreceğini varsayar. Savaş konusunda, Kamenev barış pazarlıklarıyla sona erdirilmesi koşuluyla Rusya'nın savaş çabalarını destekler. Kamenev bu tavrıyla, Lenin'e değil, öteki ılımlı sosyalistlere daha yakın durur.

Lenin'i, Petrograd'a gelişinde merkez komitesi ve Petrograd parti komitesi üyeleriyle Pravda yazı kurulu karşılar. Aralarında Kamenev de vardır. Lenin, "Pravda'ya şu sıralar yazdıklarınız nedir öyle? Makalelerinizden bazılarını gördük, açık söyleyeyim, hakkınızda iyi şeyler konuşmadık" diye tatlı tatlı azarlar Kamenev’i. Aleksarıdra Kollontay'ın sunduğu çiçek buketini Lenin nasıl taşıyacağını bilemez ve grup, önceden imparatorluk bekleme salonu olan yere doğru ilerler. Lenin orada, Petrograd Sovyeti başkanı Çekidze tarafından resmi olarak karşılanır. Çekidze, "devrimimizi” savunmak için "bütün demokrasi saflarının sıklaştığını" görmek umudunu, dikkatlice seçilmiş birkaç cümleyle dile getirir. Lenin, dışarda bekleyen kalabalığa seslenmek için partili gruptan biraz uzaklaşır: "Sevgili yoldaşlar, askerler, denizciler ve işçiler," şahsınızda "muzaffer Rus devrimini selamlıyorum" diyen Lenin, "emperyalist yağma ve talan savaşı"nın bütün Avrupa’da iç savaşın başlangıcı olduğunu belirterek sözlerini şöyle tamamlar:

“Bugün değilse yarın; tüm Avrupa emperyalizminin çökmesi her an beklenebilir. Sîzler tarafından gerçekleştirilen Rus devrimi, bu süreci başlattı ve yeni bir devrin başlangıcı oldu. Yaşasın dünya sosyalist devrimi.”

Bu konuşma Çekidze’nin konuşmasına bir cevap olmaz. "Rus devrimi’nin, destekleyen ya da bizzat içinde yer alan herkesin kavradığı içeriğine" de uygun düşmez bu konuşma. Lenin’in ilk sözleri burjuva devrimine değil, sosyalist devrime ilişkin olur. Gar meydanında Bolşevikler'in bir kitle gösterisiyle karşıladığı Lenin, parti bayrağının dalgalandığı, gösterinin başını çeken zırhlı bir arabanın içinde ayakta durur. Coşkun kalabalığa aynı şeyleri söyler ve aynı günün akşamı parti genel merkezinde partili dinleyiciler önünde iki saat boyunca konuşur. Bu sözler karşısında, diğer parti önderlerinin şaşkınlığı giderek artar. Çünkü Lenin’den beklenti söyledir: Lenin gelecek ve merkez komitesinin Rusya bürosunu, özellikle. Geçici Hükümete karşı uzlaşmaz, düşmanca bir tutum almış olan yoldaş Molotov'u uyaracaktır. Beklenen budur. Oysa tam tersi olur. Herkesin içinde Lenin’e en yakın düşenin Molotov olduğu görülür.

Ertesi gün Lenin'in kız kardeşinin evinde ve Pravda’nın yayın merkezinde başka tartışmalar olur. Lenin öğleden sonra Sovyet'in oturumlarının yapıldığı Tauride sarayında, Bolşevikler, Menşevikler ve bağımsızlardan oluşan sosyal demokrat bir topluluk önünde konuşur. Görüşlerini özetlediği ünlü Nisan Tezleri'ni bu vesileyle okur ilk kez. Ve Lenin çok eleştirilir. Aynı akşam, Bolşevik yöneticiler önünde tezlerini tekrar okur ve bir kez daha yapayalnız kaldığını görür. Tezleri reddedilir.

14 Nisan 1917’de Petrograd parti konferansı, 24 Nisan 1917’de de Tüm Rusya Parti konferansı yapılır. Lenin tezlerini burada da savunur. Petrograd Parti Konferansında, Hükümeti devirmek diye yorumlanabilecek her şeye Petrograd’ın önde gelen Bolşeviklerin sözcülüğünü yapan Kamenev şiddetle karşı çıkar. Temel sorun, partinin Lenin'in önerdiği gibi, iktidarı Sovyetler'e devretmek için mi çalışacağı, yoksa Kamenev'in isteği doğrultusunda Geçici Hükümet üzerinde Sovyetler aracılığı ile son derece uyanık bir denetim mi uygulayacağı sorusunda düğümlenir. Belirleyici olan son oylamada, Kamenev'in önerisi 6 lehte ve 9 çekimser oya karşı 20 oyla reddedilir. Tüm Rusya Parti konferansında Lenin lehine daha da kuvvetli bir hava eser. Stalin kısa, Zinovyev ise uzun bir konuşmayla Kamenev'e karşı Lenin’i destekler. Başlıca kararlar 150 delegenin ezici desteğini alır. Tüm İktidar Sovyetlere sloganı kabul edilir.

Nisan konferansından itibaren, siyasi satrançtaki her hamle Bolşevikler'in lehine çalışır ve sanki Lenin’in en cüretli hesaplarını bile haklı çıkarır. Bir tarih profesörü ve Kadetlerin baş sözcüsü olan Milyukov (Geçici Hükümetin Dış İşleri Bakanı)’un 18 Nisan tarihli notası, Bolşevikler'den çok, bir yandan barışın iç savaş ve milli bozgun sayesinde sağlanacağı şeklindeki Bolşevik politikayı reddederken, diğer yandan "emperyalist" niyetlerden vazgeçilmesi, "demokratik” bir barışın gerçekleştirilmesi için hemen çaba gösterilmesi şeklindeki umutlarında ısrar eden ılımlı Sovyet delegelerinin yüzüne atılmış bir tokat olur. Milyukov'un istifası hükümetin devrilmesini getirir, İlk Geçici Hükümet'te tek sosyalist bakan Kerenski'dir. Devrimden önce Kerenski geniş ilgi uyandıran politik duruşmalarda ateşli bir savunma avukatı olarak öne çıkar. Ayrıca, Üçüncü ve Dördüncü Dumalarda solcu vekil olarak isim yapar. Mayıs ayı başında, yeni bir hükümet kurulur. Bu hükümette Lvov başbakan olarak kalmasına rağmen, Sovyet’i temsilen Sosyalist Devrimcilerden 2, Menşeviklerden 2 ve bağımsız sosyalistlerden 2 sosyalist bakan yer alır. Bu yeni düzenlemenin amacı, hükümet üzerindeki denetimini geliştirerek Sovyet’in gücünü ve itibarını arttırmaktır. Sonuç tamamen farklı olur. Burjuvazinin ve eski devlet memurları sınıfının egemenliğindeki yönetim aygıtının etkisinden kurtulamayan, müttefikleri tarafından iyice sıkıştırılan ve bir türlü çözülemeyen demokratik barış sorunuyla karşı karşıya kalan yeni hükümet, savaşın sona ermek üzere olduğuna dair bir güvence istemekte gittikçe daha fazla ayak direyen askerlerle işçileri tatmin edebilecek pek az şey yapabilir. O zamana kadar Sovyet, burjuvaziye karşı işçilerin çıkarlarını savunan bir sosyalist partiler koalisyonu olur. Şimdi güçlü bir şekilde temsil edildiği bir burjuva hükümetini hırpalamakla işçilerin gözünde itibar kazanamazdır artık. Sosyalist Devrimciler ve Menşevik partilerde sosyalist bakanları destekleyenlerle eleştirenler arasında ayrılmalar baş gösterir. Hepsinden önemlisi Bolşevikler şimdi, güçsüz bir burjuva-sosyalist koalisyona katılmakla kendini yıpratmayan ve ne pahasına olursa olsun açık seçik bir barış politikası güden tutarlı tek parti olarak kalır. Bolşevikler için, askerler ile işçilerin büyük çoğunluğunun güvenini kazanmalarına ve Sovyetlerde üstün güç haline gelmelerine imkân veren bir süreç başlar.

Mayıs ayı başında yaşanan önemli olaylar arasında Troçki’nin de ülkeye geri dönmesi vardır. Birleşik Devletlerden gelen Troçki, Britanya makamlarınca beş hafta alıkonulduktan sonra Petrograd’a ulaşır. Eyleme susayan Troçki hem Sosyalist Devrimcilerle Menşevikleri, hem de Lenin'in çağrısına cevap vermekte tereddüt etmiş yüreksiz Bolşevikleri küçümsediği için, devrim sahnesinde tek eylem adamı olarak Lenin'i görür.

1917 yazı Petrograd'da sürekli konferanslarla geçen bir dönem olur. Mayıs'taki Tüm Rusya Köylü Kongresi Sosyalist Devrimcilerin üstünlüğünde geçer ve kongre kesin bir biçimde Geçici Hükümet’in desteklenmesini kabul eder. 1917 Haziranında ilk Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi yapılır. Kongrenin en dramatik anı, ikinci gün Menşevik Posta ve Telgraf Bakanı Çereteli'nin konuşması sırasında ortaya çıktı; resmi tutanaklarda şöyle anlatılır:

“Şu anda hiçbir siyasi parti, "iktidarı bize verin, siz gidin, yerinizi biz alacağız" diyecek dununda değildir. Rusya'da böyle bir parti yoktur. (Lenin, oturduğu yerden seslenir: -vardır-.)”

Tüm Rusya Sovyetleri Kongresinde oy hakkına sahip 822 delegenin 285’i Sosyalist Devrimci, 248'İ Menşevik ve 105’i de Bolşevik'tir. 150’ye yakın delege çeşitli küçük gruplardandır ve 45'i partisizdir; bu durum, birçok Sovyet’in uzak bölgelerdeki siyasi uzantılarının henüz kararsız olduğunun belirtisidir. Kongreye Bolşevik önderlerin hepsi katılır. Troçki ve Lunaçarski, üç hafta devam eden kongre boyunca, Bolşevikleri tamamen destekleyen "birleşik sosyal demokratlar"ı temsil eden on delege arasında yer alır. Kongre, "tüm devlet iktidarının, Tüm Rusya İşçi Asker Köylü Temsilcileri Sovyeti'ne devredilmesini'' talep eden bir Bolşevik öneriyi reddederek, Geçici Hükümet'e olan güvenini onaylar. Bu kongrenin aldığı en önemli kararlardan biri de kendine bir tüzük hazırlama kararıdır. Kongre her üç ayda bir toplanacaktır. Yürütme amacıyla "Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi" adlı bir "merkez organı" kurulur. Bu merkez organının kararları, kongreler arasındaki dönemlerde tüm Sovyetler için geçerli olacaktı. Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi üyeleri derhal nisbi temsil temelinde seçilirler: 250 üyenin 35'i Bolşeviktir.

Lenin'in ise Bolşeviklerin iktidarı devralmaya kararlı olduklarını iddia etmesi, Geçici Hükümet'e karşı bir savaş ilanıdır ve Lenin'in kastı da budur. Koalisyon otoritesini yitirmeye başlar Troçki'nin "ikili iktidarsızlık" dediği dönemdir bu. Bundan sonraki adım, Petrograd'daki işçi ve askerlerin düşüncelerini öğrenmek için bir deneme yapılmasıdır. Bolşevikler, kendi sempatizanlarını 9 Haziran 1917'de bir sokak gösterisine çağırırlar. Ancak hükümete daha henüz destek ve işbirliği taahhüt eden bir karar almış olan Sovyetler Kongresi, önerilen bu yürüyüşü politikalarının yadsınması ve koalisyona doğrudan açık bir tehdit olarak görür. 9 Haziran' da, kongre delegeleri yürüyüşü önlemek için gereken tüm önlemlerin alınmasına karar verirler. Gösterilere üç günlük yasak getirilir (Kongrenin tavrının Petrograd işçi ve askerleri arasında desteklenmediği 18 Hazirandaki kitle gösterisinde açıkça görülür.) Delegeler işçi bölgelerine ve askeri kışlalara gönderilir. Bolşeviklere planlarını yeniden düşünmeleri için olabilecek en büyük baskılar yapılır. Bolşevik Merkez Komitesi yürüyüşü iptal eder. Daha sonra bizzat kongre 18 Haziran 1917'de büyük bir sokak gösterisi düzenler. Bu gösteri Bolşeviklere karşı bir uzlaşma hareketi işlevi görmeyi ve bu yolla, büyüyen huzursuzluğu kongre politikalarına destek sağlamaya yönlendirmeyi amaçlar. Menşevikler ve Sosyalist Devrimciler yürüyüşün başarısı için ateşli bir şekilde çalıştılarsa da, planları geri teper. Belirlenen günde, ılımlı sosyalist Sovyet liderliği uzun işçi ve asker kollarının yürüyüşünü izlemektedir. Bunlar gerçekte, Petrograd'ın tüm fabrika ve askeri alaylarını temsil ederler ve sayıları 400 binden fazladır. Taşıdıkları kızıl pankartlar üzerinde şu sloganlar yazılıdır: "Kahrolsun On Kapitalist Bakan!" "Kahrolsun Saldırı Politikası!" "Bütün İktidar Sovyetlere!" Tüm çağdaş gözlemcilerin kabul ettiği gibi, Bolşevik flama ve pankartlarının oluşturduğu kalabalıktan sadece ara sıra kongreyi onaylayan sloganlar işitilir. Yani Geçici Hükümet'e güven dile getirenler bir avuç göstericiyi geçmez.

Hükümet, itilaf Devletleri’nin baskısı altında Galiçya’da büyük çapta bir askeri saldırıya girişilmesini emrettiği sırada, 3 Temmuz 1917’de, daha ciddi bir halk ayaklanması başlar. Lenin bu ayaklanma başladığında kız kardeşi Maria ile birkaç günlüğüne dinlenmeye geldiği Finlandiya’dadır. Lenin 4 Temmuz sabahı Bolşevik Merkez Komitesi adına Petrograd'dan gönderi Maksimilian Saveliyev’den ayaklanma haberini alır almaz hemen ilk trenle Petrograd’a gelir. Gösteriler dört gün sürer ve çok ürkütücü bir hal alır. Parti önderlerinin, kendiliğinden patlak veren bir gösterinin söz konusu olduğunu ve bunu dizginlemeye gayret ettiklerini söylemelerine rağmen, bunun, iktidarı ele geçirmek için bizzat Bolşevikler tarafından girişilen bir hareketin başlangıcı olduğuna inanılır. Lenin ise,

 

Ne var ki bu kez hükümet Temmuz ayaklanmasının Lenin tarafından Almanlarla işbirliği içinde düzenlendiğini uydurarak ve Lenin’i Alman Ajanı olarak suçlayarak saldırıya geçer. Çarlık birlikleri başkente sevk edilir, Pravda kapatılır ve önde gelen üç Bolşevik yöneticinin tutuklanması emredilir. Kamenev tutuklanır; Lenin ve Zinovyev saklanırlar ve Finlandiya'ya kaçarlar. Gazeteler Bolşevikleri suçlayan haberlerle dolar taşar.

Rus sosyal demokrat hareketinin babası ve Edinstovo gazetesinin yayıncısı. Plehanov hükümetin önceki gün yayınladığı telgrafta yazan, "Temmuz karışıklıklarında Alman ajanlarının rol aldığı kesin olarak anlaşılmıştır," sözlerine yanıt olarak şöyle belirtir: "Eğer hükümet buna inanmışsa, ayaklanmalar taktik bir akıl karışmasının pişman duyulacak sonuçları olarak değerlendirilemez. ... Açıkçası, karışıklıklar ... yabancı bir düşmanın Rusya'yı parçalamak için yaptığı planın tamamlayıcı bir parçasıdır. Bu nedenle, onları bastırmak Rusya'nın ulusal savunmasını tamamlayan bir parça olmalıdır." Plehanov’un sözleri şöyle biter: "Devrim önünde kendisine engel olan her şeyi acilen, kesin ve acımasızca ezip geçmelidir."

Birkaç gün sonra, Galiçya saldırısı ağır kayıplara neden bir yenilgiyle sonuçlanır; yeni bir hükümet krizi Lvov'un istifasına ve Kerenski'nin başbakanlığa atanmasına yol açar. Başbakan olmasıyla birlikte attığı ilk adımlardan biri, Kornilov'u güneybatı cephesine komutan atamak olur (16 Temmuzda da Kornilov’u başkomutan yapar).  Troçki ve 4000 kişi kadar gücüyle Mejrayonka (Birleşik Sosyal Demokratlar) Bolşeviklere katılır. Bir dizi yeni tutuklama daha olur. Troçki, Lunaçarski ve Kollontay tutuklananlar arasındadır. Temmuz 1917'nin sonunda, Lenin ve diğer önderler hala gizlenmekte ya da hapiste iken, Petrograd’da altıncı parti kongresi düzenlenir. 1907 Londra kongresinden sonraki ilk kongresidir bu. Başkan Sverdlov’dur ve başlıca siyasi raporları kongreye sunmak Buharin ile Stalin'e düşer. Lenin, saklandığı yerde yazdığı Sloganlar Üstüne adlı bir broşürde nasıl hareket edilmesi gerektiğini göstererek "tüm iktidar Sovyetlere” sloganının kullanılmamasını önerir. Bu slogan, proletarya ve köylülüğü temsil eden Sovyetler'e iktidarın barışçı yoldan devredilmesinin henüz mümkün göründüğü bir sırada tasarlanır. Temmuz karışıklıklarından beri, burjuvazinin karşı devrime soyunduğu ve savaşmaya hazır olduğu açıkça görülür; varolan Sovyetler, burjuvazinin araçlarıdır. Stalin, tarafından, bu konuda baş gösterecek belirli bir muhalefete karşı ustaca yönetilen kongre, "tüm iktidar Sovyetler’e” sloganının, "devrimin barışçı yoldan gelişmesini ve iktidarın, burjuvazinin elinden işçi ve köylülere, kan dökülmeksizin devrini öngören bir slogan" olduğunu ve şimdi karşı devrimci burjuvazi tamamen tasfiye edilmedikçe hiçbir şeyin yeterli olamayacağını ilan eder. Nogin, Nisan konferansında Rikov’un dile getirdiği kuşkuyu söz konusu ederek, ülkenin "gerçekten iki ayda sosyalizme hazır hale gelecek kadar sıçrama yapıp yapamadığını" sorunca Stalin, bir an kuşku duymadan, "Rusya’dan, Avrupa ’başlayıncaya’ dek ’beklemesini' ve ancak ondan sonra sosyalist dönüşüme girişmesini istemek münasebetsiz bir ukalalıktır" ve "Rusya’nın sosyalizm yolunu gösteren ülke olması ihtimali bir tarafa anlamaz" cevabını verir.

1917 Ağustosu'nun başlıca olayı, ülkenin durumu hakkında bilgi vermek için bütün partilerin Kerenski tarafından Moskova’da bir devlet konferansına çağrılması olur. Çeşitli örgütleri ve kamu kuruluşlarını temsilen 2000 delegenin katıldığı bu toplantı tam bir fiyaskoyla sonuçlanır. Kerenski’nin zayıflığı bu konferansta ortaya çıkar. Aslında devlet konferansı gergin bir havada toplanır. 12 Ağustos'tan birkaç gün önce, Moskova, Kornilov'a bağlı birliklerin kentte toplandığı ve Kornilov ile destekçilerinin hükümete karşı harekete geçmek üzere olduğuna dair söylentilerle çalkalanır. Moskova'ya gelen konferans delegeleri, caddeleri Kornilov'u selamlayan posterlerle kaplı bulurlar. Kornilov'u, "Halkın ilk başkomutanı" diye öven tanıtım broşürü geniş çapta dağıtılır. Konferansta da delegeler büyük çoğunluğu yani burjuvazinin temsilcileri Kornilov'u ve düzeni yeniden sağlamlaştırmak için alınacak katı önlemleri inançla destekler. Konferans programında önceden planlanmamış olsa da Kornilov bir konuşma yapar. Kerenski ile Kornilov arasında iktidar üzerinden düşmanlık derinleşir.  Ve Ağustos sonunda, bu toplantının ardından, Sağ’dan gelen tek askeri darbe girişimi Kornilov isyanı olur. Alçakça bir girişim olarak kalan bu plan yürümediyse de, bütün sol parti ve gruplar için bir alarm olur ve tedirginlik yaratır. Hatta Lenin, Menşeviklere ve Sosyalist Devrimcilere bir uzlaşma önerir; burjuva partileriyle ilişkilerini kestikleri takdirde Bolşevikler onları Sovyetlerde destekleme kararı alır. Fakat bu öneri hiçbir sonuç vermez. Menşevikler ile Sosyalist Devrimciler Moskova'daki "devlet konferansı"na benzer bir "demokratik konferans" düzenlerler; kurucu meclis toplanıncaya kadar meydana gelecek boşluğu kapatmak amacıyla bir "cumhuriyet konseyi" kurulur ("ön-parlamento” olarak adlandırılır). O sırada Bolşeviklerin yıldızı hızla yükselir. Kornilov isyanından sonra, Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesinde Menşeviklerin ve Sosyalist Devrimcilerin egemen olmalarına rağmen Bolşevikler, Petrograd ve Moskova Sovyetlerinde çoğunluğu sağlarlar. Kendi kendilerini terhis eden askerlerin dönüşü ülkede toprak ihtiyacını artırır ve köylüler yer yer isyan ederler. Büyük arazileri yağmalama olayları gitgide sıklaşan bir hal alır. Sosyalist Devrimciler hiçbir şey yapmadıkları için itibarları her geçen gün biraz daha azalır ve her şeyi vadeden Bolşevikler’ karşı sempati artar. Devrimin Lenin tarafından Nisan Tezlerinde önceden dile getirilen olan ikinci aşamasına geçişi hali gösterecek şartlar hızla olgunlaşır.

Lenin'in ilk tepkisi, "tüm iktidar Sovyetlere" sloganını yeniden güncelleştirmek olur. Sonra, saklanmak zorunda kaldığı yerde sabrı taştığından, parti merkez komitesine 12, 13 ve 14 Eylül'de üst üste, Bolşevikler için iktidarı silahlı güç ile ele geçirme zamanının geldiğini bildiren iki gizli mektup yollar. Eylül ortasında serbest bırakılan Troçki, Bolşevik militanlığın odağı haline gelen Petrograd Sovyetine başkan seçilir. Bütün ay boyunca, Nisan Tezleri konusundaki tartışmalar, yeni içeriklere bürünerek tekrarlanır. Merkez komitesi içindeki ilk çatışma "demokratik konferans"a katılma konusunda patlak verir. Kamenev ile Rikov bu toplantıya katılmaktan yanadır. Troçki ve Stalin toplantının boykot edilmesini ister. Sonunda katılma kararı alınır. Lenin, bu kararı sert bir dille eleştirir ve Troçki’nin tutumunu var gücüyle destekler. 1917 Eylülü sonuna doğru gittikçe sabırsızlanan ve kararını vermiş olan Lenin, harekat sahasına daha yakın olmak amacıyla, Helsingfors'dan Viborg’a gelir. Raboçii Put'ta yayımlanan Kriz Olgunlaşmıştır başlıklı kısa bir makalesi önceki savlarını, bunlara bir yenisini ekleyerek ele alır: Savaşmış ülkelerdeki artan karışıklığın ve Alman ordu ve donanmasında  ayaklanmaların başlamış olmasının dünya çapında bir proleter devriminin eşiğinde olunduğunu açıkça gösterdiğini söyler. Bununla beraber, makalenin en anlamlı kısmı, yayımlanmak için değil, merkez komitesi üyelerine iletilmek için yazılmış bir dipnottur. Lenin, merkez komitesi üyelerini, önceki uyarılarını göz önünde tutmamakla suçlar ve parti saflarında dilediğince ajitasyonda bulunmak için merkez komitesine istifasını verir ve Lenin şöyle der:

Devrim Kararı Verilir

Lenin'in savurduğu tehdit merkez komitesini bir kez daha sıkıntılı bir sessizliğe iter. Lenin'e merkez komitesince cevap verildiğine dair hiçbir kayıt yoktur. Lenin'in başvurduğu bu kişisel etki, süregiden uyuşukluğu ya da şüpheciliği sarsmak için gereklidir. Lenin 9 Ekim 1917’de Petrograd’a başka bir kimlik altında gelir. Kollontay sonradan Lenin’i, "Temiz tıraşlıydı ve peruk takmıştı. Her haliyle Lutherci bir rahibi andırıyordu," diye anımsar. 10 Ekim’deki merkez komitesinin tarihi bir toplantısına katılır. Akşam saat 10:00' da, Merkez Komitesinin yirmi bir üyesinden, aralarında Lenin, Bubnov, Cerjinski, Zinovyev, Kamenev, Kollontay, Lomov, Sokolnikov, Stalin, Troçki, Yuritski ve Yaklova'nın da bulunduğu en az on ikisi Suhanov'un yemek masasının etrafında, tavandan sarkan bir lambanın loş ışığında otururlar. Dikkatleri hemen ana konuya döner: “mevcut durum”. Toplantıya katılmış olması ve "ayaklanma sorununa kayıtsız kalındığını" kınaması dengeyi bozmaya yeter. Merkez komitesi 2 aleyhte oya karşılık (Zinovyev ve Kamenev) 10 lehte oyla (Lenin, Troçki, Stalin, Sverdlov, Uritski, Dzerjinski (Cerjinski), Kollontay, Bubnov, Sokolnikov, Lomov) silahlı ayaklanmaya hazırlanmaya ve bunu gerçekleştirecek bir "siyasi büro" oluşturmaya karar verir. Bu "politbüro” (ki ilerde sürekli bir kurum haline gelecek şeyin ilk çekirdeğidir) yedi kişiden oluşur: Lenin, Zinovyev, Kamenev, Troçki, Stalin, Sokolnikov ve Bubnov.

Karar aleyhinde oy kullanmış iki kişinin yürütme komitesinde yer alması, o dönemde parti önderleri arasındaki dayanışmayı ve parti disiplininin gereklerini göstermesi bakımından ilginçtir. Altı gün sonra Petrograd Sovyeti, başkan Troçki'nin yönetiminde bir "askeri devrimci komite" kurar. Ayaklanma ile ilgili askeri hazırlıkları, partinin politbürosundan çok, bu komite yapar.

 

11 Ekim 1917’de Kamenev ve Zinovyev, "silahlı ayaklanma" kararını protesto eden bir mektubu başlıca Bolşevik örgütlere ulaştırırlar. 16 Ekim'de, merkez komitesinin düzenlediği ve Petrograd parti komitesinden, Petrograd Sovyeti askeri örgütünden, sendikalardan ve fabrika komitelerinden Bolşeviklerin katıldığı genişletilmiş bir toplantıda Lenin, iktidarın derhal ele geçirilmesi gerektiği tezini bir kez daha açıklar. Lenin, Kornilov olayından beri kitlelerin partiyi desteklediklerini söyler. Ve Lenin’ göre sorun şekli bir çoğunluğa sahip olmak değildir:

“Durum açıktır. Ya Kornilov'un diktatörlüğü, ya da proletarya ve köylülüğün en yoksul kesiminin diktatörlüğü. Kitlelerin ruh halinden rehberlik bekleyemeyiz, çünkü bu değişkendir ve hesaba gelmez. Devrimin objektif bir tahlili ve değerlendirilmesidir bize yön verecek olan. Kitleler Bolşeviklere güvenlerini belirttiler ve onlardan laf değil, eylem beklemektedirler.”

Lenin uluslararası durumdan söz eden, özellikle Almanya'daki durumun kendi görüşünü doğruladığını belirtir. Şimdi harekete geçtiğimiz takdirde bütün Avrupa proletaryasının yanlarında olacağını söyler. Tartışmanın ortaya koyduğu gerçek şudur: Merkez komitesi bütün tereddütüne rağmen, her ne kadar Lenin'in etkisinde kaldıysa da, Kamenev ve Zinovyev’in kaygıları partinin hala geniş bir kesimince paylaşılır. Zinovyev ve Kamenev itirazlarını yineler, Stalin ve merkez komitesinin diğer üyeleri Lenin’i destekler.

“İki yol var önümüzde, [diyordu Stalin]: Biri devrimin zaferine giden ve Avrupa'ya dayanan yol; diğeri devrime inanmayan ve muhalefet etmekten başka bir şey düşünmeyen yol. Petrograd Sovyeti, birliklerin geri çekilmesini reddetmekle, ayaklanmaya giden yolu şimdiden seçmiştir.”

Petrograd Sovyeti ve onun askeri devrimci komitesi etkin hazırlıklara girişir. Zinovyev'in, Tüm Rusya Sovyetleri'nin 20 Ekim'de (sonradan 25 Ekim’e ertelenir) yapılacak ikinci toplantısının beklenmesine ilişkin önerisi 6’ya karşı 15 oyla reddedilirken, derhal silahlı bir ayaklanma hazırlığına başlanması kararı 2'ye karşı 19 oyla kabul edilir. Toplantı sona erince merkez komitesi ayrıca toplanarak Sverdlov, Stalin, Bubnov, Uritski ve Cerjinski'den meydana gelen, Petrograd Sovyetinin askeri devrimci komitesinin bir parçasını oluşturacak, bir "askeri devrimci merkez” atar.

16 Ekim 1917 tarihli toplantının sonunda, Kamenev merkez komitesi üyeliğinden istifa eder. İki gün sonra, Sol'un parti dışı bir gazetesi olan Novaya Jizn'de kendisi ve Zinovyev adına bir kez daha karara karşı bir protesto mektubu yayımlar. Bu mektup sadece parti disiplinini çiğnemekle kalmaz (çünkü Kamenev hala parti üyesi idir) parti kararını da herkese açıklamış olur; ancak Geçici Hükümet'in dağınıklık ve acz içinde olduğu bir durumda ona karşı bir ayaklanma hazırlığı yapıldığının bu şekilde açığa vurulmasının yaratacağı sonuçları vardır. Bunlardan biri etkili karşı tedbirlerin alınması ihtimali kadar büyük bir panik de olma ihtimalidir. Parti, kendi kaderini en büyük denemeden geçireceği kesin eylemin arifesinde ciddi bir iç kriz geçirir. Lenin, 16 Ekim toplantısından sonra bir kez daha gizlenir. Fakat 18 Ekim'de, Novaya Jizn'la yayımlandığı gün, parti üyelerine yolladığı bir mektupta Zinovyev ile Kamenev’i  "grev kırıcılar" ve "caniler" diye niteleyerek, onları artık yoldaş kabul etmediğini belirtir ve partiden atılmalarım ister. Bu mektubun ardından ertesi gün, merkez komitesine aynı anlama gelen fakat daha ayrıntılı bir mektup gönderir. Troçki Petrograd Sovyetinde, silahlı ayaklanmaya geçmek için bir karar alındığını açıkça yalanlayarak Kamenev’in boşboğazlığını örtbas etmeye çalışır. Troçki'nin kendi görüşlerine katıldığına inanan ya da inanmış görünen Kamenev, onun bütün sözlerini benimsediğini bildirir; Zinovyev ise parti gazetesi Raboçii Put'a aynı görüşte bir mektup yollar. Bu mektup gazetenin 20 Ekim 1917 tarihli sayısında yayımlanır. Aynı sayıda Lenin'in, Zinovyev ve Kamenev’i, adlarını belirtmeksizin şiddetle eleştirdiği bir makalesi yer alır. Stalin, yazı kurulunun bir notunu, makalenin sonuna ekleyerek, meseleyi tatlıya bağlamaya çalışır:

“Kendi payımıza, Zinovyev yoldaşın demecinden sonra (ve Kamenev yoldaşın, Sovyet'teki demecinden sonra) meselenin kapanmış olduğunu umuyoruz. Lenin yoldaşın makalesinin sert ifadesi, meselenin özünde aynı görüşte olduğumuz gerçeğini hiçbir şekilde değiştirmez”

Merkez komitesi, 20 Ekim 1917'de Lenin'in gıyabında toplandığında gergin bir hava eser. Sverdlov, Lenin'in mektubunu okur. Tartışmalardan sonra Kamenev’in istifası 3’e karşı 5 oyla kabul edilir. Zinovyev ve Kamenev'e, merkez komitesinin ya da partinin kararlarına karşı hiçbir demeç vermemeleri için özel bir uyarı verilir. Lenin'in onların partiden ihraçlarına ilişkin talebine ise hiç değinilmez. Bu arada Troçki, sadece Zinovyev ve Kamenev'in demeçlerini değil, Raboçii Put yazı kurulunun onları suçsuz gösterme çabasındaki notunu da protesto eder. Sokolnikov, yazı kurulu üyesi olmasına rağmen, istifasını istemiş olduğunu belirtir. Merkez komitesi, ihtiyatlı davranarak, bu meseleyi tartışmamaya ya da istifayı kabul etmemeye karar verir ve diğer konulara geçer. Geleceğin rakipleri arasında ilk açık çatışmadır.

Kritik an çok yakındır artık: Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi'nin 25 Ekim'deki ikinci toplantısından önce darbeyi indirmeye karar verilir. Kararlaştırılan günden bir gün önce, merkez komitesi bazı hazırlıkları son kez gözden geçirmek üzere toplanır: Kamenev, —dört gün önce alınmış karar geri alındığından ya da unutulduğundan— merkez komitesindeki yerini alır. Troçki, posta, telgraf ve demiryolu ulaşımı ile ilgilenmek ve Geçici Hükümet'i denetim altında tutmak için, komite üyelerinin Petrograd Sovye- ti’nin askeri devrimci komitesine bağlı olmalarını istedi. Demiryollarına Cerjinski, posta ve telgrafa Bubnov bakar. Geçici Hükümet’in denetim altında tutulmasından Sverdlov sorumlu olur. Milyutin ise levazım işleriyle uğraşır. Parti komitesi içinde çekirdek halinde bir hükümet şekillenir.

25 Ekim 1917'de sabah erkenden, Bolşevik kuvvetler harekete geçerler. Kentin kilit noktalan işgal edilir. Geçici Hükümet üyeleri tutuklanır ya da kaçar. Lenin’in mutlaka alınmasını istediği Kışlık Saray geç de olsa ele geçirilir.   Öğleden sonra, Petrograd Sovyeti’nin bir toplantısında Lenin, "işçi ve köylü devriminin" zaferini ilân eder ve aynı günün akşamı, ikinci Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi, Rusya’da tüm iktidarın İşçi, Köylü, Asker Temsilcileri Sovyetlerine devredildiğini duyurur. 26 Ekim 1917 akşamı, kongrenin ikinci ve son toplantısında, barış ve toprak sorununa ilişkin kararnameler kabul edilir ve yaygın olarak Sovnarkom adı verilen ve ilk İşçi ve Köylü Hükümeti olan Halk Komiserleri Konseyi’nin kurulması onaylanır. 25 Ekim-7 Kasım zaferinin hemen hemen hiç kan dökülmeksizin gerçekleşmesini Petrograd Sovyeti ve onun askeri devrimci komitesi sağlar. Askeri devrimci komite Geçici Hükümetin gevşek ellerinden düşen iktidarı ele geçirir ve bütün dünyaya devrimin zaferini ilan eder.