Konu Kürtler olunca, akla ilk önce acı, zulüm ve gözyaşının gelmesi bir yere kadar doğaldır. Kuşkusuz Kürdistan'da yapılan onca zorbalığın, yaşanan onca acının ve çilenin derin etkisi vardır. Doğal olarak Kürt basın tarihine yansıması da buna paraleldir. Çağrışımlar her ne kadar acıya dair olsa da umutsuzluk uzak durmuştur anlatılanlardan, kaleme dökülenlerden.
Geleneksel sözlü Kürt mizahında bir sıkıntı yoktur. Kürtler her ne kadar ''acıların halkı'' gibi görünse de dışarıdan bakıldığında, acıların içinde, arka planında acıyla karışık sıkı bir mizah geleneği vardır. Yani ''çayı içilebilen''Kürt mizahçıları hiç de az değildir.
Kürtler kendi acılarını bile ''ti''ye alacak güçte ve olgunluktadır. Bu nedenle Kürt basın tarihinin ilk mizah dergisi olarak kabul edilen Tewlo'yu bu kategoriye rahatlıkla koyabiliriz. Tewlo kısaca ''birlikte/beğenmeme'' anlamına gelir. 9 Nisan 1992'de yayın hayatına başlayan Tewlo'nun yönetmenliğini Xelîl Ziravav (Halil İncesu) üstlenmekteydi. Kısmen Türkçe'ye de yer veren derginin yazar ve çizerleri arasında Musa Anter, İsmail Beşikçi, Doğan Güzel, Saydoş Xirabxoş, Can Baytak, Selim Canhıraş, Burcu Durusu ve Luis Garcia gibi isimler yer almaktaydı.
Tewlo'nun mizaha katkısı sadece içerik ve üretim odaklı olmamıştır. Kürdistan'da savaşın en ağır şartlarının yaşandığı dönemde çıkması nedeniyle aynı zamanda devrimci bir girişimdir. İlginçtir savaşın çok şiddetli olduğu bir dönemde çıkmasına rağmen, telefon tehditleri dışında derginin herhangi bir yasal baskıyla karşılaşmadığını söyler Xelîl Ziravav. Telefon tehditleri ise “bizde bir sürü mizah dergisi var, Türkiye’de, Kürtçe mizah dergisinin ne âlemi var!'' şeklindedir.
Tewlo ilk olması nedeniyle kimi eksikler de yaşamıştır. Bunun en büyük nedenlerinin başında derginin kısa soluklu olması gelir. Ayrıca derginin Kürdistani olmaması, dergi çalışanlarının Kürt olmasına rağmen birçoğunun Kürtçe'yi bilmemesi, ağırlıklı olarak Kürdistan'da yaşamamış olmaları, Tewlo'nun Kürt mizahının geleneksel yönünü pek açığa çıkaramamasına, zenginlikten faydalanamamasına neden olmuştur. Bütün eksikliklerine rağmen Tewlo'nun Kürt mizahında bir milat olduğunu söylemek abartı olmayacaktır.
Bir de TRT 6(Şeş) de çekilen ve dergiyle aynı ismi taşıyan televizyon dizisine değinmemek olmaz. AKP'nin açılımlar sürecinde çektiği 'komedi' dizisi. Dizinin içeriği komik olmasa da senaryosundan diyaloglara kadar dizinin kendisinin tam bir komedi olduğunu söyleyebiliriz. Bu kadar kötü oyuncuyu bir araya getirebilmek, konusunun, temasının, verdiği mesajın ne olduğunun belli olmadığı, oyuncuların Kürtçelerinin bu kadar kötü olduğu bir diziyi ancak TRT Şeş yapabilirdi ve yaptılar da! Kısacası ‘sınırlı bir bütçe ile çekiliyor!’ gerekçesine rağmen TRT'nin Tewlo'su, televizyonculuk tarihinin en kötü dizilerinden olmaya aday.
Toplam 13 sayısı çıkan Tewlo 2 Temmuz 1992'de bayrağı bir başka dergiye (Pinê) bırakarak kapanmıştır. Gerici yayınların sermaye iktidarları tarafından finanse edilmesine direnen pek çok eşitlik, özgürlük, aydınlanmadan yana dergi, gazete gibi Tewlo da bundan nasibini almıştır. Xelîl Ziravav, derginin yazar çizerlerinin ekonomik durumlarını anlattığı şu sözler bunu özetler niteliktedir: ''(... ) Kürt yazar çizerler kişisel olarak da çok ciddi ekonomik sıkıntılar içerisindedirler. Bir yandan mizah üretmeye çalışırken bir yandan da yaşamlarını idame ettirecek başka işler yapmak durumundadırlar. (Reklam story board’u ve illüstrasyon, ders kitabı resimleme, çocuk kitapları resimleme vb...) işleri yapmaktadırlar. Dışarıdan bakıldığında bu tip işler aslında içeriği açısından bir mizahçının pek de kabul etmeyeceği çalışmalardır. Bu haliyle Kürt mizahının kan kaybetmesini, daha nitelikli ürünler ortaya koymasını engellenmektedir.''**.
Savaşın en ağır şartlarında dahi aydınlanmayı kaleminden eksik etmeyen Kürt aydınlarının açtığı bu yol, bu halka umut olmaya devam etmektedir. Dün ''devletin bölücü politikalarını halkların mücadelesi boşa çıkarıyor'' diyen* Tewlo'nun mücadelesi ile bugün diktatörün karizmasını sıfırlayan Haziran mizahı aynı taraftadır. O halde dün olduğu gibi bugün de sömürüye, zulme, eşitsizliğe, baskıya karşı Tewlo!
Kaynaklar:
* Tewlo'nun 1. sayısının kapak çizimi
** Halil İncesu(Xelîl Zıravav) - Kürtler ve Mizah
1) http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=21093
2) http://www.mirbotan.com/kurt-kultur-ve-tarihi/90336-tewlo-cikti-9-nisan-...
3) http://www.kulturelcogulcugundem.com/news.php?nid=6303
Katkı ve Önerileriniz İçin: [email protected]