Nepal’in hızlı kentleşmesi ve kanunların gevşek uygulanması depremin yıkıcılığını arttırıyor

Çeviri: Merve N. Gürbüzel

Blog: Kent Kültür Sanat

Nepalli yürüyüş rehberi Bikash Suwal, Himayalalar’daki Yala zirvesine tırmanmıştı. Ancak Nisan sonunda Nepal’i sallayan büyük deprem sonrasında ailesinden beş kişiyle paylaştığı kiralık odaların merdivenlerini çıkmaktan korkuyor. Birçok komşusu gibi, Bikash da hala ayakta kalmayı başaran binaların, artçı sarsıntılara dayanamayacak kadar kötü inşa edildiğini düşünüyor.

Yaşadığı dört katlı beton ve tuğla bina için ‘’Dağ buradan daha güvenli’’ diyor. ‘’Oraya tırmanırken, bazen korkuyorum, ama böyle değil. Buradaki tehlike benim elimde değil.’’

Nepal’in başkenti Katmandu’da, tüm ülkede 6.250 insanı öldürdüğü düşünülen depremden beri bu gergin korku hakim. Katmandu’daki antik tapınaklar depremle ortaya çıkan sismik enerjinin yoğun titreşimleri sonucunda çöktü, ama yeni imar kanunu yürürlüğe girdikten sonra inşa edilen birçok bina da aynı kaderi paylaştı. Bu durum, yıkımların sadece dayanıksız kolonlar ya da ince beton yüzünden değil, aynı zamanda yolsuzluk ve kayıtsızlıkla yozlaşmış hükümet uygulamaları yüzünden de gerçekleştiğine dair toplumsal algıyı da ateşledi.

Kentte yaşayanlar ve yapı uzmanları yolsuzluğun herkesçe bilinen bir ‘sır’ olduğunu söylüyor: son yıllarda yükselen ruhsatsız beş- altı katlı binaların, on yıl kadar önce tarım arazileri üzerine dikilmeye başlayan iki katlı binaların yerlerini almaya başlaması kadar görünür bir sır. Belirli bir ücret karşılığında başka tarafa bakmaktan memnun olacak devlet görevlilerinin kendilerine ceza kesme ihtimalinin çok düşük olduğunu, şehir plancılarının da arazi sahiplerinin de bunu bildiklerini söylüyorlar.

'‘Biz bedelini böyle öderiz’' diyor Gongabu’daki göçmen işçilere ev sahipliği yapan Kalika Konukevi’nin sahibi, ‘'Onlar çekip giderler.'’

Nepalli uzmanlar, rüşvetin, kanunların gevşek uygulanmasının ve arazi kullanım kontrollerinin olmamasının binaların sismik facialara karşı kırılgan hale gelmelerinin sebepleri olduğunu söylüyor. Ama bazıları da bu sorunların daha derin bir sıkıntının semptomları olduğunu belirtiyor: hükümetin hızlı kentleşen topluma ayak uydurmadaki yetersizliği.

Ülkenin imar kanunu 1990’da yürürlüğe girdiğinden beri Katmandu’nun nüfusu iki katından fazlasına ulaştı. Uzak köylerden iş ve elektrik, su gibi kentsel hizmetler için Katmandu’ya göçlerin başladığı 1991 yılında 675.000 olan nüfus 2011’de 1.74 milyona ulaştı.

Fakat son yıllarda Nepal hükümeti on yıllık bir iç savaşın da dahil olduğu krizlerle boğuşuyor. Bu durum hükümet önceliklerini ve harcamalarını kentsel gelişmeyi sağlamaktan başka yanlara çekiyor.

Jeoloji ise meseleyi daha da karmaşıklaştırıyor: Katmandu antik bir göl yatağı ve kentsel büyüme yapılaşmanın riskli alanlara yayılmasına sebep oldu, diyor Nepal’in imar yasası taslağının hazırlanmasında görev almış olan Yeni Zelandalı deprem mühendisi  Richard Sharpe, ''her yere gidip inşaat yapamazsınız, bazı yerlerde çok yumuşak bir toprak var.’’

‘‘Bence hala yığınla kaçak bina var’’ diyor Sharpe ‘’siz Katmundu Vadisi’ndesiniz, ama ya tepelerde yaşayan %90? Tepelerde imar kanununu nasıl uygulayabilirsiniz?’’ Çoğu toprak kaymaları ve kapalı yollarla izole durumda olan köylerdeki hasarın büyüklüğü tam bilinmiyor. Katmandu’nun merkezinde en az 175 konut zarar gördü. Nepalli yetkililer ülke genelinde en az 150,000 meskenin yıkıma uğradığını tahmin ediyorlar.

Katmandu’nun kontrolsüz büyümesinin etkileri, onlarca binanın yıkıldığı ve diğerlerinin temellerinden kaydığı ve yana devrildiği yer olan Gongabu’da gözlenebilir. Burası son yıllarda daha çok yoksul işçilerin, turistlerin ve kente gelmek için dağları terk edenlerin bölgesi haline gelmiş.

Bölge, mağaza, yoksul Nepallilere hizmet veren konukevleri  ya da altlarında küçük dükkanlar olan küçük apartmanlar olan dört, beş ve altı katlı binalardan oluşan bir labirent. Burada yaşayanlar, yasadışı inşaat için rüşvet vermenin yaygın olduğunu ve arazi kullanım planının buralarda adının dahi geçmediğini söylüyorlar. Depremden sonra halk, sallanan binalardan kaçmak için ana caddeye akın etmişti. Birçoğu kurtulmayı başaramadı. Yetkililer bölgede kaç kişinin öldüğünü açıklamadılar ama halkın onlardan yüzlere uzanan bir aralıkta tahminleri var. Depremden günler sonra bile Gongabu’nun sakinleri evlerinin dışına kurdukları çadırlarda kalıyorlar ve hükümetin Katmandu’daki çoğu evin geceleri içinde uyumak için güvenli olduğuna dair açıklamasını ciddiye almıyorlardı.

‘'Hala korkuyorum’' diyor yürüyüş rehberi Bikash, ‘'Evimize tekrar taşınmak zorunda kalacağız ama belki bu ev bir sonraki için çok dayanıksızdır. Bunu söyleyebilirler mi?’’


Orijinal metin: ''Nepal’s Fast Urbanization and Lax Enforcement Add to Quake’s Toll'' http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/nepals-helter-skelter-urban...


Katkı ve önerileriz için: [email protected]

Blogumuzu sosyal medyadan da takip edebilirsiniz:

facebook: https://www.facebook.com/baska.1.kent

twitter: @BaskaKent