Çocuğunuzla çatışmaktan yoruldunuz mu?

Görüşme: Psikiyatrist Deniz Arık Binbay

Blog: Dünyayı Verelim Çocuklara

Son dönemlerde ebeveynler çocuklarıyla yaşadıkları sıkıntılarda uzmanlara daha sık başvurur, çocuk büyütme ile ilgili kitaplar için kütüphanelerinde daha geniş yer ayırır oldular. Çocuk büyütmek artık eskisi gibi kolay değil. Sağlıklı, kendine güvenen, mutlu çocuklar yetiştirmek için yeni nesil ebeveynler daha bilinçli...

Uzunca bir süredir yoğun gündemin yansıması olarak haftalık blog yazılarımız can sıkıcı mevzular üzerine oldu. Bu hafta ise gündemden azıcık uzaklaşıp olumlu annebabalık kavramını masaya yatırmak istedik.  Çocuk ve ergen psikiyatristi Doç. Dr. Fatma Varol Taş ile Triple P-Olumlu annebabalık kavramı üzerine söyleştik. 

Son zamanlarda pek çok ebeveyn çocuklarla iletişim problemlerinde uzman yardımını tercih eder oldu. Siz bunu neye bağlıyorsunuz? 

Günümüzdeki çocukların ve gençlerin duygusal ve davranışsal özellikleri, anne babaların kendi dönemlerinden çok daha farklı. Bu nedenle anne babaların bazen çocuklarını onlara tercüme edecek uzmanlara gereksinimi oluyor. Elbette günümüzdeki anne babaların ebeveynliğe verdiği önemde de belirgin değişiklikler mevcut. Çoğumuz daha iyi anne babalık yapabilmek için müthiş bir uğraş içine giriyoruz. En önemli etkenlerden biri de değişen zorlu yaşam koşullarına uyum sağlamanın ve ruhsal açıdan sağlıklı olabilmenin zorluğu. Bu durumdan en çok da çocuklar etkileniyor.

Çocuklarla iletişimde yeniçağın ebeveynleri ne açılardan farklı sizce? 

Anne babalar ebeveynliğe daha fazla önem veriyor. Amaç sadece çocuğu büyütmek olmuyor. Onu ruhsal açıdan sağlıklı bir birey de yapabilmek giderek daha fazla benimseniyor. Bu güzel amaçlara ulaşmak her zaman kolay olmuyor tabii. Nasıl yapılacağı konusunda anne babalar zorluklar yaşıyor. Bazen aşırı izin verici, toleranslı ve fazlaca çocuk odaklı kalabiliyorlar. Bazen de kaygılar çok öne geçiyor ve aşırı koruyucu kollayıcı davranarak fanus içinde çocuk yetiştirmeye çalışıyorlar. Bir de tabii ‘proje çocuk’ oluşturma eğilimi giderek artıyor. Tutumları dengelemek, tutarlı ve kararlı kalabilmek, beklentileri uygun şekilde ayarlayabilmek en önemli ama bir o kadar da uygulanması güç beceriler oluyor.

Çocuğun ve ebeveynin yaşantısını kolaylaştırmada "olumlu anne-babalık" kavramı duyuldu ve ses getirdi. Bu kavramı biraz konuşabilir miyiz? 

Aslında bu kavram yurtdışında uzun zamandır anne babalığı belirleyici bir etki yapmakta. Ülkemizde uygulanmaya başlanması ise son birkaç yıldır. Aslında hangi ülkede, kültürde, dilde ve ırkta olursa olsun anne-babaların temelde zorlandıkları alanlar evrenseldir. Triple P-Olumlu annebabalık, çocukların gelişimini desteklemeyi, çocuk davranışlarını, yapıcı ve çocuklara zarar vermeyecek şekilde yönetmeyi amaçlayan bir çocuk yetiştirme yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın temelinde, iyi bir iletişim kurma ve olumlu dikkat vardır. Bu yaklaşımla büyüyen çocukların, kendileriyle ilgili daha olumlu hissettikleri, farklı becerilerinin gelişebildiği, duygusal ve davranışsal sorunlarının ise daha az olduğu gözlenmektedir. Uyum sağlama ve baş etme becerileri yüksek, kendine güvenen, duygularını fark edip yönetebilen, duygusal açıdan dayanıklı, başkalarıyla olumlu iletişim kurabilen ve problemleri etkili bir biçimde çözebilen bireyler haline gelmelerine katkıda bulunmaktadır.

Peki, olumlu anne-babalık bir disiplin yöntemi midir?

Belirtmiş olduğum gibi bir çocuk yetiştirme yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, çocukların gelişimine yardımcı olurken güçlü, doyurucu ilişkiler kurma, iyi bir iletişim sağlama ve olumlu ilgi gösterme üzerine kurulmuştur. Olumlu anne-babalık becerilerini kullanmayı öğrenen anne-babalar, günlük anne-babalık görevlerini yerine getirirken daha güvenli ve yeterli hissederler. Daha az sıkıntı ve stres yaşarlar, eşleriyle anne-babalık konularında yaşadıkları çatışmalar da azalır.

TripleP-Olumlu annebabalığın 5 temel ilkesi bulunmaktadır; Güvenli, hoş ve uygun bir ortam sağlamak; olumlu bir öğrenme ortamı yaratmak; tutarlı disiplin kullanmak; gerçekçi beklentilere sahip olmak ve anne baba olarak kendinize zaman ayırmak. Örneğin; tutarlı disiplin, çocuklar yanlış davrandığında tutarlı olmak, hızlı davranmak, sakin kalarak problemli davranışa uygun adil ve öngörülebilir yaptırımlar uygulamayı içerir. Örneğin, eğer bir oyuncak ya da aktivite problem yaratıyorsa kısa bir süre için (5-30 dk) onu ortamdan kaldırın.

Nasıl öğrenilir ve kimler bu yöntemi uygulayabilir?

Triple P-Olumlu Anne-babalık Programı, Quennsland Üniversitesi (Avustralya)’nde geliştirilen ve yaygınlaştırılan sertifikalı bir eğitim programıdır. Çocuklarla çalışan uzmanlar (hekim, psikolog, pedagog, aile danışmanı, vb) eğitimlerini tamamladıklarında seminer ve/veya grup eğiticileri olabilirler. Eğitim programlarının açılması programın uluslararası ve yerel sorumluları tarafından proje bazlı planlanmaktadır.

Geniş ailede yani işin içine anneanne, babaanne, dedelerin, bakıcıların girdiği durumlarda uygulanabilir mi? 

Elbette. Bu yöntem çocukla ilgilenen herkesin öğrenip kolaylıkla uygulayacağı adımları içermektedir. Eğitimlere katılabilen ya da anne baba tarafından desteklenen diğer aile üyeleri de uygulayabilirler.

Hangi alanlarda ya da hangi tip sorunlarda işe yarıyor? 

Çocukların her türlü duygusal ve davranışsal sorunlarında önemli etkiler sağlıyor. Temel becerileri destekleyen bir yaklaşım olduğu için hem evde hem okulda hem toplumda ortaya çıkan sorunları azaltabilme gücüne sahip. Buradaki en önemli etken anne babanın bu yaklaşımları öğrenme ve uygulama konusundaki motivasyonu. Aslında çocukla iletişimde ne kadar çok kişi (bakıcı, büyükanne, dede, öğretmen, vb) uygularsa sonuçları o kadar olumlu oluyor. Aynı zamanda anne-babaların kendi anne babalıklarından memnuniyet düzeylerini de yükseltiyor.

Kaç yaşından itibaren uygulanabilir? 

Triple P-Olumlu Annebabalık Programı’nın hem seminerleri hem de grup çalışmaları iki yaş grubuna ayrılmış şekilde düzenlenmiştir. Çocukluk dönemi için 2 yaştan 12 yaşa kadar, ergenlik dönemine ait zorluklar için ise 13 yaştan 18 yaşa kadar uygulanabilmektedir.

Olumlu Annebabalık Programı’nın içeriğinde neler yer almaktadır?

Triple P-Olumlu Annebabalık Programı, seminerler dizisi ve grup çalışmaları şeklinde farklı kategorilerde düzenlenmiştir. Seminerler dizisi, genellikle birer hafta arayla yapılan 3 ardışık seminerden oluşur. Her seminerin konusu ayrıdır. Örneğin; çocukluk yaş grubu için olan seminerlerde ilk hafta ‘Olumlu annebabalığın gücü’, 2. hafta ‘Kendine güvenen ve yetkin çocuklar yetiştirmek’ ve 3. hafta ise ‘Dayanıklı çocuklar yetiştirmek’ konuları ele alınır.

Grup çalışmaları ise daha uzun ve yoğun bir programdır. 10-12 annebabanın katılımı ile oluşan gruplar ile 8 haftalık bir çalışma yapılmaktadır. İlk 4 hafta, haftada bir planlanan 2 saatlik grup oturumlarında her hafta farklı bir konu işlenir. Oturumlar arasında ev ödevleri planlanır. 5.-7. haftalarda haftada bir gün 30 dk’lık telefon oturumları her anne baba ile ayrı olarak yapılarak sürecin takibi sağlanır.  8. hafta kapanış oturumu ve sürecin gözden geçirilmesi, tüm anne babaların katılımı ile grup çalışması biçiminde tamamlanır. Grup çalışmalarında, olumlu ilişkiler geliştirilip doğru davranışların nasıl teşvik edileceği, problemli davranışlarla nasıl başa çıkılacağı ve yüksek riskli durumlara yönelik nasıl önceden planlama yapılacağı konuları ayrıntılı olarak ele alınır.

Birkaç örnek verirsek; Çocuğunuzla kısa süreli ama sık sık zaman geçirmek daha seyrek ve uzun zaman geçirmekten daha iyidir. Çocuğunuz size bir şey sormak, göstermek ya da anlatmak için geldiğinde mümkünse o sırada meşgul olduğunuz şeyi bırakın ve onunla ilgilenin, bu çoğu zaman birkaç dk lık bir süre alır ve yeterli olur. Tanımlayıcı takdir; çocuğunuzun olumlu davranışını neyi beğendiğinizi tam olarak belirterek takdir etmeyi belirtir. “Sana hatırlatmama gerek kalmadan eşyalarını topladığın için teşekkür ederim” gibi. Takdirin işe yaraması için içten olması önemlidir.

Bu yöntemi öğrenmek isteyen ebeveynler nereye, kimlere başvurabilir?

Triple P-Olumlu Annebabalık Programı’nın seminerleri, sertifikalı eğiticiler tarafından 50-150 kişilik annebaba gruplarına (okul, işyeri, vb) yönelik yapılabilmektedir. Grup çalışmaları ise 10-12 kişilik annebaba grupları şeklinde ya da bireysel olarak da planlanabilmektedir. 

Bilgi almak ya da bu programa katılmak isteyenlerden; İzmir içindekiler (232) 4210135, diğer illerdekiler ise Hümanist Büro (212) 2446841 numaralı telefonları arayabilirler.

Programın web sitesini ziyaret edebilirler: http://www.triplep.net

Bazı TV programlarındaki tanıtımları inceleyebilirler: www.fatmavaroltas.com

 

Katkı ve öneriler için; [email protected]