Zeka ile ilgili basmakalıp yargılar kız çocuklarının seçimlerini etkiliyor

Science dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, 6 yaşına giren kız çocukları “çok zeki olmanın” bir erkek meziyeti olduğunu öğreniyorlar. Bu kız çocuklarının zeka gerektiren faaliyetlerden de kaçınmaya meylettikleri bulundu.

Zeynep Ersoy - bilimsoL

Bu yılın başında yapılan bir çalışma kadınların daha küçük yaştan itibaren “kadınların erkekler kadar zeki olduğu” fikrinden nasıl uzaklaştırılıyor olabileceğine dair ipuçları yakaladı.

Illinois Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olan Lin Bian ve New York Üniversitesi'nde psikoloji profesörü Andrei Cimpian'ın yaptığı araştırma, cinsiyet konusunda basmakalıp yargıların gelişme döneminde çok erken yaşta ortaya çıktığını ve yaşam boyu etkili olabileceğini gösteriyor.

Makalenin sorumlu yazarı Cimpian, "Zekayı erkeklikle ilişkilendiren basmakalıp yargılar gerçeklerle uyuşmamasına rağmen, yine de kız çocuklarının isteklerine ve kariyerlerine büyük zarar verebilir" dedi.

Bian ise günümüz toplumunda zekanın erkeklerle kadınlardan daha fazla ilişkilendirilme eğiliminde olduğunu hatırlattı. Bian, bu algının kadınları zeka gerektiren işlerden (fizik, matematik, felsefe gibi) uzaklaştırdığını ve kadınların bu alanlarda yeterince temsil edilmediklerini vurguladı.

Araştırmacılar, bu fikirler doğrultusunda söz konusu basmakalıp yargıların çocuklarda bulunup bulunmadığını ve ne gibi etkilere sahip olduğunu anlayabilmek için 5-7 yaş arasındaki 400 çocuğu çeşitli psikolojik deneylere tabi tuttular.

Bir deneyde, çocuklar "çok çok zeki" bir kişi hakkında bir hikaye dinledi ve sonra dört yabancıdan (2 erkek, 2 kadın) hangisinin hikayenin kahramanı olduğunu tahmin etmeleri istendi. Ayrıca, ikili gruplardan oluşmuş farklı cinsiyetli yetişkinlerin hangisinin "çok çok zeki" olduğunu tahmin etmeleri istendi. Sonuçlar, 5 yaşındaki erkek ve kız çocuklarının kendi cinsiyetlerini seçtiklerini gösterdi.

Fakat, yaş ilerledikçe tablo değişiyordu. Örneğin 6 ve 7 yaşlarındaki kız çocukları "çok çok zeki" olmayı kendi cinsiyetleriyle ilişkilendirmemeye, bunu bir erkek özelliği olarak görmeye başlıyordu. Bu farklılıklar, çeşitli sosyoekonomik ve etnik geçmişleri olan çocuklarda büyük ölçüde benzer çıktı.

Daha sonraki deneyde, bu algıların çocukların ilgilerini şekillendirip şekillendirmediği araştırıldı. 6 ve 7 yaşlar olarak gruplara ayrılmış erkek ve kız çocukları "gerçekten çok akıllı olan çocuklar" ve "gerçekten çok çaba sarf eden çocuklar" için olarak tanımlanan iki oyunla tanıştı. İki oyunun içeriği ve kuralları çok benzerdi. Çocukların bu oyunlara olan ilgisini ölçmek için dört soru soruldu (örneğin: "Bu oyunu seviyor musunuz ya da beğenmediniz mi?"). "Gerçekten çok çaba sarf eden çocuklar" olarak tanımlanan oyunda erkeklerin ve kızların ilgisi arasında fark yoktu. Ancak kız çocukları "gerçekten çok akıllı olan çocuklar" için olan oyuna, erkeklere göre anlamlı oranda daha az ilgi gösterdiler.

Son deneyde ise, araştırmacılar bu sefer 5 ve 6 yaşındaki erkek ve kız çocuklarını karşılaştırdı. 5 yaşında, erkek çocuklarla kız çocuklar arasında "gerçekten çok akıllı olan çocuklar" için olan oyuna ilgi bakımından bir fark bulunmadı. Bu sonuç, bu yaştaki çocuklarda cinsiyet kalıplarının henüz oluşmadığını ileri sürüyor. Bununla birlikte, 6 yaşındaki kız çocuklarında akıllı çocuklar için olan oyunlara yönelik ilgi, yine erkeklerden daha düşüktü. 

Daha önceki çalışmalar yetişkin kadınların zeka gerektiren alanlarda daha yüksek dereceler elde etme olasılığının daha düşük olduğunun bulunduğunu ve bu yeni bulguların, bu cinsiyet kalıplarının kız çocuklarının seçimlerini çok küçük yaşlarda etkilemeye başladığını gösteriyor.

Bununla birlikte, araştırmacılar, bu sonuçların ne kadar geniş bir ölçekte geçerli olduğunu belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu da belirtiyorlar.

Çalışmanın ABD’de orta sınıf aile çocuklarıyla yapılmış olması da önemli. Örneğin bu önyargının oluşmasında çocukların yuvada, müzede veya çocuk kitaplarında sürekli “büyük bilim adamı” veya “büyük erkek mucit” imgeleriyle karşılaşmasının etkisi varsa, bu tip bir bombardımanın olmadığı kültür ortamlarda benzer önyargıların gelişmeyebileceği tahmin edilebilir.

İlgili haber: New York University. "Stereotypes about 'brilliance' affect girls' interests as early as age 6, new study finds." ScienceDaily. ScienceDaily, 26 January 2017. www.sciencedaily.com/releases/2017/01/170126142831.htm.

Ilgili makale: Lin Bian, Sarah-Jane Leslie and Andrei Cimpian, 2017 Gender stereotypes about intellectual ability emerge early and influence children's interests, Science 355 (6323), 389-391. dx.doi.org/10.1126/science.aah6524