60 sene önce dün 25 Aralık'ta, kıta Avrupa'sındaki ilk bilgisayar Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde çalışmaya başladı. 6 Kasım 1950'de ilk küçük problemi çözen bu bilgisayar, 1951'in sonunda 25 Aralık'ta Sovyet Bilimler Akademisi'nden sürekli olarak çalışması için onay aldı.
MESM (Malaya Elektronaya Schetnaya Mashina - Küçük Elektronik Hesap Makinası) adı verilen bu bilgisayar, Sergey Lebedev adlı akademisyenin liderliğindeki ekibi tarafından Kiev'deki Elektrik Mühendisliği Enstitüsü'nde, o zaman ülkenin gereksindiği hesaplamaları yapabilmek için tasarlandı.
MESM saniyede 50 işlem yapabiliyordu ve 1956'ya kadar sürekli olarak kullanıldı. MESM sadece enstitü içindeki bilimcilerce değil ulusal önemde problemler üzerinde çalışan ve hesaplama gücüne ihtiyacı olan bilimciler tarafından da kullanılıyordu. MESM, termonükleer süreçler, uzay uçuşları ve roket teknolojileri, uzak mesafeli elektrik iletim hatları, mekanik, istatistiksel kalite kontrolü ve diğer alanınlardaki hesaplamalar için kullanıldı. 1956'da MESM Kiev Politeknik Enstitüsü'ne taşındı ve üç yıl boyunca genç programcıların eğitimi için kullanıldı.
Ekip, Lebedev ile birlikte 20 kişi idi ve beşi kadın bilimci idi. Ekipten beş kişi MESM kontrol masası önünde: Lev Dashevsky, Zoya Zorina-Rapota, Lidiya Abalyshnikova, Tamara Petsukh, Evgeniy Dedeshko (soldan sağa).
Kiev'de Ulusal Bilimler Akademisi'nde bulunan belgeler 1957 senesinde SSCB Bilimler Akademisi Koordinasyon Konseyi'ne Lebedev'in gönderdiği kısa bir mesajı içeriyor:
“Yüksek hızlı elektronik bilgisayarlar ile 1948'in sonlarına doğru ilgilenmeye başladım. 1948-1949'dan itibaren benzer bilgisayarların yapımı için temel prensipleri gözden geçirdim. Bilgisayarın ekonomik gelişimdeki önemini dikkate alınca ve Sovyetler Birliği'nde bilgisayar inşası ve koşturması konusunda deneyimin olmaması nedeniyle küçük elektronik bir bilgisayarı en hızlı şekilde yapmaya karar verdim. Bu bilgisayar ile bilgisayar inşasının temel prensiblerini de araştırabilecek, bununla ilgili problemleri çözmek için stratejiler geliştirebilecek ve bilgisayarda program koşturma tecrübesi edinecektik. Gecikmeyi önlemek için flip-flop hücrelerden bir bellek bankası yapmak gerekiyordu ancak sınırlı bir bellek olacaktı. Temel birimlerin geliştirilmesi 1948'de tamamlandı.
Genel parçalar ve bu kısımların birimlerinin temel devre çizimleri 1949 yıl sonunda tamamlandı ve 1950 sonunda çalışan model üzerindeki son ayarlamalar tamamlandı. Bu aşamadan sonra bir komisyon önünde başarılı bir demonstrasyon yapıldı.”
Lebedev MESM'den sonra 14 farklı bilgisayar daha tasarladı ve inşa etti. Lebedev bilimdeki başarılarının ulusa yaptığı kaktıları nedeniyle Lenin, Ekim Devrimi ve Kızıl Emek Bayrağı nişanları ile onurlandırıldı.
Lebedev ve ekibinin geliştirdiği bilgisayar inşası teknikleri bugün ciddi değişiklikler olmaksızın modern bilgisayar teknikleri olarak kullanılıyor. Lebedev, 'von Neumann' prensipleri olarak bilinen ve John von Neumann'a atfedilen bilgisayar mimarisi prensiplerini bağımsız olarak geliştirmişti.
(soL - Bilim)