Trabzon’da bir tiyatro ekolü: TST

Açılımı “Trabzon Sanat Tiyatrosu” olan TST için ekol diyorum. Ekolün, bir bilim ve sanat kolunda ayrı nitelik ve özellikleri bulunan yöntem ya da okul olduğunu biliyorum. TST’yi bu kavramla yan yana getirmemin nedeni uzun solukluluğu, duruşu ve oyuncu yetiştiren bir okul konumunda olmasıdır.

Çünkü Türkiye şartlarında özellikle de taşrada tiyatro yapmanın zorluklarına bir de ekonomik koşulları eklediğiniz zaman özel bir tiyatronun uzun yıllar ayakta kalabilmesi ve her yıl oyun sahnelemesi büyük bir özveri ve çaba gerektirir. Bunu ancak sahnenin tozunu özümsemiş ve tiyatro ruhunu kendi yaşamınıza katık etmişseniz başarabilirsiniz. Sanatınızla topluma yatırım yapmayı becerebilmişseniz, tiyatro seyircisini yetiştirebilmişseniz ve en önemlisi ortaya kaliteli yapıtlar koyabilmişseniz uzun soluklu bir yola başlamış oluyorsunuz. İşte TST’de bu uzun yolu yürüyor. Popüler kültür kolaycılığına kaçmadan, ilkeli ve tutarlı bir sanat anlayışıyla düzenli olarak her yıl sahne alıyor. Bu yüzdendir ki TST, Trabzon’da özel tiyatrolar arasında bir ekoldür.

Dört bin yıllık bir geçmişe sahip olan Trabzon’un tiyatro ile tanışması M.S. 6. yüzyıla kadar uzanıyor. Kommen imparatorlarından Adrien’in Trabzon’a geldiğinde “Kral saraylarının arasına bir tiyatro yapılsın” diye emir verdiği birçok kaynakta belirtilmektedir. Zaman içinde birçok etnik ulusun bir kültür mozaiği oluşturduğu düşünülürse, kentin sanatla olan birlikteliği hiç kesilmemiştir. Bu anlamda tiyatro sanatı da tarihsel süreç içerisinde hep zirveyi zorlayan olmuştur. Tiyatro sanatına olan ilgi günümüzde aynı hızla devam etmektedir. Kent kültürünün önemli bir kısmını özel tiyatrolar oluşturmaktadır. TST’de deyim yerindeyse tüm bu özel tiyatroların “ağabeyi” konumunda.

TST, bu yıl çeşitli etkinliklerle 20. Sanat Yılı’nı kutladı.

Yaşar Kemal'in yazdığı, Varlam Lali Nikoladze ve Necati Zengin'in yönettiği "Ağrı Dağı Efsanesi" ile 20. kuruluş yıldönümünü kutlayan TST, bir anlamda da Trabzonlu sanatseverlere böyle önemli bir eseri armağan etmiş oldu.

1993 yılında Necati Zengin ve Gürcü yönetmen Varlam Lali Nikoladze tarafından kurulan TST, kuruluşundaki temel ilkelerinden ödün vermeden 20 yıl içerisinde toplam 24 oyun sahneledi. Birçoğu Türkiye’de oynanmamış, farklı kültür ve yaşamları konu eden özgün oyunlardır.

TST tarihine baktığımız zaman çok iyi yapıtların sahnelendiğini görüyoruz. Özellikle Türk ve Dünya Edebiyatı’nın önemli yazarlarının eserleri oyunlaştırıldı. Türkiye’den Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Orhan Kemal, Oktay Arayıcı, Erhan Bener, Erman Canata, Nazım Hikmet. Dünyadan Bertolt Brecht, Maksim Gorki, Cengiz Aytmatov, Eduardo De Filippo ve William Saroyan akla gelen ilk isimler. Bunlardan Aytmatov’un oyunu “Denizde Ala Köpek”1996 yılında TST tarafından Türkiye’de ilk defa sahnelendi.

Kuşkusuz buradaki en büyük emek ve özveri TST’nin kurucusu ve sanat yönetmeni Necati Zengin’e ait. Tiyatroya ilgisi lise yıllarında başlayan Zengin, bu dönemi sürekli tiyatro üzerine okuma ve araştırmalar yaparak geçirir. Yükseköğrenimini tamamladıktan sonra bir süre KTÜ’de tiyatro çalışmalarına katılır. Trabzon Devlet Tiyatrosu henüz yokken Trabzon’da tiyatrolar kurar, oyunlar sahneler ve turnelere çıkar. Bütün bu çalışmalar onu bilgi ve birikim anlamında beslerken, TST’nin hem kuruluş hem de ilerleyiş felsefesinin ve ilkelerinin de alt yapısını oluşturur.

"Tiyatro sanatı kumsalda kuma çizilen herhangi bir çizgiye benzer. Zaman dalgası o çizgiyi tamamen siler ve yok eder. Ama başka bir oyunla her şey yeniden başlar ve farklı yeni çizgiler yaratılır" diyen Necati Zengin’in aşk ve tutkuyla büyüttüğü TST’sinin ayrıca oyuncu yetiştiren bir okul olduğunu başta söylemiştim. Şu an Trabzon Devlet Tiyatrosu’nda çok sayıda TST kökenli oyuncu bulunuyor. TST’den sonra Trabzon’da kurulan özel tiyatroların kadrosunun birçoğu yine bu tiyatronun yetiştirdiği oyunculardan oluşuyor.

Kuruluşundan günümüze kadar sanat disiplini içinde hareket etmeyi kendine ilke edinmiş olan TST birçok zorluğa ve olumsuzluğa inat, mücadelesini sürdürüyor. Bu da ancak tiyatroya yüreğini koymuş insanların birlikteliği ve özverileri ile gerçekleşir. Ki, her iki anlayış da TST’de fazlasıyla var.

Yürüyüş devam ediyor.

Trabzon Sanat Tiyatrosu’nun yolu açık. Nice uzun yıllara…

[email protected]