Esrarengiz Bir Dış Kaynak

T&uumlrkiye&rsquonin krizini anlamak istiyorsak emperyalist sistemle T&uumlrkiye ekonomisi arasındaki sermaye hareketlerini mercek altına almamız gerekiyor. 1994 ve 2000-2001 krizleri de&nbsp yabancı sermaye girişlerindeki ani durmalarla ve girişlerin &ccedilıkışlara d&oumln&uumlşmesiyle patlak vermişti. Eyl&uumll&rsquode başlayan, Ekim&rsquode hızlanan benzer hareketler, T&uumlrkiye&rsquoyi bug&uumlnk&uuml kriz ortamına s&uumlr&uumlkledi. Bu s&uumlr&uumlklenişi &oumldemeler dengesinden t&uumlretilmiş basit bir tabloyla izlemek m&uumlmk&uumlnd&uumlr. İstatistiklerden hoşlanmayan okurların hoşg&oumlr&uumls&uumlne sığınarak aşağıdaki tabloyu bu ama&ccedilla sunuyorum ve Ekim 2008&rsquodeki kriz ortamını bir yıl &oumlncesiyle karşılaştırıyorum.&nbsp

Yabancı Sermaye Hareketleri, 2007-2008, Ekim, Milyon Dolar&nbsp

&nbsp 2007 Ekim 2008 Ekim
Yabancı sermaye(YAS) 1654 -5390
Yerli sermaye 2510 -851
Kayıt dışı sermaye -1046 7383
Cari Denge -3242 -2646
Rezervler 124 1504
Net sermaye 3118 1142
Yabancı sıcak para -358 -5558
Yerli sıcak para 3053 -2016
Net sıcak para 2695 -7574

Not: &ldquoRezervler&rdquode &ldquoartı&rdquo işaretler, azalma, &ldquoeksi&rdquoler artış g&oumlsterir. &ldquoNet sermaye&rdquo ise, yabancı, yerli ve&nbsp kayıt-dışı sermaye hareketlerinin toplamıdır.

***&nbsp

Ekonominin canlanma ve &ldquofoslama&rdquo aşamalarını belirleyen dış kaynak hareketleri burada iki g&oumlsterge&nbspile tanımlanıyor. Birincisi, (tablonun ilk satırındaki) yabancı k&oumlkenli sermaye hareketleridir. Ekim&rsquodeki kriz ortamına yol a&ccedilan ana etkenin, 5,4 milyar dolarlık bir &ldquonet &ccedilıkış&rdquo olduğu dikkati &ccedilekiyor. (&ldquo&Ccedilıkışlar&rdquoın &ldquoeksi işaretle kaydedildiğini hatırlatalım.) Bir &oumlnceki yılın Ekim ayında 1,6 milyar dolarlık bir net giriş olduğuna g&oumlre, bu iki tarih arasında yabancı sermaye hareketlerinde 7 milyar dolarlık bir tersine d&oumln&uumlş&uumln ger&ccedilekleştiği ortaya &ccedilıkıyor.

İkinci dış kaynak g&oumlstergesi, yabancı, yerli ve kayıt-dışı t&uumlm sermaye hareketlerinin toplamından oluşan (ve tablonun 6. satırındaki) net sermaye hareketleridir. Bu g&oumlstergeye g&oumlre, h&acircl&acirc net dış kaynak girişi vardır ancak bir yılda y&uumlzde 63 oranında dramatik bir gerilemeyle&hellip

Burada tuhaf ve &ccedilok &ccedilarpıcı bir durumla karşı karşıyayız: Ekim 2008&rsquode T&uumlrkiye ekonomisinden yabancılar 5,4 milyar dolarlık kaynak, sermaye &ccedilıkarmışlar yerli akt&oumlrler de kervana 850 milyon dolarlık bir net &ccedilıkış ile katılmışlardır. Başka bozulmalar da g&oumlzleniyor: Ekim 2008&rsquode resm&icirc rezervler 1,5 milyar dolar erimiştir (satır 5). Yerli akt&oumlrler, &uumllke dışına (veya &ldquoyastık altına&rdquo) 2 milyar dolarlık sıcak para &ccedilıkarmış (satır 8) yabancılarla birlikte (satır 7), 7,6 milyar dolarlık sıcak para (satır 9) ekonominin dışına kaymıştır. Bu etkenlerin birleşmesiyle, dolar fiyatı bir ayda y&uumlzde 37 oranında tırmanarak &ldquoy&uumlkselen piyasa ekonomileri&rdquo grubunda (bu kriz g&oumlstergesi bakımından) T&uumlrkiye liste başına oturmuştur.

Bu olumsuz etkenler i&ccedilinde net sermaye hareketleri Ekim 2008&rsquode h&acircl&acirc 1,1 milyar dolarlık bir fazla (net giriş) g&oumlstermektedir. Nedeni, bir ayda T&uumlrkiye&rsquoye 7,4 milyar dolar kayıt dışı sermaye girmiş olmasıdır. S&oumlz&uuml edilen bozulma ortamı i&ccedilinde T&uumlrkiye&rsquonin dramatik bir ekonomik &ccedil&oumlk&uumlnt&uumlye s&uumlr&uumlklenmemiş olması, bu kaynağı belirsiz, esrarengiz, dış kaynak girişi sayesindedir.

Siyas&icirc İsl&acircm&rsquoın (K&oumlrfez kaynaklı) bir enternasyonal dayanışması mı yerli cemaatlerden bir can simidi astronomik bir kara para aklaması mı s&oumlz konusudur? Bilemiyorum. Ekim sonrasında da s&uumlrmekte midir? Yakında g&oumlreceğiz. Ancak, ekonomi-dışı etkenlerin s&oumlz konusu olduğu ortadadır.

*** &nbsp

İşlerin bozulmaya başladığı (ve tabloda sunmadığım) Eyl&uumll 2008 verilerinin, Ekim&rsquole birleştirerek bir &oumlnceki yılın aynı d&oumlnemiyle karşılaştırırsak ortaya benzer bulgular &ccedilıkıyor. Ek bir vurgulamayla yetiniyorum:

Eyl&uumll-Ekim 2008&rsquode T&uumlrkiye &ldquonet dış bor&ccedil &oumldeyen&rdquo bir konuma ge&ccedilmiş bor&ccedil stokunu tahminen 3,4 milyar dolar azaltmıştır. Fazla sevinmeyiniz. &Oumln&uumlm&uumlzdeki aylarda karşılaşacağımız d&oumlviz baskılarının ve gerilimlerin ilk &oumlrneği yaşanmaktadır.

*** &nbsp

Dış kaynak girişleri son iki ayda (kullanılan g&oumlstergeye g&oumlre) d&uumlşm&uumlş veya tersine d&oumlnm&uumlşt&uumlr. Tek başına &ldquoyavaşlama&rdquo (&ldquonet &ccedilıkış&rdquo i&ccedilermese dahi) mill&icirc gelirin sadece durgunlaşmasına değil, aşağı &ccedilekilmesine&nbsp de katkı yapabilir.

Dış kaynak &ccedilıkışlarının yaygınlaşması ise k&uuml&ccedil&uumllmeyle sonu&ccedillanacaktır. &ldquoEsrarengiz&rdquo kayıt-dışı para girişleri, bu tabloyu değiştiremez olsa olsa gerilemeyi frenler. Orta d&oumlnemde kalıcı bir durgunlaşma g&uumlndemdedir.

Genelleşmiş ve hızlı &ldquonet &ccedilıkışlar&rdquo ise, &ccedil&oumlk&uumlnt&uumly&uuml, finansal krizi g&uumlndeme getirir ve &ldquoişimiz Allah&rsquoa kalır.&rdquo