DÜNYA SOLA DÖNÜYOR - RUSYA ve ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİ yazıları
Geçen yazılarımdan birinde oligark Pyotr Aven'in sosyal Darvinist bir yazısından söz etmiştim ancak bu yazıya neyin sebep olduğunu yazmamıştım. Aven'in yazısı yazar Zahar Prilepin'in yeni çıkan bir romanı ("Sankya") üzerineydi. Romanda yeni Rus devrimcileri anlatılıyordu ve Aven işte bu devrimcilere ateş püskürüyordu. Aven'in yazısı internette çok sayıda yoruma ve tartışmalara sebep olmuş görünüyor. Hatta medyadan tanınmış isimler bile tartışmalara katıldılar. Nihayet dün bir internet sitesinde Prilepin'in yanıtı da yayınlandı. Bu tartışmanın ayrıntıları değilse de özü bizi de ilgilendirebilir. Çünkü burjuva ideolojisi tıpkı sosyalist ideoloji gibi evrensel ve bütün dünyada kullanılan argümanlar aynı. Aven ve avenesinin savı kısaca şöyle: Kafası çalışan ve çalışmak isteyen herkes yeni (kapitalist) düzende iyi yaşayabilir, devrimciliğin lüzumu yok.
Prilepin'in dediği gibi Rusya'da bu burjuvalara istatistik verilerden ve yoksulluktan söz ettiğiniz zaman genellikle kendi çevrelerinden başarı örnekleri veriyorlar ve isteyenin ve çalışanın "yırtabileceğinden" söz ediyorlar. Sanki o istatistik verilerin bir önemi yok ve sanki Rusya bunların çevresindeki insanlardan ibaret. Oysa bugün Rusya'da bırakalım işsizleri, iyi bir işi ve ortalamanın üstünde geliri olan insanların çok büyük çoğunluğunun bile, ne kadar çalışırlarsa çalışsınlar, büyük şehirlerden birinde (hele ki Moskova'da!) bir ev (daire) almaları mümkün değil! Hele hele öğretmen, devlet hastanesinde doktor, hemşire, polis gibi memurların hiçbir şansı yok! Nitekim başarılı bir yazar, gazeteci ve hatta küçük bir şirket sahibi olan ve Rusya ortalamasının üstünde geliri olan Zahar Prilepin de kendi örneğinden yola çıkarak neden üç odalı bir evin sahibi olamadığını soruyor.
Oysa Sovyet düzeninde ne iş yaparsa yapsın herkes belli bir süre sonunda daire sahibi oluyordu, yani devlet kıdemine göre herkese bir ev veriyordu. Şimdi ise ev sahibi olmak bir hayal. Ev sahibi olmak bir yana aylık sabit giderleri (elektrik, gaz, su vb) ödemek bile zor. Sovyet sisteminde bu giderler ortalama maaşın en fazla yüzde üçünü tutuyordu. Şimdi ise ortalama gelirin çok daha büyük bir kısmını götürüyor. Fakat buna rağmen bazı insanlar için örneğin Türkiye'de tatil yapabilmek kapitalist sistemin daha iyi olduğunun bir işareti. İronik değil mi, Türkiye bir ucuz tatil cenneti olarak Rusya'da kapitalist ütopyayı besliyor. Bu insanlara sorarsanız komünizm bir ütopya idi, ancak ne hikmetse o "ütopik" komünizm insanları gayet somut birer ev sahibi yapıyordu, şu "reel" kapitalizmde ise genç nesil için ev sahibi olmak tam bir hayale dönüştü.
RFKP 13. kongresi bitti
Rusya'da en büyük sol parti olan RFKP'nin 13. kongresi geçen hafta sonu yapıldı. Kongre öncesinde parti önderi Gennadi Züganov partinin yönetici kadrolarının gençleşeceğini vadetmişti. Ancak pek önemli bir değişiklik olmadı. 15 yıldır partinin başında olan Züganov ile birlikte başyardımcısı İvan Melnikov, yardımcısı Vladimir Kaşin ve parti disiplin kurulu başkanı Vladimir Nikitin de yerlerini korudular. Basında çıkan yorumlarda genellikle Züganov'un 15 yıldır partinin başında olduğu vurgulanıyor ve Brejnev'in 18 yıllık rekorunu kırmasına az kaldığı belirtiliyor. Yine de RFKP merkez komitesi üyelerinin ve MK adaylarının sayısı arttı ve Züganov'un ifadesine parti yönetici kadroları % 30 oranında yenilendi ve gençleşti. Züganov'a göre parti, yerel parti örgütlerinin yöneticilerinin yaklaşık % 40'ının 40 yaşın altında olmasını hedefliyor.
Kongre 1995 yılından kalma parti programında bazı ufak değişiklikleri onayladı. RFKP her ne kadar sosyal demokrat değil sosyalist olduğunu iddia etse de şimdiye değin yeterince sosyalist ve devrimci bir muhalefet sergileyememişti. Parti içi mücadele de keskinleşmiş görünüyor. Kongre öncesinde Kemerovo ve Leningrad parti örgütleri neo-Troçkist suçlamasıyla görevden alındı.
Züganov kongrede yaptığı konuşmada şimdiye dek Putin rejiminin dünya piyasalarındaki yüksek enerji fiyatları sayesinde ayakta durduğunu, ancak genel olarak sanayide üretim hacminin hala 1990 düzeyinin altında olduğunu ifade etti. Örneğin traktör üretiminin 14 kat daha az olduğunu bildirdi. Züganov ülkede yüz kadar dolar milyarderi ve iki yüz bin kadar milyonerin egemen olduğunu söyledi. Tarım alanında ise kapitalist reformlar yüzünden on beş bin köyün haritadan silindiğini, dokuz bin kadarında ise 20-30 kişi kaldığını belirtti. Yine Züganov'a göre, resmi enflasyon bile % 15 iken, birincil ihtiyaç maddelerindeki enflasyon % 20-30 civarında oldu. Emeklilere ve sağlık harcamalarına bulunamayan para bankalar ve oligarklar için hemen bulundu. Ancak artık hem dünya petrol fiyatları düştü hem de Rusya'da petrol üretimi, çünkü şimdiye değin mevcut petrol rezervleri bir an önce maksimum kar elde etmek için hızla tüketildi. Nüfusun en zengin yüzde onunun geliri resmi rakamlara göre en yoksul yüzde onunkinden 15 kat daha fazla, ancak uzmanlara göre gerçekte bu rakam 30 kat. Sovyet zamanında Rusya'da yılda ortalama 100 milyon metre kare civarında konut inşa ediliyordu. 1980'lerin sonunda şehirde yaşayan her on aileden sekizinin kendine ait dairesi vardı. Bugün ise bunun yarısı kadar konut inşa ediliyor ve bunun çoğu zenginler için villalar. Ülkenin nüfusu yılda 700 bin kişi azalıyor.
Öte yandan Züganov, "Rus sorunu"ndan bahsetti. Rusya'nın nüfusunun % 80'inin Rus olmasına karşın ülkenin ekonomik, siyasal, kültürel hayatında karar verici konumunda olmadıklarını ve bunu anlamak için oligarklar ve medya temsilcilerine bakmanın yeterli olduğunu söyledi. Ancak partinin hem Rusofobiye hem de milliyetçiliğe karşı mücadele ettiğini vurguladı. Züganov'un Rusya'nın yeniden doğuşu için önerdiği 17 maddelik programda şunlar dikkati çekiyor: Doğal kaynakların kamulaştırılması, yurt dışındaki bankalarda bulunan 500 milyar dolarlık istikrar fonun ülkeye getirilmesi, tarım sektörünün desteklenmesi için bütçeden % 10 pay ayrılması, birincil ihtiyaç maddelerinin fiyatlarının devlet tarafından kontrol edilmesi, asgari ücretin aylık 10-12 bin rubleye (yaklaşık 400 dolar) çıkarılması, devletin konut yapması, bilim insanlarının maaşlarının artırılması. Züganov ayrıca rejimin dış politikasını da eleştirerek Rusya'nın çıkarlarının yeterince savunulmadığını söyledi. Züganov Ukrayna'nın NATO'ya girmesine izn verilemeyeceğini bildirdi.
Züganov Rusya'da mevcut rejimin çeşitli oligarşik klanlar arasındaki iktidar mücadelesi sonucunda oluştuğunu söyledi ve komprador sermaye ile halk arasında denge kurmaya çalışan bir tür Bonapartizm olarak değerlendirdi. Buna göre, Putin bu mücadele sonunda daha fazla devlet başkanı olarak kalmamaya karar verdi, çünkü oligarklar ve Batı'dan tepki toplamıştı. Züganov öte yandan eskiden seçim yoluyla iktidara gelebileceklerine inandıklarını ancak artık durumun değiştiğini ve seçimlerin sonuçlarının daima tahrif edildiğini, dolayısıyla seçimlere katılmaya devam etmekle birlikte artık bu yolla iktidara gelmenin muhtemel olmadığını gördüklerini belirtti.
RFKP lideri raporunda ticaret ve hizmet sektöründe çalışan küçük burjuva katmanların ikili bir karakteri olduğunu, bir yandan egemen burjuva sınıfına dahil olmaya çalıştığını, öte yandan ise yolsuzluk içindeki bürokrasinin baskısı altında olduğunu ve çelişkili görünse de bunlardan birçoğunun RFKP'ye oy verdiğini söyledi. Onlara gerçek girişimcilik özgürlüğünü ancak komünistlerin vereceğini anlatmak gerektiğini de ekledi. Bu katmanla aktif olarak temas halinde olmalıyız dedi. Aydınların ise önemli bir kısmının rejimin emrinde olduğunu ve örneğin seçim kurullarında çalışan öğretmenlerin bir kısmının bilinçli olarak seçim sonuçlarının tahrifatında rol aldığını belirtti. Yine de bilimsel-teknik entelijensiyanın KPRF'ye yüksek oranda oy verdiğini bildirdi. Emeklilerin ise sanıldığı gibi KPRF'nin kalesi olmadığını, bu insanların çoğunun rejim tarafından kolayca kandırıldığını bildirdi. Ancak burada biraz da Züganov'un çelişkili küçük burjuva politikalarının onları hayal kırıklığına uğrattığını söylemek gerek.
Züganov, krizden dolayı 1200 bankadan geriye 500 kadarının kalacağını ve bütün iflas edenlerin, iş bulamayan üniversite mezunlarının KPRF'ye yöneleceğini söyledi. Bu arada Kemerovo oblastı valisi Aman Tuleev, Züganov'a karşı açtığı manevi tazminat davasını kazandı. Mahkeme Züganov'u 450,000 ruble (yaklaşık 15,000 dolar) tazminat ödemeye mahkum etti. 2007 Aralık ayında Züganov valinin partililere baskı yaptığını söylemişti. Tuleev, bir zamanlar RFKP desteğiyle vali seçilmiş ancak daha sonra hep Putinci politikaları uygulamıştı.
Senato'da
Rusya parlamentosunun üst kanadı olan Federasyon Sovyeti devlet başkanının görev süresini 4 yıldan altı yıla, parlamenterlerin görev sürelerini de beş yıla çıkaran anayasa değişikliğini onayladı. Hatırlanacağı üzere bu anayasa değişikliği önce alt meclis olan Duma'da onaylanmıştı. Ancak anayasa değişikliğinin yürürlüğe girebilmesi için ayrıca bir de Rusya federasyonunun özneleri olan birimlerin bölgesel parlamentolarının da en az üçte ikisinin onayını alması gerekiyor. Yeni görev süreleri mevcut devlet başkanı ve parlamenterlere değil, değişiklik yürürlüğe girdikten sonra seçilenlere uygulanacak.