2015 programı ve devlet demiryolları

2015 yılı Programı 1 Kasım 2014 günlü Resmi Gazetede yayımlandı. İktidarların yol haritası anlamına gelen yıllık programlar, Kalkınma Bakanlığı’nca hazırlanıyor ve Yüksek Planlama Kurulunca incelendikten sonra Bakanlar Kurulu’na sunuluyor. 641 sayılı KHK’nın 32. Maddesindeki kurala göre, bütçelerin yıllık programlarda belirlenen esaslara uyularak hazırlanması gerekiyor.

Yıllık programlar iktidarların yol haritasıdır dedim ama bu sözler AKP kadroları için geçerli değil. Çünkü harita umurlarında değil. Arabayı dağa taşa sürüyor, işte burası yol diyorlar. Ne zaman ne yapacaklarını bilemiyorsunuz. Ya yapacaklarını söylemiyor ya da söylediklerini yapmıyorlar. Sözgelişi 2014 yılı Programında 195. Tedbir olarak: “Kamu hizmet binası temini ihtiyaca uygun ve maliyet etkin şekilde yapılacaktır” deniliyordu. Aynı yıl bir yerlerden gizlice ödenekler aktarıp1 milyar 370 milyon liraya Cumhurbaşkanlığı sarayı yaptılar. Biliyorsunuz Tayyip Erdoğan’ın kullanması için 200 milyon liraya bir de uçak satın aldılar. Karşılaştırma için şu sayılar yeterlidir sanırım: 2014 yılında maden arama yatırımları için 1 milyar 600 milyon lira harcandı.

2015 yılı Programı basında yeterince yer aldı. Bu nedenle ayrıntısına girmek gerekmiyor. Ama ne kadar yazılırsa yazılsın yine de gölgede kalmış yönler bulunabiliyor. Sözgelişi, Kamu yatırımlarının hangi sektörlerde yoğunlaştığı ve bunun nedenleri pek tartışılmadı. Devlet Demiryollarının özelleştirilmesi amacıyla yapılması öngörülen yatırımlarla sınırlı da olsa kısaca söz etmekte yarar var.

Ama önce Programda yer alan bir itiraftan söz etmeliyim. Kamu kesimi genel dengesinin bir önceki yıla göre 0,5 puan bozulduğu belirtiliyor ve nedeni şöyle açıklanıyor: 2014 yılında döviz kurlarındaki yükseliş üretim maliyetlerini artırdı, Cumhurbaşkanlığı ve yerel seçimler olduğu için Ekim ayına değin elektrik, doğalgaz fiyatlarına zam yapamadık… Eskiler, bu gibi durumları anlatmak için “Şecaat arz ederken sirkatin söylemek” derlerdi.

Asıl konumuza dönelim. Ekonominin Genel Dengesi başlığı altındaki Bölümde kamu yatırım harcamalarında güçlü artış seyri 2013 yılında da devam etmiştir deniliyor. Gerçekten de artış oranları epeyce yüksek. 2012 yılında kamu sabit sermaye yatırımları yüzde10,4 oranında 2013 yılında ise yüzde 20,7 oranında artmış. GSYH içinde % 5 ile 2000 yılından bu yana kaydedilen en yüksek düzeye ulaştığını söylüyorlar. Övünmekte haklılar diyorsunuz.
Kamuculuğa geri dönüş mü var diye düşünmeden edemiyorsunuz. Elbette öyle değil. Programdan, özelleştirmelerin aynen süreceği anlaşılıyor. 2013’de 12,6 milyar lira, 2014’de 10,6 milyar lira özelleştirme geliri elde edilmiş, 2015 yılında ise 11,8 milyar lira bekleniyor. Sayfaları biraz karıştırdığınızda sabit sermaye yatırımlarının, özelleştirmek amacıyla şirketleştirilen kamu kuruluşlarında yoğunlaştırıldığını görüyorsunuz.

Elde kârlı KİT kalmadı. Kalan kamu varlıklarının satılabilmesi için epeyce yatırım gerekiyor. DDY devasa bir kazanç potansiyeli taşıyor. Özelleştirmeye hazırlamak amacıyla şirkete dönüştürdüler ama henüz kâr edecek duruma getirilemedi. Programda rekabetçi bir demiryolu taşımacılık piyasasının henüz oluşamamasından yakınılıyor. Satın alacaklara bol kazanç sağlayabilmek için ellerinden geleni esirgemiyorlar.

Ulaştırma sektörüne yapılan sabit sermaye yatırımlarının önemli bir bölümü demiryollarının geliştirilmesi projelerine harcanıyor. Programda demiryolları için ek 8 milyar lira kaynak buldukları ve yürütecekleri projelerle “rekabetçi bir demiryolu taşımacılık piyasası” oluşturmayı hedefledikleri belirtiliyor. Çok aceleleri var. Acele kamulaştırma kararları alıyorlar, yeni hatlar döşüyorlar, elektrifikasyon, sinyalizasyon, ikinci hat projeleri gerçekleştiriyorlar, Ankara-Sivas demiryolunun yapımını hızlandıracaklarını, Ankara-İzmir hızlı tren yapım çalışmalarını bir an önce bitireceklerini söylüyorlar. Seferberlik ilan edilmiş gibi.
Bu seferberlik 2015 yılı Programına, ulaştırma sektörüne yapılan ve yapılacak yatırımlar olarak yansıyor. Sektöre 2013’de 30,2 milyar lira 2014’de 31,5 milyar lira kamu yatırımı yapılmış. 2015 yılında ise 26,9 milyar liraya düşüyor. Aynı yıllarda özel sektör yatırımlarının seyri ise şöyle: 2013 yılında 42,3 milyar 2014 yılında 48,9 milyar 2015 yılında 58,6 milyar lira.

Ulaştırma sektöründeki sabit sermaye yatırımlarındaki bu eğilime bakılırsa 2015 ve sonrasında Demiryollarının da biletinin kesileceği anlaşılıyor.