Her siyasi gelişmenin altında onu belirleyen iktisadi bir zemin var.
Her siyasi tez iktisadi bir temele dayandırılmak zorunda.
Zira, geçim biçimi yaşam biçimini belirler.
*****
Kapitalizm ömrünü tüketmiş bir üretim tarzı. Bu saptama ilk kez Marks tarafından yapılmıştı.
Marks bunu, üretim araçlarının özel mülk edinilme biçimi ile üretimin kolektif tarzda gerçekleştiriliyor olması arasındaki çelişki ile anlamlandırılmıştı. Üretim araçlarının özel mülk edinildiği üretim sistemi, kolektif emek hattı üzerinde üretilen metaların da özel mülk edinilmesini koşulluyor, her tür toplumsal eşitsizlik, yoksulluk ve bunlarla bağlantılı çatışmalar da bu çelişkinin neticesinde ortaya çıkıyordu.
Bugün için ise, özel mülk edinilmiş üretim araçlarının gelişkinlik düzeyi ile üretimin kolektif karakteri arasındaki çelişki, kapitalizmin bir daha toparlanmasını olanaksız kılan bir aşamaya evrilmiş durumda.
*****
Kapitalizmin bir yasası üretim araçlarının sürekli gelişimidir. Her kapitalist, piyasada rekabet avantajını maksimize edebilmek için üretim araçlarına yatırım yapar. Bilgisayar teknolojileri böyle ortaya çıktı.
2. Dünya Savaşı sonrasında yaygınlaşan Fordist üretim sistemi, birbirine elektronik ağlarla bağlı bir makine dizisinden oluşuyordu. Fordist üretim hattı içindeki her makinenin başında bir işçi bulunuyor ve böylece işsizlik asgari düzeyde tutulabiliyordu.
Bilgisayarla kontrol edilen esnek üretim sistemlerinde ise durum tam terse döner. Artık hattı kontrol eden aktör bilgisayarlardır. Makineler Fordist sistemde olduğu gibi bir hat boyunca sıralanmamışlar, hücresel yapı oluşturacak şekilde halkalanmışlardır. Bilgisayar bu hücresel dizilmiş makine grubunu idare eder. Sisteme bilgisayar destekli imalat denilir.
Fordist üretim sistemi sosyal devletçi birikim rejiminin alt yapısını oluşturuyordu. İşsizliğin azalması, halk sınıflarının alım gücünü artırıyor, piyasalar böylece rahatlıyor, burjuvazi de kar oranlarındaki artışın keyfini sürüyordu. Bu, kütlesel üretim, kütlesel tüketim döngüsüydü.
Bilgisayarların kullanıldığı esnek üretim sisteminde ise, işsizlik ekonominin en dinamik olduğu dönemlerde yükselmek zorundadır. Bu nedenle esnek üretimdeki büyümeye (eğer varsa) işsiz büyüme denilir.
*****
İşsiz büyüme, aslında büyümenin olanaksız olduğu kritik bir dönemecin başlangıcını da tanımlar. İşsizlik bizzat üretim araçlarındaki (teknoloji) gelişme nedeniyle artıyorsa, talep arzı nasıl karşılasın, piyasa nasıl istikrar kazansın?
Olmuyor.
Kapitalizmin 1970’lerde başlamış bulunan son depresyonunun bu kadar uzun sürmüş, geçen 10 yıllara rağmen sanayi sektöründe kâr oranlarını artıracak kalıcı çözümler üretilememiş, bunlarla bağlantılı olarak ekonominin malileştirilmiş ve depresyon içinde patlayan krizlerin giderek daha sarsıcı bir karakter kazanmış olmasının nedeni budur.
Üretim araçlarındaki gelişme kapitalizmin bir kez daha genişlemesinin imkansızlaştığı bir düzeye ulaşmış durumda. Üretim araçlarının gelişkinlik düzeyi hem emek gücünü önemli oranda üretimin dışına atarak tüketiyor, hem de kapitalizmin genişlemesini engelliyor.
Bu sorunu çözmek için arz ve talep dengesinin optimal bir noktada tesis edilmesi gerekiyor. Bu ise talep düzeyinin yükseltilmesini, yani istihdam olanaklarının artırılmasını gerektiriyor.
Ancak kapitalist üretim ilişkileri içinde bunu becermek artık olanaksız. Arzı karşılayacak yeterlikteki talep, kapitalist üretim ilişkilerinin terk edilmesini zorunlu kılıyor.
*****
Sosyalizmin güncelliği, bugün için; kapitalizmin bu çözümsüzlüğünü, kapitalist üretim ilişkileri içinde herhangi bir ara çözüm aşamasının artık kalmadığını, sosyal devlet defterinin kapandığını, kapitalizmin kendi iktisadi yasalarını bile düzene koyamayacak denli tıkandığını ve daha da ötesinde kendi iktisadi yasalarının işleyişini engelleyen bir aşamaya geçtiğini ifade eder ve bu nedenle sosyalist seçeneğin tek çıkar yol olduğunu saptar.
İkinci dünya savaşı sonrasında demokratlığın gerçek bir zemini vardı. Çünkü üretim araçlarındaki gelişmenin istihdam yaratma olanağı söz konusuydu.
Bugün bu durum hiçbir şekilde geçerli değildir.
Sosyalizm mücadelesi tek gerçek pratik faaliyettir.
Bu nedenle, önce başkanlığı engelleyelim, önce biraz nefes alalım, diktatörlüğü savuşturalım, sonra sosyalizme bakarız türünden her yaklaşım kaçınılmaz biçimde apolitiktir, akıl dışıdır ve kesinlikle sisteme entegre olmuş yaklaşımın göstergesidir.
Çünkü, kapitalizm kendi önünü tıkadığı için, sistem içindeki bütün rejimler artık diktatoryal olmak zorundadır.