İtalyanlar kitap okumayı pek sevmiyor. Öteki Avrupa ülkelerinin vatandaşlarıyla karşılaştırıldığında daha az okuyorlar. 2014 yılı için öngörülen ekonomik tahminler, yoksul güneyi “İtalya’nın Yunanistan’ı” diye çizse de tehlike çanları kültür dünyasında, enstitüler, vakıflar ve derneklere aktarılan kaynaklarda gidilen kesintiye odaklanıyor.
Geçtiğimiz hafta Milano’ya bağlı belediyelerden, tarihi geçmişi ortaçağa kadar uzanan Nerviano’da gezinirken yolum Olivetani manastırının çatısı altındaki kütüphaneye düştü. Birkaç üniversite öğrencisi dışında hiç kimse yoktu. Kitaplara olan ilgimi fark eden yönetici yaklaşarak, “Ekonomik kriz döneminde okurların ilgisi artardı, oysa şimdi kimsenin yolu düşmüyor. E-posta adresinizi bırakırsanız etkinliklerden haberdar etmek isterim sizi.” dedi.
Nerviano’daki kütüphanenin yöneticisinin kaygısı, sanat ve kültürel zenginlikleriyle turistlerin ilgisini çeken İtalya’da halk kütüphanelerinin göğüslediği onlarca sorunun aynasıydı. Çizme’de birçok kütüphane tarihi ve mimari özelliklere sahip şık yapılarda konumlansa da Milano’nun merkezindeki birçok kütüphanede in cin top oynuyor. Rönesans döneminde birçok önemli kütüphanenin kurulduğu İtalya’da kitaplıkların içine düştüğü girdabı kavramak için üniversite şehri Pisa ve Modena’ya bakmak yeterli.
Heidelberg’e eşdeğer bir şehir olan Pisa’da Sapienza Kütüphanesi’nde Emiglia Romagna’yı vuran depremin ardından kaderine terk edildi. Yetkililere bakarsak deprem, Pisa Sapienza kütüphanesinde büyük zarara neden oldu, Kitaplar, bir buçuk yıldır şehir dışında bir cezaevinde saklanıyor. İtalyan bilim insanlarının 1839’da düzenlediği bir kongreye ev sahipliği yapan üniversite ve araştırma merkezi Sapienza, bugün başka amaçlara yönelik kullanılıyor. Ya kitaplar? Sapienza Kütüphanesi’nin kitaplarına kimse sahip çıkmıyor. Cezaevinde kaderine terk edilen kitaplar konusunda yerel yöneticiler, profesörler, öğrenciler ve vatandaşlar da üç maymunu oynuyor.
Bir başka örnek, Modena Estense Kütüphanesi. Palazzo Ducale’de kurulan bu kütüphanenin 130 yıllık bir geçmişi var. Bir dönem İtalyan edebiyatı, sanat tarihi ve kültürü konusunda araştırma yapmak isteyenler için kitapların ruhunu keşfeden kütüphanecilerin çabasıyla kurulan Modena Kütüphanesi de köklü bir değişim tehditi altında.
13 Kasım 1997’de Kültür Bakanı Francesco Rutelli, Modena Belediyesi ve Modena Cassa di Risparmio Vakfı arasında bir anlaşma imzalandı. Bu protokol, tarihi kütüphanenin değerlendirilmesi gerekçesiyle 17. yüzyıldan kalma eski hastane Sant’Agostino’ya taşınmasını öngörüyordu. Bu amaçla 130 yıldır Modena Estense Kütüphanesi’ni konuk eden Palazzo dei Musei’nin boşatılması gerekliydi. Italia Nostra Derneği, bakanlığın aldığı bu kararı protesto etmek için protokolü imzalamadı. Aradan altı yıl geçmesine karşın Modena Estense kütüphanesindeki bilmece çözülemediği gibi durum gitgide karmaşık bir hal almaya başladı.
Pisa ve Modena, İtalya’da yüzlerce kütüphanenin karşı karşıya kaldığı sorunlara örnek oluşturan iki merkez. Kitapseverlerin savunduğu gibi kitapsız ve kütüphanesiz kültür olmaz. Televizyon karşısında saatler geçiren İtalyanlar, kitap satın alsalar da okumamaya devam ediyor. Tarihi kütüphanelerin başına getirilen bazı yöneticilerin kitap hırsızı çıkması, koleksiyonların talan edilmesi, özelleştirme girişimleri, personel ve ödenek noksanlığı Çizme’de yüzlerce kütüphaneyi yavaş bir ölüme terk ediyor.