THY’de grev tam 70 gündür devam ediyor. Zor bir grev bu. Havayolu emekçileri, daha başlarken önemli ölçüde kırılmış bir grevi, üzerine yasadışı grev kırıcılığı eklenmiş olmasına karşın sürdürüyorlar.
Hükümet de saldırmayı sürdürüyor. Saldırı sadece grev kırıcılığı şeklinde değil. THY bünyesindeki diğer şirketlere de farklı biçimlerde müdahaleler var. Geçtiğimiz hafta THY bünyesindeki uçak bakım-onarım şirketlerinden biri olan HABOM’a doğrudan yönetimin yönlendirmesiyle yandaş sendika sokuldu.
Deyim yerindeyse, THY yönetimi Hak-İş’e bağlı Çelik-İş Sendikası’nı Atatürk Havalimanı’nın apronuna sokmuş oldu.
AKP, iktidara geldiğinden bu yana, THY bünyesinde tek, kendisine biat etmeyen ve zaman zaman grev gibi “yol kazaları” yaşatacak bir sendikal yapılanma istemedi. Etkinliği az ya da çok olsun, THY’de sendika belasından hep kurtulmak istedi. Ancak bunun gerçekleşmesini engelleyen bir dizi etmen vardı.
Bunların başında, THY çalışanlarında geçmişten bu yana var olan –sendikal aidiyetleri çok güçlü olmasa da- sendikalı çalışma geleneği geliyordu. Bu durum bugün de geçerli. Şirket yönetimi işçinin grevi kırmasını sağlayabildi ama onu sendikadan istifa ettirmeyi başaramadı.
İkinci olarak THY’de ilk günden itibaren pilottan teknisyene, mühendisten kabin görevlisine birçok farklı görev ve kademenin tamamı sendika üyesiydi. Bugün de böyle. THY’de çalışanların neredeyse tamamı toplu iş sözleşmesinin kapsamı içinde. Bu nedenle THY yönetimi işletme içerisinde sendikalı-sendikasız olarak güçlü bir bölünme yaratamadı.
Ve üçüncüsü THY bünyesindeki tüm şirketler, birbiri ile bağlantılı işler yaptığı için havacılık işkolunda idi. Bu durum, tüm şirketlerde tek bir sendikanın, Hava-İş’in yetkili olmasını sağlıyordu.
AKP, ilk ikisinde bugüne kadar yol alamadı. Bir başka deyişle çalışanların sendika üyeliğindeki istikrarını bozmayı ve toplu iş sözleşmesi kapsamını daraltmayı başaramadı. Ama THY bünyesindeki şirketlerin organizasyonunu çeşitlendirmeyi, kimi şirketlerin işkolu ile oynamayı –hukuksuz bir şekilde de olsa- başardı.
2009 yılından bu yana uğraşıyorlar. Önce THY’nin uçak bakım ve onarım merkezi olan Teknik AŞ.’nin işkoluna Çelik-İş’i itiraz ettirdiler. Bakanlık bu itirazı kabul etti ve işletmeyi metal işkoluna verdi. Hava-İş bu kararı mahkemeye taşıdı ve bu sürecin sonunda Teknik AŞ’nin havacılık işkolunda olduğu Yargıtay kararı ile kesinleşti. Böylece ilk deneme başarısız oldu. Ardından Teknik AŞ. bünyesinde yeni bir şirket (HABOM) kurmaya karar verdiler. Şirket çalışanlarının Hava-İş’e üye olmasının önüne geçmeyi başardılar (burada Hava-İş’in de çok büyük vebali var).
Sonra 2012 yılında sendikal mevzuat değişti. Yeni yasada işkolu sayısı azaltıldı. Hemen ardından yeni işkolları yönetmeliği yayınlandı. Yeni işkolları yönetmeliğinde öncekine göre tartışmalı olan tüm işler ve bu işlerin yapıldığı işletmelerin, şayet toplu iş sözleşmesi var ise, toplu iş sözleşmesini yapan sendikanın işkolundan sayılacağı ilkesel olarak kabul edildi.
Bu yönetmeliğe ve daha önceki Yargıtay kararına rağmen Bakanlık, 28 Haziran 2013 tarihinde Teknik AŞ. ve bağlı işyerlerinin metal işkolunda olduğuna dair yeni bir karar yayınladı. Kararın aslında Teknik AŞ. için değil (şimdilik), HABOM için çıkarıldığı iki hafta sonra ortaya çıktı. Bu işkolu tespitine dayanarak HABOM işçilerini Hak-İş’e bağlı Çelik-İş Sendikası’na üye yapmaya başladılar.
Geçtiğimiz Cuma günü yaklaşık 600 HABOM işçisinin Çelik-İş’e üye yapıldığını biliyoruz. Şirket yönetimi devrede. Buna rağmen Çelik-İş’e yetkiyi sağlayacak sayıda HABOM işçisini üye yapabilmiş değiller. İşçiler bugün içeride bir toplantı daha yapılacağı ve üyeliklerin devam etmesi için şirketin noter getireceğini söylüyorlar.
Çok uğraştıkları kesin.
HABOM’da başlayan operasyonun, yeni toplu iş sözleşmesinin yetki döneminde Teknik AŞ’ye taşınacağını söylemek kehanet olmaz. Bugüne kadar Teknik AŞ işçisini Hava-İş’den koparmayı başaramadılar. Ancak yarın HABOM’un Sabiha Gökçen Havalimanı’nda 3 bin yeni işçi istihdamı öngörülen projesi faaliyete geçtiğinde işler hiç de eskisi gibi olmayabilir. Üstelik gerek HABOM, gerek Teknik AŞ. işçileri ile sendika arasındaki güven ilişkisi bu derece erozyona uğramışken…
Peki HABOM’da bunlar yaşanırken Hava-İş ne yapıyor? Lütfen kimse kalkıp “THY’de grev var” demesin!