Kaz Dağları son günlerde Kanadalı şirket Alamos Gold ve yerli taşeronu Doğu Biga Madencilik tarafından yapılan altın arama faaliyetleriyle anılıyor. Ancak Kirazlı dışında pek çok yerde, Murat Dağı'ndan, Ünye-Fatsa'ya, Zonguldak Alaplı'dan İznik, Samsun ve Lapseki'ye madenler orman alanında faaliyet gösteriyor.
DW Türkçe'den Pelin Ünker'in haberine göre, son yıllarda on binlerce hektar orman madenlere teslim oldu. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'nden Prof. Dr. Doğanay Tolunay 9,6 milyon hektar olan bozuk orman alanının önemli bir kısmının orman tahribatı ile oluştuğunu, madencilik faaliyetinin ormansızlaşmanın başlıca nedenlerinden biri olduğunu söyledi. Tolunay hazırladığı "Dünyada ve Türkiye'de Ormansızlaşma" adlı raporda, 2006'da 4 bin 36, 2007'de 6 bin 953, 2008'de 6 bin 866, 2009'da 5 bin 410, 2010'da 3 bin 547, 2011'de 6 bin 429 hektar ormanın madenlere teslim edildiğini belirtti.
KANUNDA ARAZİ KULLANIMINA İZİN VERİLİYOR
Ormanlar ülkemizde Anayasa'nın 169. maddesi ile korunuyor. Bu maddede özetle "ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez” derken, 6831 Sayılı Orman Kanunu'nun 16, 17. ve 18. maddeleri ile orman alanlarında uzun süreli olarak başka arazi kullanımlarına izin verilebiliyor. İzin süresi en fazla 49 yıl olabilirken, süre bitiminde izin 99 yıla da çıkarılabiliyor. Orman Kanunun 16. maddesi ile maden arama, işletme, tesis ve altyapı tesis izinleri veriliyor. 18. maddesi ile de devlet ormanları içindeki odun kömürü ocakları, define arama gibi izinler düzenleniyor.
YASA DEĞİŞTİ, ORMANLAR MADENCİLİĞE AÇILDI
Habere göre, 2004 yılında yürürlüğe giren 5177 sayılı Maden Yasası ile orman alanlarında madencilik faaliyeti hızlandırıldı. Yasayla birlikte en iyi nitelikteki ormanlarda bile taş ocağı dahil her türlü maden arama ve işletme imkanı getirildi. Ormancılar Derneği'ne göre, değişiklikler etkisini 2007 yılında göstermeye başladı. Çevre Mühendisleri Odası Kocaeli eski Şube Başkanı Sait Ağdacı'ya göre, yasa değişikliği ile birlikte su havzaları koruma alanları da daraltıldı. Daha önce 5 km yakına kadar madencilik yapılabilirken bu mesafe 1 km'ye çekildi.
Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Orman Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre, 2012-2018 yıllarını kapsayan son yedi yılda, 65 bin 883 hektar orman madencilik faaliyetine açıldı. 2018 yılında 7 bin 962 hektar ormanda madencilik izni verildi. Bakanlık verilerine göre, son 13 yılda madenlere açılan orman alanı 99 bin 124 hektar.
MADEN SAYISI AKP DÖNEMİNDE KATLANDI
Türkiye Ormancılar Derneği'nin 2019 raporuna göre maden tahsislerindeki artış sadece Maden Kanunu'nun ve ilgili yönetmeliklerinin değiştirildiği yıllarla sınırlı kalmadı. Dernek, AKP'nin iktidarda olduğu 2003-2015 arasındaki 13 yıllık dönemle, AKP öncesi 13 yıllık 1989-2001 dönemi karşılaştırdı. Buna göre maden tahsis sayısı yıllık ortalama bin 87'den, yüzde 143 artışla 2 bin 483'e yükseldi. Önceki dönemde yılda ortalama 2 bin 483 hektar orman alanı madencilik faaliyetleri için tahsis edilmişken, AKP döneminde yüzde 170 artarak 6 bin 699 hektara çıktı.
Haberde, Dünya ve Türkiye Ormansızlaşma Raporu ve Orman Genel Müdürlüğü'nden derlenen verilere göre, son 13 yılda yıllık ortalama 7 bin 625 hektar orman madenlere açılırken, bu rakamın 1989-2001 arasında izni verilen 2 bin 483 hektar alanın üç katından fazla olduğu söylendi. İki dönem kıyaslandığında yüzde 207 artış var.
Ormanlarda artan madencilik faaliyetlerine ilişkin tepkiye karşılık olarak bu alanlardaki kesim kadar ağaçlandırma yapıldığı söylenirken, Ormancılar Derneği'ne göre 2015-2017 döneminde rehabilite edilen maden alanı yalnızca 3 bin 678 hektar olarak belirlendi.
BÜYÜK PAY YABANCI ŞİRKETLERİN
Çevre Yüksek Mühendisi Sait Ağdacı'ya göre, ormanlarının yüzde 60'ı maden araması ve işletilmesi için projelendirilmiş durumda. Ağdacı son 10 yılda verilen maden arama ve işletme ruhsatı sayısının 163 bin 218'i bulduğunu, verilen ruhsatlardan 593'ünün ise 183 yabancı şirkete ait olduğunu belirtti.
Haberde Kanadalı Alamos şirketinin Kirazlı, Ağı Dağı ve Çamyurt ile birlikte Kaz Dağları'nda toplam 3500 hektarda arama ruhsatı bulunduğu söylenirken, Kanadalı Centerra Gold isimli şirketin de Zonguldak'ın Alaplı ilçesinde altın aramak için sondaj çalışmalarına başladığı söylendi.
Yine Kanadalı olan Eldorado Gold Corporation, Türkiye'deki taşeronu Tüprag Metal Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ aracılığıyla Samsun'un Kavak ve Havza ilçeleri arasında kalan Şahin Dağları'ndaki 1975 hektar alanda 16 Ekim 2024 tarihine dek altın madeni araması yapmak için ruhsat aldı.
ÖZAL'IN YEĞENİNE DE MADEN PROJESİ VERİLDİ
Kütahya'nın Gediz İlçesi'ne bağlı Karaağaç Köyü'nde çıkarılması planlanan altın-gümüş madeni için ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) olumlu kararı ise 8 Mayıs 2018'de verildi. ÇED dosyasına göre proje sahasının tamamı 534 hektardan oluşuyor. Projenin sahibi ise 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın yeğeni Bahattin Özal'ın sahibi olduğu Odaş Enerji'ye bağlı Anadolu Eksport Maden firması.
Artvin'de Çalık Holding'e bağlı olan Lidya Madencilik ve Kanadalı Sandstorm Gold şirketi tarafından ortak olarak kurulan Artmin Madencilik faal görünüyor. Şirket, Artvin'in Yukarımaden ve Aşağımaden köylerinde planladığı Hod altın, bakır yeraltı maden işletmesi için kapasite artışına gidiyor. Proje ile ilgili olarak ÇED raporu da protestolara rağmen onaylandı. Lidya Madencilik ayrıca Erzincan'daki Çöpler Altın Madeni'nde Kanadalı Alacer Gold şirketiyle arama yapıyor.
İznik'te Aydınlar köyü mevkiinde bulunan bin 893 hektarlık alanda çinko, kurşun ve bakır ocağı projesi için de ÇED süreci başladı. Projeyi yöneten şirket ise Ergüden Madencilik Hayvancılık İnşaat Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti.
Bahar Madencilik ile İngiliz Stratex International Madencilik'in birlikte kurduğu Altıntepe Madencilik Şirketi, Ordu'nun Fatsa-Ünye ilçeleri arasında yer alan 196 hektarlık bölgede 5 yıldır altın çıkarıyor. 2013 yılında faaliyete başlayan İngiliz ortaklı şirket, ruhsat sürelerinin bitmesine günler kala süreyi 5 yıl daha uzatmak için harekete geçti.
YERLİ SERMAYE DE MADENDEN PAYINI ALDI
Sektörde Cengiz Holding, Eczacıbaşı Holding, Koç Holding ve Koza Altın gibi yerli şirketler de oldukça faal. Cengiz Holding'e ait Eti Bakır, Artvin Murgul ve Kastamonu Küre'de yeraltı madenciliği yapıyor. Cengiz İnşaat'ın Kaz Dağları'nda da ruhsat sürecinin devam ettiği belirtiliyor.
Koza Altın'ın ise İzmir'in Ovacık ve Çukuralan, Gümüşhane'nin Mastra, Eskişehir'in Kaymaz, Kayseri'nin Himmetdede bölgelerinde altın madeni bulunuyor. Eczacıbaşı'na ait ESAN Madencilik San. Ve Tic. A.Ş.'nin Lapseki'de Bayramdere Barajı'nın yakınında altın madeni açma girişimleri devam ediyor.
Nurol Holding'e bağlı TÜMAD Madencilik ise Çanakkale'nin Lapseki ilçesinde aktif olan tek altın madenciliği şirketinin sahibi. Maden 2017'de işletmeye alındı. Aynı şirket, Balıkesir'deki İvrindi Altın ve Gümüş Madeni'nin işletmesine de sahip.
Koç Holding'in iştiraki Demir Export ise Sivas Bakırtepe Altın Sahası, Kayseri Kaş Altın Madeni'nde faaliyet gösteriyor.
Son olarak Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) 60 kilometrelik uzunluğa sahip Munzur Dağları'nın tamamının maden sahası ilan edildiğini bildirdi. Dersim'de halihazırda 145 maden projesi bulunuyor.
