İçişleri Bakanlığı’nın Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun uygulanmasına dair yönetmeliğinde yapılan son değişiklikler yürürlüğe girdi. Yeni yönetmeliğe göre herkesin her yerde yapması yasal güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşlerine "ancak..." ile başlayan çeşitli maddeler eklenerek "hak kısıtlamasına" gidilmiş oldu. "Ateşli silahlar" tanımına "bilye, sapan" gibi maddeler eklendi; yürüyüşlerde "silah taşıma" olarak tanımlanan suça "sopa, lastik çubuk" gibi maddeler ve hatta "yüz gizleme", "yasadışı örgüt amblemi taşıma" gibi suçlar ilave edildi; "zor kullanarak", "basınçlı ve boyalı su", "biber gazı" sıkarak yürüyüşü dağıtmak "yasal" hale getirildi; belediyelerden yürüyüşü dağıtmak için araç gereç ve personel talep etmek de yönetmeliğe eklendi.
Anayasal bir hak olan toplantı ve gösteri yürüyüşleri, daha önce “Herkes, önceden izin almaksızın, bu kanun hükümlerine göre silahsız ve saldırısız olarak kanunların suç saymadığı belirli amaçlarla toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir” maddesiyle tanımlanıyordu. Yeni yürürlüğe giren yönetmelikle bu tanıma çeşitli sınırlamalar getirildi. O sınırlamaları 8 maddede derledik:
1-HERKES, HER YERDE YAPABİLİR AMA…
“Her yerde yapılabilir” tanımı, “aşağıdaki hükümlere uyulmak şartıyla” denilerek hayli kısıtlanmış oldu. Yeni madde şu şekilde oluştu:
“Toplantı ve gösteri yürüyüşleri, tüm il ve ilçe sınırları içerisinde aşağıdaki hükümlere uyulmak şartıyla her yerde yapılabilir: a) İl ve ilçelerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde ve kanunun 22. maddesinin birinci fıkrasında sayılan sınırlamalara uyulması kaydıyla, TBMM’de grubu bulunan siyasi partilerin il ve ilçe temsilcileri ile güzergâhın geçeceği ilçe ve il belediye başkanlarının, en çok üyeye sahip üç sendikanın ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının il ve ilçe temsilcilerinin yazılı görüşleri alınarak her yıl Ocak ayında mahallin en büyük mülki amiri tarafından belirlenir. Kamu düzeni ve genel asayişin temini bakımından zorunluluk olan hallerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yıl içerisinde aynı usulle değiştirilebilir. İl ve ilçenin büyüklüğü, gelişmişliği ve yerleşim özellikleri dikkate alınarak birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı belirlenebilir. b) Belirlenen toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Ayrıca, kuvvet talep edilecek askeri birlik komutanlığına da bildirilir. c) Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yer ve güzergâhı hakkında sonradan yapılacak değişiklikler de aynı yöntemle yapılır. Bu değişiklikler duyurudan on beş gün sonra geçerli olur. ç) Birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhının belirlendiği il ve ilçelerde düzenleme kurulu, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde belirlenen yer ve güzergâhlardan birisini tercih edebilir.”
2-ATEŞLİ SİLAHLARA BİLYE VE SAPAN DA EKLENDİ
2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine “Ateşli silahlar veya” ibaresinden sonra, “havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dâhil” ibaresi ve “zincir” ibaresinden sonra “demir bilye ve sapan” ibaresi eklendi.
3-EYLEMDE SİLAH TAŞIMA SUÇUNA, "YÜZÜNÜ GİZLEME" VE "BİLYE TAŞIMA" GİBİ MADDELER EKLENDİ
2911 sayılı kanunun 33. maddesindeki “Toplantı ve yürüyüşlere silah veya araçları (bunlar ruhsatlı taşınsa bile) taşıyarak katılanlar, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” fıkrası şu şekilde değiştirildi:
“Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine ateşli silahlar veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dâhil patlayıcı maddeler veya her türlü kesici, delici aletler veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zincir, demir bilye ve sapan gibi bereleyici ve boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeler taşıyarak veya kimliklerini gizlemek amacıyla yüzlerini tamamen veya kısmen bez vesaire unsurlarla örterek katılanlar 2 yıl 6 aydan 4 yıla kadar cezalandırılır. Yasadışı örgüt ve topluluklara ait amblem ve işaret taşıyarak veya bu işaret ve amblemleri üzerinde bulunduran üniformayı andırır giysiler giyerek katılanlar ile kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayınlayarak katılanlar 6 aydan 3 yıla kadar, hapis cezası ile cezalandırılırlar.”
4-KAMU MALINA VERİLEN ZARARLAR SORUMLULARA RÜCU EDECEK
2911 sayılı kanuna şu ek madde eklendi:
“Şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylarda, kamu mallarına verilen zararlar ile gerçek ve tüzel kişilerin mallarına verilen zararların devlet tarafından karşılanması hâlinde, ilgili idare ödeme nedeniyle genel hükümlere göre sorumlulara rücu eder. Bu kanun kapsamındaki rücu istemine ilişkin zamanaşımı süreleri bir kat artırılarak uygulanır.”
5-YÜRÜYÜŞ YAPILACAK GÜZERGÂHLAR HALKA VE KUVVET İSTENECEK ASKERİ BİRLİĞE BİLDİRİLECEK
“Toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı, yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Ayrıca, kuvvet talep edilecek askeri birlik komutanlığına da bildirilir. Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yer ve güzergâhı hakkında sonradan yapılacak değişiklikler de aynı yöntemle yapılır. Bu değişiklikler duyurudan on beş gün sonra geçerli olur. Birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhının belirlendiği il ve ilçelerde düzenleme kurulu, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde belirlenen yer ve güzergâhlardan birisini tercih edebilir.”
6-TOPLULUĞU DAĞITMA İŞİ DE YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEYEN KURUL BAŞKANINA VERİLDİ, AKSİ HALDE ZOR KULLANMA YASALLAŞTIRILDI
Yönetmeliğin 10. maddesi de şu şekilde değiştirildi:
“Düzenleme kurulu, başkan dâhil en az yedi üyesini toplantı ve gösteri yürüyüşü başlamadan önce toplantı yerinde hazır bulundurmak ve bunların toplantının bittiği, katılanların tamamen dağıldığı yetkili kolluk amirince kendilerine bildirilinceye kadar toplantı yerinde kalmalarını sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirildiğine dair tutulan tutanak, düzenleme kurulu tarafından hazırlanarak yetkili kolluk amirine teslim edilir. Düzenleme Kurulu’nun çabalarına rağmen, toplantı ve gösteri yürüyüşünde sükûn ve düzen sağlanamaz veya toplantı ve gösteri yürüyüşü amacı dışına çıkarsa, kurul veya toplanamadığı takdirde Kurul Başkanı dağılma kararı alır ve durumu derhal yetkili kolluk amirine bildirir. Bu durum, Düzenleme Kurulu’nun o ana kadar kanundan doğan sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Toplantı ve gösteri yürüyüşünün sona erdirilmesine karar verilmesi halinde Düzenleme Kurulu üyeleri bu karara uyarak, yerine getirilmesi için kararın ilanı dâhil, her türlü gayreti göstermek zorundadırlar. Kanuna uygun olarak başlayan bir toplantı veya gösteri yürüyüşü, daha sonra kanunun 23. maddesinde belirtilen kanuna aykırı durumlardan bir veya birkaçının vuku bulması sebebiyle kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşü hâline dönüşürse: a) Düzenleme Kurulu veya Kurul Başkanı toplantı veya gösteri yürüyüşünün sona erdiğini topluluğa ilan eder ve durumu derhâl yetkili kolluk amirine bildirir. b) Düzenleme Kurulu’nun veya kurul başkanının bu görevi yerine getirmemesi hâlinde, durum yetkili kolluk amiri tarafından mahallin en büyük mülki amirine bildirilir. Mahallin en büyük mülki amiri tarafından toplantının sona erdirilip erdirilmeyeceğine dair karar alınır. c) Mahallin en büyük mülki amiri, yazılı veya acele hâllerde sonradan yazı ile teyit edilmek kaydıyla sözlü emirle, mahallin güvenlik amirlerini veya bunlardan birini görevlendirerek olay yerine gönderir. Bu amir, topluluğa Kanuna uyularak dağılmalarını, dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar eder. Topluluk dağılmazsa zor kullanılarak dağıtılır. Güvenlik kuvvetlerine karşı fiili saldırı veya mukavemet veya korudukları yerlere ve kişilere karşı fiili saldırı hali mevcutsa, ihtara gerek olmaksızın zor kullanılır.”
7-BASINÇLI VE BOYALI SU İLE BİBER GAZI YÖNETMELİĞE GİREREK YASALLAŞTIRILDI
14. maddenin birinci fıkrasında yer alan "güvenlik kuvvetleri amiri" ibaresi "yetkili kolluk amiri" şeklinde değiştirildi ve yetkili kolluk amirinin görevleri şu şekilde tanımlandı:
"a) Toplantının huzur ve sükununu bozanları, düzenleme kurulunun isteği üzerine toplantı yerinden uzaklaştırmak. b) Kanuna uygun olarak başlayıp kanuna aykırı duruma dönüştüğü, düzenleme kurulu aracılığı ile topluluğa ilan edilmesine rağmen dağılmayan topluluğa, kanuna uyarak dağılmalarını dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar etmek ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak topluluğu belirlenen güzergahtan dağıtmak. c) Toplantı veya yürüyüşe ateşli silah veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dâhil patlayıcı madde veya her türlü kesici, delici alet veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zinciri, demir bilye ve sapan gibi bereleyici, boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeler veya kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak katılanlar veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayın yapanlar bulunuyorsa bunları olay yerinden uzaklaştırarak toplantı ve gösteri yürüyüşünün devamını sağlamak, ancak bunların sayıları ve davranışları, toplantı ve gösteri yürüyüşünü kanuna aykırı toplantı veya yürüyüşü niteliği kazandıracak derecede ise, yukarıdaki bent hükümlerine göre hareket etmek. d) Kanuna aykırı olarak başlayan toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde olayı derhal mahallin en büyük mülki amirine haber vermekle beraber, mevcut imkanlarla gerekli tedbirleri alıp, topluluğa dağılmalarını, aksi durumda zor kullanılarak dağıtılacakları ihtarında bulunmak ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak dağıtmak. e) Toplantı ve gösteri yürüyüşü sırasında suç işleyenleri, yukarıdaki bentlerde belirtilen emir ve ihtarların yapılmasına gerek duymadan yakalamak ve haklarında yer ve zaman kaydına bakılmaksızın, genel hükümlere göre işlem yapmak, e) Toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde, katılımcıların ve konuşmacıların ses ve görüntüleri kolluk tarafından yapıldığı belli olacak şekilde kaydedilebilir. Elde edilen kayıt ve görüntüler şüphelilerin ve suç delillerinin tespiti dışında bir amaçla kullanılamaz. Ayrıca mahallin güvenlik amiri tarafından, asayiş harekt merkezinde görevlendirilenlerin dışında bir personel de askeri birlik harekat merkezinde görevlendirilir."
8-YEREL YÖNETİMLER POLİSE HER TÜRLÜ ARAÇ VE DESTEĞİ SAĞLAMAK ZORUNDA!
Aynı yönetmeliğin 25. maddesi şu şekilde değiştirildi:
"Vali, kamu düzenini ve güvenliğini veya kişilerin can ve mal emniyetini sağlamak amacıyla aldığı tedbir ve kararların uygulanması için adli kuruluşlar ile askerî kuruluşlar dışında, mahallî idareler dâhil bütün kamu kurum ve kuruluşlarının itfaiye, ambulans, çekici, iş makinesi ve tedbirlerin zorunlu kıldığı diğer araç ve gereçlerinden yararlanabilir, personeline görev verebilir. Kamu kurum ve kuruluşları, valinin bu konudaki emir ve talimatlarını yerine getirmek zorundadır. Aksi takdirde vali emir ve talimatlarını kolluk aracılığıyla uygular. Bu fıkradaki yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya geciktirilmesi sebebiyle oluşan kamu zararı ile gerçek ve tüzel kişilerin devlet tarafından karşılanan zararları ilgili idarece genel hükümlere göre sorumlu kamu görevlilerinden tazmin edilir. Birinci fıkrada valiye verilmiş olan yetkiler, ilçede kaymakamlar tarafından da kullanılabilir. Mahallin en büyük mülki amirliğince toplantının güvenliği için, kurum ve kuruluşlardan sağlanan araç-gereç ve ilgili personel toplantı sonuna kadar mahallin güvenlik amirinin emrine girer."
