Bazen kadın olmak zordur. Bazen de, ki bununla yaklaşık 30 yıl boyunca her ayı kastediyoruz,  düpedüz pahalı. 

Eğer regl dönemleri kadınların yeni insanlar dünyaya getirmek için ödedikleri 'bedelse', “tampon vergileri” yani hijyenik ürünlerin satış vergisi de, hükümet buyurduğu için ödedikleri bedeldir. Vergi memurunu, uçaktaki tuvalete arsızca kullanım bedeli biçen düşük maliyetli bir havayolu şirketine benzetebilirsiniz.

Bu durumun neden insanları kızdırdığını anlayabilirsiniz. Avustralya’dan İtalya’ya, Malezya’dan Birleşik Krallığa, “tampon vergisi” uygulaması olan birçok ülkenin hükümeti, vergilerin kaldırılması için düzenlenen kampanyaların hedefi olmuş durumda.

Peki kadınlar regl dönemleri için nasıl daha fazla para ödüyor? Hangi ülkelerde tampon vergisi uygulaması var? Durum düşündüğünüzden daha vahim.

TAMPON VERGİSİ NEDİR?

Dünyanın “tampon vergisi” olarak adlandırdığı vergilendirme sistemi, yalnızca tamponlarda değil, kadın pedleri, günlük pedler ve tutucular (adet kanamasını içlerinde tutan kaplar) ve kadınların adet kanamalarının bacaklarından akmasını engelleyen diğer tüm ürünler için geçerli.  Dünyada birçok hükümet bu ürünlere, diğer ürün ve hizmetlerin çoğunda olduğu gibi, bir de tüketim vergisi ekliyor. Bizim vergi olarak ödediğimiz tutar, satış fiyatı üzerinden hükümetin belirlediği bir orana göre belirleniyor.  Vergi ödediğimiz diğer ürünlerin çoğundan farklı olarak bu ürünlerin yokluğu kadınlar ve genç kızlar için hayal edilemez bir şey. Bu ürünler için bırakın ücreti, hükümete vergi ödemek, çoğu zaman erkeklere göre daha ince olan kadın cüzdanlarını yakıyor. 

Ama herkes aldığı her ürün için vergi ödüyor, değil mi? Hiç de değil. Devlet, yeterince önemli gördüğü ürünlerin vergisini düşürebiliyor ya da vergiyi tamamen kaldırabiliyor. Kadınları öfkelendiren ise örneğin Almanya’da, kadın pedlerinin trüf çikolatalardan daha yüksek oranda vergilendirilmesi.

TAMPON VERGİSİ UYGULAMASI HANGİ ÜLKELERDE VAR? 

Daha önce belirttiğimiz gibi, dünyada çoğu ülkede tampon vergisi uygulaması yürürlükte. Dolaylı vergi uygulamasının yürürlükte olduğu Türkiye'de bu oran %18 katma değer vergisi (KDV) ile önemli bir rakamla yarışa giriyor.

Dünyadan örnekler ise şöyle; 

Amerika: %4-9

Satış vergisi eyaletten eyalete değişiyor. 50 eyaletten yalnızca 5'i (Maryland, Massachusetts, Minnesota, New Jersey ve Pennsylvania)  bu vergilendirmeyi kaldırmış durumda. Başka 5 eyalette ise satış vergisi uygulaması yok. Kalan eyaletlerde satış vergisi uygulaması geçerli, ve tamponlar da bu uygulamanın dışında değil.

İngiltere: %5

İngiltere, 1973’te tampon ve pedlerde %17.5 vergi uygulamasına gitti. 2001 yılında Katma Değer Vergisi’nin uygulanmaa başlamasıyla bu oran %5’e düştü.  Yeni nesil aktivistler bu oranı sıfırlamaya çabalıyor. Adet dönemi kişisel ürünlerinde uygulanan KDV’nin, bitki çayı, tombala, basılı müzik, antika, helicopter ve “at, devekuşu, timsah, kanguru vb.” egzotik etlerde olduğu gibi %0 olmasını istiyorlar. Çünkü kadınlar bu ürünlerin yerine başka ne kullanabilir ki?

Hükümetin yanıtı ise, Avrupa Birliği üyelerinin KDV’yi %5in altına çekemeyeceğinden tampon vergilerinin kaldırılamayacağı oluyor. (%0 vergi, AB yasaları uygulanmadan önce geçerliliğini koruyan ürünler için uygulanabiliyor).

Malezya: %6

Tampon vergisi Malezya’da yılın başlarında, hükümet vergilendirme sistemini gözden geçirdiğinde tartışmalı bir konuydu. Nisan’da sunulan yeni mal ve hizmet vergisine göre kadınlar hijyenik ürünler için %6 vergi ödemek zorundalar. 

Hükümet bu vergiyi, daha önce %10 olan vergi sisteminde indirim olarak pazarladı ve bu fiyatın da düşürüleceğine dair söz verdi. Kadınlara göre, yalnızca vergi oranını değil, vergi hesaplama sistemini de değiştiren bu reform, aslında fiyatları yükseltti.  Dahası, Malezya’da tampon vergisinin “sağlık desteğine erişim gibi temel hakların ihlali” olduğu gerekçesiyle, tümden kaldırılması için imza kampanyası başlatıldı.  “infringes on our basic rights to access sanitary aid.”

Avustralya: %10

Avustralya başbakanı’nın kızkardeşi bile hijyenik ürünlere %10 vergi ödemekten rahatsız. Başbakan Tony Abott’un kız kardeşi Christine Forster, anti-“tapon vergisi” rap videosu için gündeme oturan şu skeci yaptı:  

Avustralya ve Yeni Zelandalı kadınlar, tampon vergisine karşı, her yıl yaklaşık 25 milyon Avustralyan Doları ile hükümetin cebini şişiren yılın en canlı kampanyalarından birini yürütüyor. Bu sırada Canberra kondom, kayganlaştırıcı ve güneş kremi gibi diğer sağlık ürünlerinin KDV’siz tüketimine izin veriyor.

Avustralyan hazinedarı Joe Hockey’ninkinden hiç de az olmayan desteğe rağmen Abbott, ufukta reform görünmediğini belirtti. Devlet ve bölge hazinedarları bu ay buluşarak fikir için daha uygun olduklarını kanıtladılar. Kampanyaya katılanlar o zamana kadar baskı oluşturmaya devam edecekler.

Macaristan: %27

Çoğu ülke tampon vergilendirmesini sessizce yürütüyor ve bu sayede daha az tepki çekiyor. Listenin başında da dünyada değilse de Avrupa’da en yüksek KDV uygulamasına sahip Macaristan var.

Macaristan, hijyenik ürünleri %27 oranında vergiyle fiyatlandırırken; süt ve fırın ürünleri, kitap ve ilaçlar için indirimli KDV uyguluyor.  Danimarka, İsviçre ve Norveç ise %25 vergi oranıyla çok da geride kalmıyor.

Avrupa’nın diğer bölgelerinde durum bundan farklı değil.  Tasarruf tedbirleri sebebiyle Yunanistan’da hijyenik ürünlerin KDV’si %13’ten 23’e arttı. İtalya (%22), Fransa (%20) ve Almanya (%19) oranlarına sahip ve vergi oranlarını düşürmek için imza kampanyaları devam ediyor.

TAMPON VERGİLERİNİ KALDIRAN VAR MI?

Tampon satın almak isteyen bir kadının bu “lüks” için ekstra ücret ödemesine gerek olmayan ülkeler de var.

Irlanda, AB sınırları içinde sıfır tampon vergisi ile bir ilk. AB asgari fiyatları sunmadan önce Dublin, tampon, hijyenik ped ve günlük pedler için vergi talep etmiyordu.

KDV’siz hijyenik kadın ürünleri Jamaika, Nikaragua, Tanzanya ve Lübnan’da da bulunabilir. En yeni gelişme ise Kanada’da,  bu yıl 1 Temmuz’da “kadınların hijyenik amaçlarla satın aldığı” ürünlerde KDV’nin kaldırılmasıyla gerçekleşti. Ancak, tampon vergisi – ithal hijyenik ürünlerin gümrük vergisi- devam ediyor.

Kenya gibi, adet dönemini kontrol edebilmenin okula devam edip etmeme konusunda fark yaratacağı ülkelerde, devlet bu hijyenik ürünleri ücretsiz dağıtıyor.