"OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu Çalışmasına İlişkin Usul ve Esaslar" bugün Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Binlerce kamu emekçisinin yaşadıkları hukuksuzluğa karşı aylardır beklediği Komisyon'a ilişkin yayımlanan "Usul ve Esaslar"ı Anayasa Mahkemesi eski raportörü, Hukukta Sol Tavır Derneği Genel Başkanı Ali Rıza Aydın, soL okurları için değerlendirdi.
Aydın'ın "Dağ fare doğurdu" başlığıyla 17 maddelik değerlendirmesi şu şekilde:
1- OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu Çalışmasına İlişkin Usul ve Esaslar 12 Temmuz 2017 günlü Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlandı.
2- Başbakanlık tarafından Tebliğ şeklinde hazırlanan esasların yayımının 15 Temmuz’un yıldönümünden öncesine rastlatılması biçimsel bir gündem görüntüsü, bir çeşit reklam görüntüsü veriyor.
3- Komisyonun kurulma kararının, 2 Ocak 2017 tarihli (685) sayılı KHK yayımlanmasıyla, OHAL KHK’leri mağdurları yönünden küçük bir umut doğmuştu. Ne yargı, ne Anayasa Mahkemesi ne de İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi kabul edilebilir bulmuştu başvuruları. Hiç olmazsa bir başvuru makamı olacaktı.
4- Ama bugün kadar geçen sürede görüldü ki, devlet katında kimsenin acelesi yok. Evet, Komisyon oluştu, şimdi de çalışma usul ve esasları yayımlandı ama başvuruların alınacağı tarih yayınlanan "Usul ve Esaslar"da Başbakanlık'a bırakıldı. Binali Yıldırım'ın bugün 17 Temmuz'da başvurular alınacak açıklamasına karşın bugünkü metinde "Başbakanlıkça daha sonra ilan edilecek" denilmesi dikkat çekti.
5- Tabii bu bekleme umutları yeşertmeye yetmiyor. Bir kere, yeni başvurular alınmadan önce çeşitli kurumlara yapılan başvurular var. İkincisi de Komisyonun görev alanına giren konularda daha önce herhangi bir yargı merciine yapılan başvurular ve açılan davalar var. Bunların hepsi Komisyona gönderilecek. Bu devirlerle yüzbinin üzerinde bekleyen dosyanın Komisyonun önüne yığılması söz konusu. Buna bir de Komisyon’a yapılacak başvurular eklendiğinde -ki bunlar öncekiler üzerine de yapılabilir yeni başvuru da olabilir- daha ilk bakışta ikiyüzbin dosyadan söz edebiliriz.
6- Yedi kişilik komisyonun, ne kadar uzman çalıştırılırsa çalıştırılsın, bu dosyaların altından kalkması ayları değil yılları bulacak. Kaldı ki, Komisyon kararları üzerine dava açılacak ki, aynı yığılma bu sefer yargıda yaşanacak. Dağın fare doğurması burada başlıyor.
7- Dahası var. Komisyona derdini, durumunu, konumunu anlatma gibi bir uygulama da yok. Yargı diliyle duruşma, İdare diliyle buluşma yok. Herşey belge üzerinden yürüyecek. Ana belge ise OHAL KHK’si ya da OHAL hukukundan doğan diğer idari işlemler. Komisyon zaten taraf, OHAL’in gerekçesi yönünde taraf; oluşumu, üye seçimi, çalışma esas ve usulleriyle bu tartışmasız.
8- Ayrıca, olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerde yer alan ilave tedbirler ile kanun yollarının açık olduğu işlemler hakkında ayrıca başvuru yapılamayacak. Bu yasak Komisyon için, başvuruları usulden eleme konusunda iyi bir fırsat.
9- Bir başka sınırlama başvuru süresinde. Eski işlemler için, başvuruların alınmaya başlayacağı tarihten itibaren 60 gün içinde başvurulması gerekiyor. Burada hatırı sayılır bir yığılma olacak. Başvuruların alınmaya başlayacağı tarihten sonraki işlemler için gereken 60 gün yavaşlatılmış bir süre dağılımı nedeniyle makul gözükebilir. Ama her durumda süreyi kaçıran hakkını yitirecek.
10- Komisyona doğrudan başvuru yapılamayacak. Yapılırsa, Komisyon herhangi bir işlem veya inceleme yapmayacak. Bu bile karmaşa konusu. Valilikler ve ilgili kurumlar, başvuru evrakını gecikmeksizin Komisyona gönderecekler ama bu göndermedeki kaçak ve kayıplar ayrı bir dert.
11- Başvuru formunun ilanı iyi de, elektronik ortamda doldurulup çıktı alınması, kimi başvurucular için sıkıntı. Burada önemli bir husus da beyanların açık net olması, gerekli bilgi ve belgelerin eksik olmaması, çünkü başka beyan fırsatı yok. Öninceleme de ret ile karşılaşmak da mümkün. Eksiklerin giderilmesi için 15 günlük süre var.
12- İşlemleriyle ilgili bilgi, belge, bulgu, olgu ve kanaatler, ilgilinin en son görev yaptığı Bakanlıktan veya kurumdan talep edilebilecek. KHK listelerinin ya da idare işlemlerinin zaten ilgili kurumlardan geldiği açık. Burada açıkça silahların eşitsizliği söz konusu. Mağdurun tek hakkı, başvuru formunda yazacakları.
13- Soruşturmanın gizliliğine ve Devlet sırlarına ilişkin ilgili mevzuat hükümleri saklı. Başvuru bu kapsama sokulursa başka bir eşitsizlik daha devreye giriyor.
14- En kritik olan da kurum ve mercilerin, başvurucuların terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olduğu kanaatinin oluşmasına dayanak oluşturan, istihbari nitelikte olanlar dahil tüm bilgi ve belgeleri talep üzerine resmi yazıyla birlikte verilen süre içinde Komisyona iletmesi. Burada mağdurun hakları yine iddia üzerine elinden alınırken, bu soyut iddianın mağdur tarafından savunmaya sokulması olanaksız. “Kendin pişir kendin ye” misali bir inceleme söz konusu.
15- Savunmasız inceleme söz konusu. OHAL yönetimi zaten yukarıdaki (14. sıradaki) zemin üzerinde yürütüyor işlemlerini. Bu işlemlere itirazın da aynı zemin üzerinden yürütülmesi mağduriyetin tescillenmesinden başka bir anlam ifade etmiyor.
16- Komisyon incelemelerini dosya üzerinden yaparak başvurunun reddine veya kabulüne karar verecek, sözlü ifade verme veya tanık dinletme talepleri dikkate alınmayacak ama daha beteri söz konusu. Komisyon, incelemelerini terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı yönünden yapacak. Yani tamamıyla soyut, belirsiz ve tamamıyla siyasi iktidarın ve onun emrindeki idarenin değerlendirmesiyle karar verilecek. Bu bir değerlendirme de değil, yandaş olmayanı, karşıt olanı cezalandırma. Masumiyet karinesi ihlali Komisyonda da sürecek.
17- Sonuçta OHAL İİK, ipe un serme komisyonu olarak tarihteki yerini almış oluyor. İç hukuk yollarının tüketmeden bize gelmeyin diyen İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, OHAL İİK’yi işaret ederken aslında ipe un sermeyi işaret ediyor.