Aşağısı kurtarmaz: Fakıbaba canlı yayında sahanda yumurta yemeli

"Zamanında ANAP kurucularından Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral Çernobil felaketinin Türk çayını etkilemediğini bizzat kanıtlamak için kameraları ayağına getirtip, önlerinde semaverde çay demleyip, höpür höpür yudumlamıştı. Fakıbaba’nın neyi eksik. Sonra biz şimdi de bunu hak etmiyor muyuz. Aynısını isteriz. Kameralar önünde sahanda yumurta yapıp, ekmek bandıra bandıra yemelidir."

İlker Belek

Olay Ağustos ayı başında duyuldu. Almanya’da Hollanda ve Belçika menşeli yumurtalarda Fipronil saptandı.

Daha sonra Fransa ve İngiltere menşeli yumurtalarda da aynı maddeye rastlandı.

Çok geçmeden Belçikalı yetkililerin durumdan daha önceden haberdar oldukları, ancak müdahale etmedikleri anlaşıldı.

Fipronilin ucu Türkiye’ye de dokunuyor

5 Eylül tarihinde AB Komisyonu sözcüsü Paduraru geçen bir ay içinde 28 üye ülkeden 24’ünde aynı sorunu tespit ettiklerini, yalnızca Portekiz, Güney Kıbrıs, Litvanya ve Hırvatistan’ın etkilenmemiş olduğunu açıkladı (1)

Paduraru Türkiye, ABD ve Rusya’nın da içinde bulunduğu 16 ülkede daha Fipronilli yumurtalara rastlandığını da belirtti.

Fipronil?

Fipronil kedi ve köpeklerde pire, bit ve kene mücadelesinde ve ayrıca değişik ortamlarda hamamböceği, karınca mücadelesinde kullanılan bir kimyasal, insektisit. Kümes hayvanlarında kullanılması kesinlikle yasak (2).

Ama anlaşıldığı kadarıyla kümes hayvanı şirketleri, hayvanlarını kene, bit, pireden korumak için havadan ilaçlama yoluyla Fipronil kullanıyorlar. Fipronilin bu şekilde kullanılması hayvanların tüy ve derilerine yapışmasına, oradan emilerek sistemik dolaşıma ve bu yolla da yumurtalara geçmesine yol açıyor.

Yani söz konusu olan Fipronilin yumurtayı yüzeyden kaplaması değil (havadan ilaçlamayla bu da mümkün olabilir), ama hayvanın ve yumurtanın tamamını etkilemesi. Dolayısıyla yumurtanın kullanmadan önce yıkanmasının korunmak bakımından etkisi bulunmuyor.

Ayrıca Fipronilden etkilenmiş tavukların yenilmesinin, bu tavukların yumurtalarının kullanıldığı kek, vb gıdaların tüketilmesinin zararları da söz konusu.

Zaten bu nedenle de Fipronil saptanmış bütün üretim merkezlerinin kapatılması gerekiyor.

Hollanda hükümeti de sorunun ilk günlerinde, yumurtalardaki Fipronil kalıntı miktarı AB standartlarının altında olmasına rağmen, bütün ürünleri toplatmak ve çiftlikleri de kapatmak zorunda kaldı (3).

Fipronil ve insan sağlığı

Kuşlar ve balıklar üzerinde yapılmış araştırmalar Fipronilin neredeyse ölümcül etkilerinin bulunduğunu, genetik yapıyı değiştirebildiğini, immün fonksiyonları bozduğunu, büyüme ve üreme başarılarını azalttığını saptıyor. Üstelik bu etkiler Fipronilden doğrudan değil, ama çevresel kirlenme yoluyla etkilenmiş hayvanlar için de geçerli olabiliyor (4).

Laboratuar hayvanlarında ağızdan uygulanması konvülsiyonlara, yürüyüş bozukluklarına, titremeye neden oluyor. (2).

Dünya Sağlık Örgütü Fipronili insan için orta derecede riskli olarak tanımlıyor. Yüksek miktarlarda tüketildiğinde böbrek, karaciğer ve tiroit üzerinde ciddi etkiler gösteriyor (5).

Zaten bütün bu nedenlerle TMMOB Gıda Mühendisleri Odası 7 Eylül tarihinde gerekli araştırılmaların yapılması yönünde hükümeti uyaran ve bağımsız bir gıda güvenliği kurumunun önemine dikkat çeken bir açıklama yaptı (6).

Fipronil için hoşgörülebilir sınırlar mevcut mu?

İlgili iki uluslar arası kurum, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Kurumu (FAO) ile Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün Eylül 2016 yılında yayımlamış oldukları gıdalardaki insektisit kalıntılarını konu edinen bir rapor soruya açıklık getiriyor.

Bu konuda iki önemli kriter mevcut ve bu sınırların kesinlikle üzerine çıkılmaması gerekiyor: 1- Günlük kabul edilebilir maksimum alım miktarı: Kilogram başına 0-0.0002 miligram. 2- Akut referans doz (bir kerede alınabilecek maksimum miktar): Kilogram başına 0.003 miligram (7).

Belçika Federal Gıda Güvenliği Zinciri Ajansı’na göre ise, yumurtalarda izin verilen maksimum kalıntı miktarı kilogram başına 0.005 miligram. Tavuk çiftliklerinde Fipronil kullanımı yasak olmakla birlikte bu sınır yumurtaların marketlerden çekilmesi bakımından belirleyici. Yine aynı kurum insan vücudunda Fipronil miktarının kilogram başına 0.009 miligramı aşmasının sağlık riskleri ortaya çıkardığını belirtiyor (8).

Demek ki böyle bir sorun ortaya çıktığında yapılacak ilk şey, sorunu açıklıkla ortaya koymak ve gerekli analizleri yaparak, halkla paylaşmak.

Bizde önce şirketlerin iştahı kabardı

Bizde Avrupa Fipronil krizinin patlamasından hemen sonra medyada bunun nasıl fırsata dönüştürüleceği konusu tartışılmaya başlandı.

Belçika ve Hollanda’da çiftlikler kapatılıyor, Avrupa’nın diğer ülkeleri bu ikisini kara listeyle alıyordu. Acaba buradan Türkiye’ye bir şey düşer miydi? (9)

Gerçi Türkiye’nin Avrupa’ya doğrudan yumurta ihracatı yoktu, ama Avrupalı üreticilerle Ortadoğu, Türki Cumhuriyetler, Afrika ve Körfez piyasalarında rekabet halindeydi.

Ayrıca bu kriz Türkiye’nin Avrupa piyasasına girmesine de yarayabilirdi. Zira yıllık ihracatı 786 milyon Doları bulan Hollanda piyasanın liderlerinden birisiydi. 

En nihayetinde Bakan konuştu

Herkesin iştahı kabarırken, sektör temsilcileri hükümete Türk yumurtalarının steril olduğu yönünde açıklama yapması noktasında baskı yaparken, 7 Eylül tarihinde Gıda, Tarım, Hayvancılık Bakanı Fakıbaba konuştu, bekleneni söyledi: Yumurtalarımızda Fipronil yoktur, AB’nin Türk yumurtalarında da Fipronil saptandığı yönündeki açıklaması ekonomimizi etkileme amaçlıdır (10).

Güvenir misiniz?

Bunlarda her yol dış mihrakların oyunu noktasına çıkıyor.

Ama biz neler gördük. Zamanında ANAP kurucularından Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral Çernobil felaketinin Türk çayını etkilemediğini bizzat kanıtlamak için kameraları ayağına getirtip, önlerinde semaverde çay demleyip, höpür höpür yudumlamıştı.

Fakıbaba’nın neyi eksik. Sonra biz şimdi de bunu hak etmiyor muyuz. Aynısını isteriz. Kameralar önünde sahanda yumurta yapıp, ekmek bandıra bandıra yemelidir. Ya da ne bileyim Urfa mutfağından yumurtalı bir yemek de olur yani.

Kaynaklar

1-https://tr.sputniknews.com/turkiye/201709051029994203-zehirli-yumurtlala...

2-http://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/fipronil

3-https://www.food.gov.uk/news-updates/news/2017/16469/update-on-fipronil-...

4-https://link.springer.com/article/10.1007/s11356-014-3180-5

5-file:///C:/Users/belek/Downloads/9789241505031_eng.pdf

6-http://www.yasamicingida.com/zehirli-yumurta-konusunda-uyari-gida-muhend...

7http://www.fao.org/fileadmin/templates/agphome/documents/Pests_Pesticide...

8-http://www.afsca.be/businesssectors/foodstuffs/incidents/fipronil/

9-http://www.dunyagida.com.tr/haber/yumurta-krizi-turkiyeyi-nasil-etkiler/...

10-http://www.yenisafak.com/ekonomi/fakibabadan-yumurta-krizine-iliskin-aci...