2. Dünya Savaşı’nda son derece hızlı bir şekilde gerçekleştirilen saldırılarda tankın iki önemli özelliğinden yararlanılır; yüksek ateş gücü ve hareketlilik. Alman panzerleri kalabalık olarak düzenledikleri saldırı şekli o zamana dek hiç başarısız olmamıştır. Yıllar boyunca Avrupa'ya egemen olan Alman panzerlerinin savaş meydanındaki üstünlüklerini sonunda kıracak olan T-34 tankıdır...

Savaşın ilk günlerinde Rusya 2 binden çok uçak kaybeder. Bu, benzeri olmayan bir kayıptır. Sayısal olarak dünyanın en kuvvetli hava kuvveti 48 saat içinde tamamen yok edilir. Artık Sovyetler Birliği 1941 yılı boyunca çok önemli olan hava desteği olmadan savaşacaktır. Savaşın ilk aylarında ise Kızıl Ordu'nun yaklaşık 20 bin zırhlı aracı neredeyse tamamen yok olmuştur. Sovyet ekonomisi can çekişmektedir. İşgal edilen bölgeler nedeniyle ekonomideki kayıp şöyledir: Kömür üretiminde %57, pik demir üretiminde %68, çelik üretiminde %58. Toplam Sovyet sanayi kapasitesi Almanlarca yarıya indirilmiştir. Bu işgal yüzünden tarihteki en büyük sanayi göçü yaşanır. Uygulayıcılarının arasında Kruşçev’in de bulunduğu bu operasyonla binden çok fabrika kelimenin tam anlamıyla sökülüp götürülür ve Ural Dağları’nın ardında tekrar kurulur. Taşınan tank fabrikalarının kurulduğu şehre ise “tank şehri” anlamına gelen Tankograd adı verilir.

Almanların durdurulamayacakları fikri cephede hâkimdir ama Sovyetler Birliği’nin elinde Alman gizli servislerinin bilgisi dışında geliştirilmiş ve üretilmiş bir gizli silah vardır: T-34. Bu tank yüzündendir ki Almanlar, yıllarca başka ordulara yaşattıkları o korkunç duyguyu ilk defa kendileri tadarlar: Tank korkusu! T-34 tankının ilk sahneye çıkışı Barbarossa Harekatı’nın başlamasından 17 gün sonradır. Tek başına 1 tane T-34 tankı düşmana saldırarak ve yok ederek 9 mil boyunca ilerler. Bir 100 mm topla vurularak imha edilinceye kadar yaklaşık 40 tane zırhlı Alman aracını yok etmiştir.

Sovyet mühendisleri T-34 tankı üzerinde 6 yıldır gizli çalışmaktadır. T-34 tankını “1943 yılına kadar herhangi bir ordudaki en iyi tank” olarak tanımlayan ve Nazi yanlısı generallerden farklı olarak Hitler’e kafa tutabilen ender Alman komutanlardan Guderian bu gizli çalışma hakkında ipuçları verir:

“1940 baharında Hitler, bir Rus askeri heyetinin çağrılıp onlara tank okul ve fabrikalarımızın gösterilmesini ve onlardan hiçbir şeyin saklanmamasını emretti. Gelen Rus subaylar gördükleri Panzer IV’ün bizim en ağır tankımız olduğuna inanmadılar. Israrla, onlardan en yeni model tankı sakladığımızı, bunun Hitler’in her şeyin gösterilmesi emrine karşı gelmek olduğunu söylediler. Bu konuda o kadar ısrarlıydılar ki bizim subay ve üreticilerimiz şu karara vardılar: 'Öyle görünüyor ki Rusların hâlihazırda bizimkilerden daha iyi ve daha ağır tankları var'. İşin aslı Temmuz 1941’de cephede T-34 tanklarının görülmesiyle anlaşıldı.”

T-34 TANKININ ÖZELLİKLERİ

Üretilen tankların denemeleri büyük bir gizlilikle Moskova’da yapılır. Tank o zamanlarda tanklarda bulunan en güçlü silah olan 76 mm topa sahiptir. T-34 ile karşılaşan Alman anti-tank topçuları şaşırır çünkü T-34’ün zırhı o zamana kadar üretilen tanklardan farklı olarak eğimlidir. Anti-tank mermisi bu eğimli zırha çarpınca seker ve tanka zarar veremez. Bu, tasarımda bir devrimdir. Ayrıca tank çok hızlı ve çeviktir. Sovyet mühendisleri dünyadaki örneklere bakarak en mükemmel tankı üretirler. Tankın paletlerinin benzerlerine göre çok geniş olması sayesinde 34 tonluk ağırlığına rağmen Alman Panzerlerinin kuma saplandığı en yumuşak zeminlerde bile rahatça ilerler. Bire bir karşılaştırıldıklarında T-34, Panzere göre tartışmasız üstündür. Moskova Savaşı sırasında Guderian T-34’leri anlatır:

“Bu savaş sırasında T-34’lerin bizim tanklarımıza olan büyük üstünlüklerini ilk defa açıkça gördük. Planladığımız Tula Nehri’ne harekât bu yüzden iptal edilmek zorunda kalındı.”

Yolları çamur kapladıkça Panzerlerin ilerlemesi yavaşlar ve durur. Panzerlerin saplanıp kaldığı yollardan geniş paletleri sayesinde geçen T-34, hareketsiz kalmış düşman tanklarını kolayca avlar. 1941 kışında Almanların ilerlemesi Moskova önlerinde Volokolamsk Şosesi’nde durdurulur. Moskova Savaşı’nda Almanlar 37 mm anti-tank topunun T-34’e karşı etkisiz olduğunu anlarlar. Dayanılmaz soğuğun yanısıra iyi donanımlı ve gözüpek Sibiryalı birliklerin saldırısı yetmezmiş gibi bir de korkulan T-34’lerin saldırısı Alman askeri için çok fazladır. Panik içindeki birlikler bozguna uğrar.

SONUN BAŞLANGICI

1943 yılında 15 bin T-34 üretilir. Alman askerleri yavaş yavaş düşmanın gerçek gücünü kavramaya başlarlar. Halbuki Almanlara anlatılanlar hep aynıdır; Ruslar iyi değildir, her şeyin en iyisini Almanlar yapar, onların silahları kötüdür, biz onlardan teknoloji olarak ilerideyiz vb.. Teknoloji alanında Almanların ileride olduğu doğrudur ancak Sovyetler Birliği’nin de T-34 gibi basit ama son derece etkili silahları vardır. Moskova Savaşı sırasında Guderian, Ordu Komutanlığı’na rapor gönderir:

“Durumu basitçe açıkladım, T-34’ün bizim Panzerlerden belirgin üstünlüğünü anlattım ve yeni tank üretiminde gözetilmesi gereken yeniliklerden bahsettim. Bir komisyon kurulup acil olarak cepheye gönderilmesini istedim. Komisyonda ordu donatım subayları, tank tasarımcıları ve tank üreten firma temsilcilerinin olmasını önerdim. Komisyonun savaş alanındaki vurulmuş tankları inceleyip, tankları kullanan mürettebatın önerilerini alabileceğini belirttim. Ayrıca komisyondan T-34’e karşı etkili olabilecek yeni bir ağır anti-tank top üretilmesini acil olarak istedim.”

1943 yılı başlarında Panzer birliklerinin durumu kötüdür. Bu durum hem kullanım ortamından hem de üretim aksaklıklarından kaynaklanır. Panzerler T-34’lerden düşük seviyededir. Kasım 1941’de yapılan uyarılar sonucunda kurulan komisyon cepheye gelip bilgi toplar ve T-34 tankına karşı bir çözüm arar. Fakat 1942 yılı boyunca çok az iş yapılır. Araştırma sonunda o zaman ihalesi Henschel ve Krupp (Krupp fabrikalarında Dr. Porsche de çalışmaktadır) şirketlerine verilmiş olan Tiger tipi 60 tonluk tanktan her birliğe gönderilmesine karar verilir. Ancak Tiger tankı genel amaçlı tank ihtiyacı için çözüm değildir. Cephede kendisine fikri sorulan her subay, komisyona T-34’ün bütünüyle, olduğu gibi acilen kopyalanarak üretilmesini salık verirler.

Bu tür görüşlere rağmen gururlu Alman tank üreticileri Sovyet üreticilerin kendilerinden iyi olamayacaklarında ısrar edip önerileri reddeder. Almanlar çok değerli zamanı kaybederek yeni, karmaşık ve üretimi zor bir tank olan Tiger’da ısrar ederler. T-34 tankına karşı koymak için üretilen Tiger, T-34’den daha büyük ve daha ağırdır, 54 ton! Hitler’e göre Kızıl Ordu’yu dağıtacak olan bu tank, Doğu Cephesi’ndeki direnişi de kıracaktır. Ancak yeni tankın üretiminde kullanılan hassas mühendislik üretimi yavaşlatır. 1943 yılında üretilen 15 bin T-34 tankına karşılık 6 bin Tiger tankı üretilebilir. Hitler bu yeni tankını büyük bir istekle savaşırken görmek istemektedir. Yeni bir Blietzkrieg için seçilen yer Kursk’tur.

KURSK SAVAŞI

250 kilometrelik cephe boyunca iki dev ordu karşı karşıyadır. Aslında orduların yanı sıra iki tank üretim tarzı çarpışmaktadır. Kursk Savaşı tarihteki en büyük zırhlı savaştır. Kızılordu savunma mevzileri de o zamana kadar görülmüş en büyük stratejik savunma hatlarıdır. Alman saldırısına karşı direnen Kızıl Ordu, 1941 yılındakinden çok farklıdır; eğitimli, savaşa hazır ve en önemlisi T-34 gibi belirleyici bir silaha sahiptir.

T-34 modern bir orduda özel birlik ve araçlarca yapılacak her türlü görevde kullanılabiliyordu. Keşif için önden gidebilir, ateş yoğunluğu sağlamak için topçuyla beraber kullanılabilir, mevzilenip sabit top görevi yapabilir, yolu üzerindeki engelleri yıkabilir, buldozer görevi yapabilir, piyade taşıyabilir, arkasında cephane taşıyarak sevkıyat yapabilirdi. Bu kaba saba, içi daracık ve havasız ama muhteşem dayanıklı ve güvenilir makina birçok görevi başarıyla yerine getirmiştir. 1944 yılında 22 bin T-34 tank gövdesi üretilir. Bu aracın istenilen her alanda kullanılması bir üretim kolaylığı da sağlamıştır. Sovyet birliklerinin ikmal için sadece iki kaleme ihtiyacı vardır: T-34 tankının 12 silindirli dizel motoru için yakıt ve 76 mm topu için cephane. Tankın bozulan parçaları için ikmale gerek yoktur çünkü bu parçalar savaş alanındaki ölü tanklardan sağlanır.

Kursk Savaşı için cepheye 3500 T-34 tankı sürülür. Kızıl Ordu birlikleri stratejik yerlere mayın tarlaları yerleştirmiş ve 2.500 Alman tankı için ölüm bölgeleri hazırlanmıştır. 5 Temmuz 1943 günü Alman saldırısı başlar. Sovyet direnişi kırılamaz. Kızıl Ordu birlikleri, görülmemiş sıklıkta dikenli tel engelleriyle tank tuzakları kurmuştur. Paleti bu engellere takılan tanklar ilerleyemez ve Sovyet anti-tank birliklerine yem olurlar.

ÇÖKÜŞ

1943 yılı başında Stalingrad’ın Alman 6. Ordusu’na mezar olmasından sonra başlatılan Sovyet karşı-saldırısı Şubat 1943’te durdurulur. SS birliklerince başarıyla kullanılan Tiger tankları Sovyet askerlerinin moralini bozar. O zamana kadar T-34 ile başa çıkabilen tek silah 88 mm top iken şimdi Tiger tankı da vardır. T-34 tankınınkinden bile geniş paletleri sayesinde onun geçmekten tereddüt ettiği yerlerden geçiyor ve T-34’ün tartışılmaz “tankların kraliçesi” unvanına son veriyordu.

Tiger çok iyi bir tank olduğunu ispatlar ama Donetz Havzası’nda Sovyet karşı-saldırısını durduran Alman subaylar bunun geçici bir durum olduğunu bilirler. Yeni tanklara eğitimli yeni mürettebat ve yeni taktikler gerekmektedir ama Kızıl Ordu’nun sayısal üstünlüğü kesilmeden bunların bir anlamı yoktur. Durum 1941’den çok farklıdır, 1943 baharında Reich fabrikalarının Sovyet fabrikalarının üretimine yetişmesi imkânsızdır.  

            Tank Üretimi:

            Alman Reich                Sovyetler Birliği

1943                6000                            11000

1944                9161                            17000

Kursk Savaşı’ndan sonra üretilen Alman Panther tankı (M.A.N. ve Daimler-Benz ortak yapımı) T-34/85’den üstündür ama Sovyet mühendisleri de boş durmamışlardır. Son teknolojiyle üretilen “Stalin” tankı 47 tonluk hafif sayılabilecek ağırlığına rağmen 122 mm top taşımaktadır. Tiger’ın son modellerine göre zayıf olmasına rağmen çevikliği ve hafifliğiyle Alman zırhlı birliklerine büyük zararlar verir.

Sovyet karşı-saldırılarıyla Alman işgali altındaki şehirler birer birer özgürlüklerine kavuşur. Faşistler ezilir ve haklı gurur içindeki Sovyet halkı galip gelir. Kursk Savaşı’nı izleyen iki yıl boyunca T-34 tankı kaçan Almanların peşindedir. 30 Nisan 1945’te T-34 Berlin’e girer. Hitler intihar eder. T-34 tankı Sovyet halkı için bir silahtan çok fazlasını, anayurda kendini adamayı, özveriyi, yurtseverliği, faşizme karşı zaferi ifade eder.

Savaşın ilk günlerinde Almanlara esir düşen Sovyet askerlerinin arasında Yakov Çugaşvili de vardır. Naziler, Stalin ile bu konuda pazarlık etmek isteseler de ret cevabı alırlar. Stalin’in oğlu Yakov, Nazilerin elinde oyuncak olmaktansa intihar ederek yaşamına son verir.