soL'un notu: Al Jazeera'da 1 Mayıs günü yayımlanan bu makale, özel güvenlik şirketlerinin çocuk askerleri savaş bölgelerinde nasıl kullandığını anlatıyor. Özel güvenlik şirketleri, konvansiyonel orduların hukuki yaptırımlardan bağımsız "paralı askerleri" olarak değerlendirilmelidir. Başta büyük emperyalist ülkeler olmak üzere, bir dizi devlet, savaş meydanlarında özel şirketleri "vekil" olarak kullanıyor.
İç çatışma eşiğine gelindiğinde kiralanan fırsatçılık silahlarından multimilyar dolarlık bir endüstriyi besleyen küresel kuvvetlere kadar, özel askeri sektör büyümeye devam ediyor.
Orduların ve savaşın giderek daha da fazla taşeronlaşmasıyla özel askeri şirketler, güvenlik ve istihbarat analizlerinden eğitim ve savaş tekniklerine kadar giderek genişleyen sorumluluklar alıyor.
Georgetown Üniversitesi’nde öğretim üyesi ve daha önce özel bir askeri şirketle çalışmış olan Sean McFate şöyle diyor: “Özel askeri endüstri, ülkelerin bugün nasıl savaştıklarının bir parçası… ABD hükümeti, Irak veya Afganistan’da kullanılan taşeronların sayısını tutmuyor. Çok olduğunu biliyoruz ama tam olarak ne kadar olduğunu bilmiyoruz”.
Bu yüklenici şirketlerin çalışanları her yerden gelebiliyor. Bazen öncü heyet, kendileri için kimlerin çalıştığını tam olarak bilmiyor.
“[Şirketler] birilerini işe alıyor ve bazen taşeronlar oluşturuyorlar. Afganistan’da ‘taşeronların taşeronunun taşeronunun kim olduğunu bilmiyoruz’ diyen komutanlar oldu. Yani katmanlar halinde yükleniciler oluyor”.
“Özel askeriye dünyanın tamamen tersi. Önce bütçeye bakılır”, diyor McFate. “Şirket çıkarları, ulusal çıkarlardan farklıdır. Şirketler kârı maksimize eder, yaptıkları şey budur, doğal olanı budur.”
Askeri ticaretin genişlediği ve özel askeri şirketlerin dünya üzerindeki en ucuz askerleri bulmaya çalıştığı bir durumda, kimler paralı asker oluyor? Ve savaşın özelleşmesi ne gibi sonuçlar doğuruyor?
Çocuk Askerlerin Dönüşü [Child Soldiers Reloaded], savaşın değişen doğasına, savaş endüstrisi ve arkasındaki sorunlara değiniyor.
SAVAŞ ENDÜSTRİSİ: AEHIS SAVUNMA HİZMETLERİ
ABD Savunma Bakanlığı, Irak ve Afganistan’daki operasyonların yürütülmesi için, özel bir askeri şirket olan Aegis ile 2004 yılında 293 milyon dolarlık bir anlaşma imzaladı.
Aegis Savunma Hizmetleri, 2002 yılında eski bir Britanya Ordusu üyesi olan Tim Spicer tarafından kurulan özel bir askeri şirket. Spicer, 1998’de ortaya çıkan “Afrika’ya silah” skandalına, önceki şirketi Sandline International’ın BM’nin yaptırımlarından kaçarak Sierra Leone’ye silah ihraç ettiğinin duyulmasıyla dahil olmuştu.
Ancak gazeteci ve yazar Stephen Armstrong’a göre Spicer, “cesur ve gösterişli, devlet okulunda yetişmiş bir muhafız subayıdır. Bunlar, daha önce bu endüstride pek görülmüş şeyler değildi. Özel bir askeri şirketin ne olduğu konusunda küresel gündemi değiştirdi”.
ABD’nin Irak işgali sırasında Aegis ile, ABD’nin askeri üslerini korumak üzere çalışan tüm özel güvenlik şirketlerinin iletişim ve koordinasyonunu denetlemesi için bir anlaşma yapıldı.
Armstrong’a göre, “Aslında bu, tüm özel taşeronlardan sorumlu oldukları anlamına geliyordu. O zaman Irak’taki en büyük askeri güç ABD ordusuydu. Ancak tüm özel askeri taşeronlar birarada düşünüldüğünde, Spicer Irak’taki askeri güçler arasında ikinci büyük gücün fiilen başında oluyordu”.
Fakat ABD Irak’taki operasyonlarına son vermeye karar verdiğinde, bütçeler daraldı ve özel askeriye endüstrisi farklı sözleşmeler teklif etmeye başlamak zorunda kaldı. Bunların sonucu olarak da, çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerden gelen daha ucuz askerler alınmaya başlandı.
Aegis, Irak’ta çalıştıracağı paralı askerin bir çoğunu daha ucuz oldukları için Sierra Leone ve Uganda’dan getirdi.
Royal Danish Defence College’ta antropolog olan Maya Mynster Christensen’ın söylediğine göre, “Sierra Leone’deki savaşta çoğunlukla genç savaşçılar vardı. Askeri işleri yaptırmak için genç erkekler arıyorsanız, bulduklarınızın çocuk askerler olarak savaşmış olma ihtimali oldukça yüksek”.
Christensen’e göre, “Sierra Leone hükümeti için Irak işi kârlı bir anlaşma. Çünkü içeride sorun yaratanları alıp, birkaç yıl için Irak’a gönderebiliyorsunuz ve yurtdışına gidişinden kazandığı parayla iki yıl sonra geri geliyor. Bu durum Sierra Leone’deki güvenliğini dengede tutmaya yarıyor”.
2010 yılında ABD Kongresi, özel askeri şirketlerden taşeron hizmet alınmasını araştıracak bir komisyon belirledi; ancak eski çocuk askerlerin çalıştırılması bu araştırmanın bir parçasını oluşturmuyordu.
Komisyonun araştırma sonuçlarına göre ABD hükümeti, Irak ve Afganistan’da özel askeri şirketlere fazlaca bağımlı kalmış, 30 milyar ile 60 milyar dolar arası bir para israf ve dolandırıcılıkla ortadan kaybolmuştu.
Özel şirketlerin gelişmekte olan ülkelerden topladıkları paralı asker sayısı gibi, sıcak savaşa göndermek üzere işe aldıkları çocuk askerlerin sayısı da tam olarak bilinmiyor.
Psikolog ve BM danışmanı Michael Wessels’e göre “bir taraftan Batı ülkeleri eski çocuk askerlerin entegrasyonu için büyük miktarda paralar harcarken, ABD gibi hükümetler bu insanları işe alan ve şiddete maruz bırakan, ayrıca asker olarak şiddet eğilimlerini daha da perçinleyen sözde güvenlik şirketlerini destekliyor. Bu da askerlerin yeniden sivil hayata entegrasyonunu imkansızlaştırıyor”.
“Doğru şeyleri yapmaya çalışan, ahlaklı insanlar olduğumuz için gururlanıyoruz. Ama yaptığımız şey, insanları sömürmek, çocuk asker olmuş insanları kullanmak, onları savaşın ve daha fazla şiddetin pençesine sürüklemek. Bu genç insanlar için bundan daha kötüsü olamaz, güvenlik için bundan daha kötüsü olamaz.”