Bazı şirketler vardır ki, aradıkları niteliklere bağlı olarak, yüksek eğitimli, tecrübeli, kalifiye yani alanında profesyonelleşmiş kişileri işe alıp, personeli yaparlar. Tecrübe ve birikimlerinin şirkete artı değer katacağına, yeni bir bakış getireceğine inanırlar çalışanlarına bu şartlara göre ücret verirler ya da işe alınanlar da bu duruma uygun pazarlık yaparlar.
Bazı şirketler vardır ki, yeni mezunları alıp kendi ihtiyaçlarına göre yeniden mesleki eğitimden geçirirler, sertifika programlarına gönderirler, şirket kültürüne göre personeli yeniden şekillendirirler.
İkinci bölümdeki anlayışı benimseyen şirketlerin bir kısmı, çalışana yaptıkları bu yatırımı, “insana” yatırım gözüyle görüp çok hesabını sormaz ancak öyle bazıları da var ki, televizyonlardaki örneğin Popstar gibi yarışma programlarında yarışmacılara imzalatılan, ağır yaptırımları olan sözleşmelere benzeyen türdeki şirket sözleşmesini çalışanın burnuna dayar. Buradaki amaç “Sana o ek eğitimi alacak imkanı sağladım, sen de ‘beynini’ bana daha çok satacaksın!” diyebilmektir.
Aşağıda gerçek bir sözleşme örneğinden alıntı bulacaksınız.
... tarihinden bu yana çalışmakta olduğum ....tarafından, iki hafta süreyle ... eğitimine gönderilmekteyim. Bu nedenle eğitimin amacına ve mahiyetine uygun olarak her ne suretle olursa olsun eğitim süresinin bitiminden itibaren bir yılı tam doldurmadan ...den ayrıldığım takdirde veya iş kanunu 25 maddesi veya iş kurallarına aykırılık nedeniyle işverence iş akdimin feshi halinde eğitim için yapılan ....tl eğitim giderini / her türlü gider ile eğitmenlere ve eğitim firmasına ödenen ve sarf tarihindeki TC Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden ve sarf tarihinden ödemenin yapıldığı tarihe kadar hesaplanacak %15 oranında faize ile birlikte ve çalıştığım süre ile orantı yapılmaksızın herhangi bir ihtar veya ihbara gerek kalmaksızın defaten ödemeyi, belirlenen bu meblağın fahiş olmadığını .... tarihinde gayrikabili rücu kabul, beyan ve taahhüt ederim.
Bu sözleşme, bir şirket tarafından eğitim alması sağlanan genç mühendislere zorla imzalatılmak istenmiş ve imzalamayanlar işlerini kaybetmekle tehdit edilmiştir. Üstelik imzalasalar bile işverenin tek taraflı olarak iş akdini fesh edip, üstüne, belirtilen tazminatı ödetme hakkı açık açık yazılarak çalışanların önüne konulmuştur. Dahası, eğitim bedelini TL’ye çevrilip, üstüne bir de %15 gibi acımasız faiz oranı bindirilmiştir.
Genç bir mühendisi işe alıp, onu şirketin ihtiyaçlarına göre eğip, büküp, şekillendirip, üstüne bir de böyle kölelik sözleşmesi imzalattıktan sonra, bütün bu olan biteni, istihdam yaratıp, eğitim vermek gibi algılatmaya çalışmak, modern, mutsuz ve umutsuz köleler yığını yaratmaktan başka birşey değildir aldatmanın önde gelenidir.
Genç mezunlar, lütfen gözünü açın, bu sisteme alet olmayın. Size bu dayatma yapıldığında en azından düşünmek için zaman isteyin ve en yakın avukata danışın aman dikkat edin ki, bu çalıştığınız şirketin avukatı olmasın!
Cüneyt GÖKSU