Rezan Yeşilbaş: 'Sessiz'in 'S'si çıkıncaya kadar inanamadım!

Yazarımız Uğur Hüküm, Cannes Film Festivali'nde kısa metrajlı film dalında Altın Palmiye ödülü alan Rezan Yeşilbaş'la sinema ve "Sessiz" üzerine söyleşti.

22 Kasım 1977 doğumlu L. Rezan Yeşilbaş Yılmaz Güney’den tam 30 yıl sonra Türkiye’ye Kısa Metrajlı da olsa ikinci Altın Palmiye getiren sanatçımız oldu. 2008 yılında Marmara Üniversitesi Sinema-TV Bölümü'nden mezun olduktan sonra bir süre CNN Türk televizyon kanalının belgesel yapımlarında çalıştı. Oyunculuk yaptı. Ayrıca 6 filmde yapım yöneticiliği deneyimine sahip genç sinemacı kendi tasarılarının yanı sıra 2008’den beri tanınmış yönetmen Zeki Demirkubuz’un asistanlığı görevini sürdürmekte. Cannes Kısa Metrajlı Filmler yarışmasına bir arkadaşının ısrarı üzerine son gün, son kayıt tarihi olan 5 Mart’ta başvuran genç sanatçının çalışması 4500 kısa metrajlıdan seçilen 10 film arasında yer aldı. Yeşilbaş 26 Mayıs akşamı ödül töreni sırasında Jüri Başkanı Jean-Pierre Dardenne’nin ağzından “Sessiz”in “S”si çıkıncaya kadar da orada bulunduğuna bile inanmakta zorluk çektiğini söylüyor. Kariyerlerine Cannes’da kısa metrajlı ödülüyle başlayanlar arasında “Kırmızı Balon” ve “Beyaz Yele” gibi klasiklerin yaratıcısı Albert Lamorisse (1953 ve 1956), Robert Enrico (1962), Arthur Joffé (1982), Jane Campion (1986), Sam Karmann (1992), Jim Jarmusch (1993), Xavier Giannoli (1998) gibi ünlü isimler var. Hatta Cannes Nuri Bilge Ceylan’ı bile ilk kez 1995’te “Koza” isimli kısa metrajlı filmiyle tanıyor.

Uğur Hüküm Kendinizi ifade etmek için niçin sinemayı seçtiniz?

Rezan Yeşilbaş – Çocukluğumdan beri hikâye anlatma isteğim vardı. Bir şeyleri paylaşma duygusu bende çok küçük yaşta başladı. Bu istek ve duygu 9 yaşında İstanbul’a geldikten sonra bayağı bir ivme kazandı. Orada bildiğim Kürt çocuklarına benzemeyen yeni çocuklarla tanıştım. Bizim gibi değillerdi. Kaldı ki Diyarbakır’da ilkokulda öğrendiğim Türkçe de yeterli olmaktan uzaktı. Diğer çocuklarla özel bir iletişim dili oluşturmağa başladım. Belki de bu yüzden hikâye anlatma dürtüm daha da güçlendi. Ama bunun tam olarak sinemaya denk geldiğini yaşım ilerledikten sonra fark ettim. Yoksa ifade biçimim resim de, müzik de, şiir gibi her türlü edebiyat da olabilirdi. Görsel duygum çok fazla, görsel hafızam dolmuş durumda. Kafamdakini insanların da görmesini istiyorum. Sinema bunu aktarmak açısından çok güçlü. Bu anlamda en doğru seçim.
Bir de üzerimde Yılmaz Güney’in mutlaka anılması gereken büyük etkisi var. Onun filmleri bana daima çok çarpıcı geldi. Sinemanın gücünü özellikle onu filmleri sayesinde öğrendim. Güney’in eserlerinde olduğu gibi bütün bir kültürel yapıyı, bütün bir etnik durumu, bütün bir ülkenin haleti ruhiyesini bütün insanlara ulaştırabilecek en güçlü sanat dalı diye sinemayı seçtim. Bir de tabii ki Zeki Demirkubuz. Bizim insanımızı en doğru ve gerçek yaklaşımla, özgün dille anlatan kişi Zeki Demirkubuz.

UHBu süreci, yapılanmanızı etkileyen başka sinemacılar, sanatçılar oldu mu?

RY – Sinemada (Akira) Kurosawa beni çok etkilemiştir. Hem naif ve hümanist, hem de evrensel bir anlatımı vardır. Kendimi ona yakın bulurum. Daha modern zamanların sinemacılarından da örneğin (Alejandro Gonzales) İnarritu’nun sinemaya yaklaşımını, bakışını çok severim. Belki bütün filmleri değil ama Tarkovski, Bergman, Antonioni’nin eserleri parça parça beni çok çarpmıştır. Dardenne kardeşleri çok seviyorum. Özellikle de gerçekçi yaklaşımları çok hoşuma gidiyor. Özellikle Rosetta’dan (1999) çok etkilenmişimdir. Ayrıca askerlik dönemi başta olmak üzere çok okudum...

UHGüzel bir rastlantıyla Cannes’da filminizin yarıştığı Kısa Metrajlı Filmler Jüri Başkanı, ünlü Belçikalı sinema insanı Jean-Pierre Dardenne’di. Dardenne özel olarak“Sessiz”de sinema seyircisinin unutamayacağı, çok çarpıcı bir ayakkabı değiştirme sahnesinden söz ediyor. Bu sahnenin ve filmin hikâyesini paylaşabilir miyiz?

RY – Bir gün evde ailemle otururken annem safça eskide kalmış bir anıyı anlattı. Ben zaten o dönemde annemle, babamla bir sürü hikâye yaşamıştım, biliyordum. Ama annemin anlattığı bu hikâye inanılmaz derecede insanî geldi. 1983-86’da babamın yaşadığı bütün o Diyarbakır sürecini, cezaevini, şiddeti hepsini elinin tersiyle, çok çarpıcı bir şekilde dışarıya atan bir söylemi vardı. Çünkü sistem ne kadar baskı kurarsa kursun, en basit insan bile onu yıkacak, delecek çözümü kendi içinde mutlaka bulur. Hiç bir şiddet eylemi göstermeden bir mücadelenin nasıl yapılacağını, insanın inandığı bir şeyi en basit haliyle nasıl başarıya götürebileceğini anlatan bir hikâyeydi. Ben böyle yaklaşmak istiyorum. İnsanları yüreğine dokunmak istiyorum. Çünkü bizim hep konuşmaya, hep birbirimizi anlamaya çok ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum.
Daha sonra beraat eden babamın hapiste olduğu üç senede devamlı onu ziyarete gidip geldik. Her seferinde bir şey dikkatimi çekiyordu. Kadınların sessizliği. Yasak nedir, pek bilmiyordum. Niçin konuşmuyorlardı? Ama giderken hep şöyle bir uyarı alırdık, “Konuşmayın!” Türkçe bilmediğimiz için biz de susardık. Psikolojik bir şiddetti o (Cezaevi ziyaretlerinde, çoğu resmi yerde olduğu gibi Türkçe dışında dil konuşulması yasaktı. UH) ve beni derinden sarsardı. Konuya ilişkin pek çok şey kendiliğinden birikmişti. “Sessiz” bunun ufak bir dışa vurumu oldu.

UHAltın Palmiye almak nasıl bir duygu?

RY – Daha önce hiç hissetmediğim bir duygu yaşadım. Ödül töreni sırasında Dardenne’nin ağzından “Sessiz”in “S”si çıkıncaya kadar inanamadım. Çok büyük bir heyecandı benim için. Aynı zamanda üzerime büyük bir sorumluluk da getirdi. Beklenti mi diyeyim, takip mi bilemiyorum! Meselâ Dardenne ayakkabı sahnesinin sinema tarihine geçecek bir sahne olduğunu söyleyip, “Bundan sonra seni dikkatle izleyeceğim”, dedi. Bu da insan da tabii ki bir sorumluluk duygusu yaratıyor. Anlatmak istediğim o kadar güzel hikâyeler, anı ve gözlemler var ki! Bunların ortaya çıkmasıyla ilgili Altın Palmiye’nin bana çok faydası olacak. En azından onları sinemaya uyarlayabilmek için daha fazla dikkate alacağım, belki olanaklar anlamında biraz daha önüm açılacak. Bu nedenle de çok seviniyorum. Bir de açıkçası Yılmaz Güney’den tam 30 sene sonra jünyor, küçük Altın Palmiye ile başlamak çok güzel bir duygu.

UHSessiz ve yalnız bırakılmış kadın hikâyelerine devam mı? Yakın geleceğe yönelik tasarılar, uzak gelecek için dilekler neler? Toplumumuzdaki kültürel ve toplumsal farklılıkları işlemeye niyetli misiniz?

RY – Evet. Önce Kısa Metrajlı “Kadın Üçlemesi”nin üçüncüsünü bitireceğim. “Hüküm” ve “Sessiz” den sonra henüz adını koymadığım bir “kadın cinayetini” çekeceğim. Hemen ardından da ilk uzun metrajlım gündemde. Senaryosunu bitirmiştim. Düzeltmelerini yapacağım. Kültür bakanlığının senaryo geliştirme desteğini almıştım. Uygun şartları oluşturur oluşturmaz başlamak istiyorum.

Bu ülkede yaşayanlarda hem birbirine çok benzeyen, hem de hiç benzemeyen taraflar var. Bunu tanıştığım her insana anlatmağa çalıştım. Ama Türkiye’de herkesi tanıyamam. Dolayısıyla bunu anlatmanın en kapsayıcı, en sağlam yolu sinema. Sinemayla bu topraklarda yaşayan insanların o farklılıkları görmesini, o farklılıklara karşı bir empati duygusu (kendini karşısındakinin yerine koyabilmek) oluşturulmasını istiyorum. Bunu yapmadığımız sürece ülkenin kültürel zenginliklerini kendi elimizle yok ediyoruz. Örneğin ben Türkçe ve Kürtçe, iki dilimi de çok seviyorum, şu anda ikisine de hakimim. Bir dili kullanırken de şu dil olsun diye değil, meselenin içerisinde bir ihtiyaca tekâbül ediyorsa kullanmayı yeğliyorum. Hiç bir zaman Kürtçeyi ille de Kürtçe olsun veya Türkçeyi Türkçe de olsun diye kullanmayacağım. Hikâyenin içerisinde, durduğu yerle alâkalı bir kullanım yapacağım. Kalıplarla hareket etmiyorum. Solculuk, İslamcılık, Kürtçülük adına sanat, sinema yapılamaz diye düşünüyorum.... Örneğin biz Yılmaz Güney’i yanlış anlamışız. Bunu kırmak gerekiyor. O sadece ideolojik bir adam değil. O büyük bir sinemacıydı. Onu doğru anlamalıyız. Hem Kürt, hem Türk toplumunu, Türkiye’yi çok ciddi biçimde gözlemlemiş, eleştirilerini yapmayı bilmiş bir sanatçı kişiliktir o. Buralardan yaklaşırsak hem kendi toplumumuzu doğru okuruz, hem de sinema yapmayı doğru bir temele oturturuz...



Fransa’nın en önemli sinema internet sitesi Allocine.com’da L. Rezan Yeşilbaş ile yapılmış 3 dakika süren orijinal söyleşi için:
http://www.allocine.fr/video/player_gen_cmedia=19351609&cfilm=206269.html

(soL-Kültür)