Kültür Bakanlığı bu yıl ilk kez edebiyat eserlerine destek verdi. Ancak Cumhuriyet gazetesinden Aslı Uluşahin'in haberine göre seçici kurulun, destek vereceği 40 kişinin adlarını ve kimin hangi eserini ne kadar destekleyeceğini açıklamamasına tepki yağıyor.
PEN Türkiye ile Türkiye Yazarlar Sendikası’nın yanı sıra yazarlar, şairler ve yayıncılar bakanlığın gösterdiği bu gizliliğe karşı çıkıyorlar.
Kamuya açıklanmalı
Konuyla ilgili bir değerlendirme yapan PEN Türkiye Başkanı Tarık Günersel şöyle konuştu "Vergilerden hareketle yapılan bir destek kamuya açıklanmalıdır. Kamuda her şey şeffaf olmalıdır. Yaşananlar, bir kamu sürecinden ziyade, mafya sürecini andırıyor."
Türkiye Yazarlar Sendikası'ndan Mustafa Köz ise yalnızca Türkçe eserlerin desteklenmesini de eleştirerek "Daha önce de özgün eser ölçütünün bakanlığın hazırlayacağı kurulca belirlenemeyeceğini söylemiştik. Bu, baştan sona yanlış bir proje. Yönetmelikte sadece Türkçe eserlerin desteklenmesi de yazarlar arasında bir ayrımcılığı getirmiş oldu. İsimler neden sır gibi saklanıyor. Destek verilen kişiler açıklanmalı, gizli kapaklı olmamalı. Destek alacak kişiler de herhalde “İstemem, yan cebime koy” diyor" dedi.
Durumu değerlendiren yazar Irmak Zileli "Yazarı, üreteceği eserin süresinden, içeriğine ve konusuna dek her konuda sınırlayan şartlarda bir teşvik söz konusu. Öyleyse nerede kaldı sanatçının özgürlüğü? Burada yapılmak istenen gerçekten sanatçının özgürce özgün eser üretmesi midir, yoksa devletin belirlediği içerikte eserler vermesi midir?
Tüm bunların yanında teşvik kavramının kendisi, yazara sunulan “ekstra” olanaklar demek oluyor. Devlet, tüm sanatçılar için eşit olanaklar sunmak zorunda. Bunun için de öncelikle telif yasasını düzenlemeli, vergilerin yazarın telifinden kesilmesinin önüne geçmeli vb. Bunları yapmayıp ben yazarlara teşvik yasası çıkardım demek ve teşviki de bu tür şartlara bağlamak iyi niyetli bir çaba olarak görünmüyor.
Dolayısıyla bakanlığın kimlere destekte bulunduğunun açıklayıp açıklamamasının da bir önemi yok. Sözleşme maddelerinin kendisi vehamet için yeterli… Kültür Bakanlığı bir yıl içinde, kendi ölçütlerine uygun konu ve içerikte “eser” üretecek proje sahiplerine kaynak aktarıyor… Olan bundan ibaret" şeklinde konuştu.
Konuyla ilgili açıklamalar yapan diğer edebiyatçılar ise şunları söyledi
Şükrü Erbaş (Şair): Kamuya açık olmayan böyle bir konuda içtenlik, iyi niyet beklemek safdillik olur. Ben kendi adıma, bu siyasi yapının, kültür-sanat alanında yaptığı/yapacağı hiçbir şeyde demokratik kültürü destekleyecek, farklı sanat anlayışlarına, dünya görüşlerine saygılı, eşitlikçi bir tutum beklemediğim için, çıkacak sonucu da önemsemiyorum. Sanırım iktidar, ezikliğini çektiği kültür-sanat alanındaki yetersizliğini, böyle bir “sanatçı” sınıfı yaratarak doldurmak istiyor. Hayırlı olsun. Doğru tutum şudur: Bu ülkenin yazar örgütlerine bir proje sunulur, hatta hazırlatılır. İsimler bu örgütlerce belirlenir. Bakanlığa, başkaca bir değerlendirme yapmadan, ödeme yapma ya da diğer destekleri yerine getirme görevi düşer. Sonrasında ise yapılan çalışmaların yayınlanması için belki ikinci bir katkı beklenir.
Küçük İskender (Şair): Zamanında, “devletin hoşlandığı şiirler” yazılmıştır. Fakat günümüzde şair denilen sanatçı ile devleti yan yana getiren ortak bir payda yok. İdeolojileri ve dünyayı kavrayışları apayrı! Belki bu yüzden destek alan şairlerin adları gizli tutuluyor olabilir, kimse onlara saldırmasın diye. Çünkü bu desteği alan şairlere elbette edebiyat çevreleri tepki geliştirecektir.
Mine Soysal (Yayıncı, yazar): Kültür Bakanlığı'nın edebiyat eserlerine destek vermesinin anlamlı bir girişim olabilmesi için, başvuru koşulları, kategoriler ve bütçenin yanı sıra, ölçütler, seçici kurul, değerlendirme yöntemi gibi temel belirleyicilerin de açıklıkla ifade edilmesi gerekir. Adaylık için belirtilen “önerilen yapıtın kültürel, sanatsal ve estetik açıdan özgünlük taşıması” maddesi, seçici kurulun edebiyat alanındaki tartışmasız yetkinliğini zorunlu kılıyor. Hele çocuk edebiyatı gibi son derece özel bir alanda, seçici kurulun farklı donanımları da gerektiren yapısı ve sorumluluğu çok önemlidir.
Lal Lales (Yayıncı, yazar): Türkiye’nin Kültür Bakanlığı’nın Türkiye’nin edebiyatını desteklemesi gerekmez mi? Türkiye’nin edebiyatından kastım Lazca, Rumca, Ermenice, Seryanice, Kürtçenin de içinde olduğu, Anadolu’da konuşulan tüm dillerin edebiyatı. Bakanlığın bu dillerde yazanları eşit olarak desteklemesi hatta baskı altındaki dillere pozitif ayrımcılık yapması lazım. Ne var ki söz konusu Türkçenin dışındaki diller olunca, bakanlığın kafası karışıyor, milliyetçi perspektiften yaklaşıyor. Devlet yazarları destekleyecekse kendi coğrafyasındaki bütün dilleri desteklemeli ve tüm dilleri Türkiye’nin zenginliği olarak kabul etmeli.