Mehmed Uzun’un “var olmanın sınır noktasında”, “bir edebiyat için var olması zorunlu asgari koşullardan bile yoksun bir edebiyat” olarak nitelendirdiği Kürt edebiyatı için son yıllarda umut verici gelişmeler yaşanıyor.
Modern Kürt edebiyatının oluşabilmesi için beslenilecek kanalları yaratma kaygısıyla yola çıkan Lis Yayınevi (Weşanên Lîs), bu konuda en çok emeği olan kurumlardan biri. 2004’te Diyarbakır'da yayın hayatına başlayan Lis Yayınevi, bir yandan Kürtçe'nin temel metinlerini derlerken, bir yandan da dünya klasiklerini Kürtçe’ye kazandırmaya çalışıyor.
2007’de Kürt edebiyatının klasikleri sayılabilecek belli başlı eserleri yayına hazırlayan ve “Ehmedê Xanî Kitaplığı” adı altında 19 kitaplık bir set olarak okurla buluşturan Lis Yayınevi, şimdi "100 Dev Eseri Kürtçeye Kazandırma Projesi" kapsamında çevirilere yoğunlaşmış durumda.
Proje kapsamında şimdiye dek William Shakespeare, William Faulkner, J. M. Coetzee, John Steinbeck, Ernest Hewingway, O. Henry, Alan Paton, Oscar Wilde, Selma Lagerlöf ve Heinrich Böll'ün eserleri Kürtçe’ye kazandırıldı. Beş kitap, İsveç Konsolosluğu’nun da katkılarıyla İsveççe’den Kürtçe’ye çevrildi. Çevirisi süren kitaplar arasında Goethe ve Vedat Türkali’nin eserleri var.
Lis Yayınevi ayrıca, Diyarbakır merkezli olarak kadına yönelik şiddet ve namus cinayetlerine karşı faaliyet yürüten Kadın Merkezi’nin (KAMER) de katkılarıyla, bir dizi kadın yazarın kitaplarını Türkçe’den Kürtçe’ye çevirdi. Şimdiye dek beş kitaba ulaşan “Mor Mühürler Dizisi” kapsamında Leyla Erbil, Oya Baydar, Müge İplikçi, Sema Kaygusuz ve Jaklin Çelik'in öykülerinden seçkiler, kitabın bir yarısı Türkçe, diğer yarısı Kürtçe olmak üzere basıldı.
"Anadili derinleştirmek için çeviri çok önemli bir araç"
Lis Yayınevi’nin çevirileri arasında en göze çarpan eser ise, "William Shakespeare’in Bütün Soneleri" (Hemû Soneyên William Shakespeare). Yaklaşık 16 yıllık bir çalışma sonunda 154 soneyi çeviren Kawa Nemir, kitabın önsözünde Kürtçe yazan bir şair olarak en önemli kaygısının Kürtçe’yi derinleştirebilmek olduğunu, anadilinin anlatım olanaklarını zenginleştirmek için de çevirinin çok önemli bir araç olduğunu vurguluyor. Nemir, bu amaçla çevirilecek eserlerin titizlikle seçilmesi gerektiğini, İngilizce’de en üst düzeyde soyutlamalara ulaşan sanatçılardan biri olan Shakespeare'i bu anlamda bir hazine olarak gördüğünü ve Shakespeare'in hem şiir hem de tiyatro eserleri üzerinde yıllarca çalıştığını belirtiyor.
"Zorlandım ama Kürtçe'nin zenginliğini keşfetmiş oldum"
Shakespeare'in eserlerindeki kapalı anlatım içeren ifadeleri ve üst düzey söz sanatlarını Kürtçe'ye aktarırken zaman zaman zorlandığını, bu güçlüğü aşmak için klasik Kürt divanlarından farklı yörelerin ağızlarına kadar çok farklı formları buluşturmak zorunda kaldığını belirten Nemir, “Bu süreçte belki zorlandım ama Kürtçe‘nin zenginliğini de görme şansı buldum” diyor.
Shakespeare dışında T.S. Eliot, Edgar Allan Poe, William Butler Yeats, Ezra Pound, Langston Hughes, William Blake, Walt Whitman gibi İngiliz ve Amerikan edebiyatının önemli isimlerinden çeviriler yapan Nemir, Shakespeare’in Kürt edebiyatındaki dengi olarak gördüğü Ehmedê Xanî’nin ünlü eseri Mem û Zîn'i de İngilizce’ye çevirmek istediğini belirtiyor.
"Bu bir kültür savaşı"
ANF'nin yaptığı bir söyleşide Kürtçe edebiyatın okur kitlesinin oldukça sınırlı olması nedeniyle yaşanabilecek finansman sıkıntıları hakkındaki soruyu yanıtlayan Kawa Nemir, şunları söylüyor: “Bu işleri birileri desteklese iyi olur, ama olmasa da ben yoluma devam ederim. Özellikle Shakespeare'den ve başka büyük yazarlardan 80 civarında çeviri yapmış durumdayım. Tümü yayınlanmayı bekliyor. Bunları yaparken de dünyadan ve yaşamdan feragat ettim. Maddi anlamda hiçbir fayda görmedim. Bunu dilim için, kendi dil dünyam için yaptım bu yüzden de herkesten daha zenginim diyebilirim. Bu iş, benim için bir ölüm kalım meselesi. Bir kültür savaşı. Çünkü bir insan ve bir Kürt olarak yaşamak istediğim dünya böyle bir dünya değil. Çeviriyi usulüne göre yapan insan sayısı arttığı zaman ben bu işi bırakırım. Ölmeden önce çevirmek istediğim 200'ün üzerinde büyük roman var. Ama keşke çok kişi çıksa ve ben bu işi yapmak durumunda kalmasam.”
Öte yandan, Kawa Nemir'in çevirdiği "Romeo ve Juliet", bugünlerde Tiyatro Avesta tarafından sahneye koyuluyor. Çevirmen ve tiyatro ekibinin birlikte günümüz Kürtçesine uyarladıkları oyunun provaları sürüyor.
(soL - Haber Merkezi)