Kurdaki ve emtia fiyatlarındaki artışa bağlı olarak hem otomotiv sektöründe hem de metal sektörünün genelinde üretim maliyetlerinin arttığı görülüyordu. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) Temmuz ayında bir önceki yıla göre yüzde 25 artarken otomotivde yüzde 30 artış göstermişti. Ana metalde artış yüzde 50’yi geçerken fabrikasyon metal ürünlerinde de yüzde 30 civarı artış olmuştu. İthal hammadde ve ara malı bağımlılığı yüksek olan sektörler sadece kur artışından değil, enerji fiyatları başta olmak üzere girdi fiyatlarındaki dolar bazındaki artıştan da etkileniyor. Geçmiş yıllarda yüksek üretim artışlarının, sürekli artan kârlılıkların görüldüğü metal sektöründe sermaye grupları, tamamen kendi tercihlerinin sonucunda karşı karşıya kaldıkları maliyet artışlarına üretimi kısarak yanıt veriyor. Kendi tercihlerinin sonuçlarını işten çıkarmalarla işçilere yıkmaya çalışıyor. Birkaç aydır otomotiv, otomotiv yan sanayi, makine gibi sektörlerde işçiler ücretsiz izne gönderiliyor, üretim araları veriliyor, işten çıkarmalar yaşanıyor.
Ankara’daki traktör ve iş makineleri üreticilerinden Hidromek, Türk Traktör ve Erkunt Traktör’de kriz bahanesiyle “ücretsiz izinler” başladı.
HİDROMEK: SERMAYENİN ‘ÖRNEK’ ŞİRKETİ
100’den fazla ülkeye ihracat yapmasıyla övünen, Türkiye’nin “orta-yüksek teknolojili”, “yüksek katma değerli” şirketi olarak sermaye gruplarının “gıpta ettiği” iş makinesi üreticisi Hidromek’te 40 gün üretimin durdurulacağı duyuruldu. AKP yönetimiyle arası çok iyi olan ve zaman zaman işyerinde uygulanan dinci baskılarıyla gündeme gelen Hidromek, artan kurun arkasına sığınarak çalışanları ücretsiz izne gönderdi. Ücretsiz izin dönüşünde ise işten çıkarmaların başlaması bekleniyor.
HİNDİSTAN SERMAYELİ ‘YERLİ TRAKTÖR’ DE ÜCRETSİZ İZİN KERVANINA KATILDI
Traktörlerinde yerlilik vurgusu yapan Hindistan sermayeli Erkunt Traktör firmasında ise bu sene yaklaşık 2 ay üretimin duracağı ve çalışanlara zorla izin kullandırılacağı, izni olmayanların ise ücretsiz izne gönderileceği belirtiliyor. Hintli, 7,1 milyar dolar değerindeki Mahindra firmasının satın aldığı Erkunt Traktör, kur artışı nedeniyle maliyetlerin yükselmesini bahane ederek önce üretim gününü düşürdü, sonra da üretimi durdurma kararı aldı.
SANKO’NUN BAŞAK TRAKTÖRÜ ÜRETİM DURDURDU
2017 yılında Türkiye’nin ucuz işçi ithal etmesinin en ideal yöntem olduğunu söyleyen SANKO grubunun patronu Abdülkadir Konukoğlu sözlerini boşa çıkarmadı. SANKO grubuna bağlı Başak Traktör de krizden etkilendiği gerekçesiyle üretimi durdurdu. Üretimin ne kadar duracağı ise bilinmiyor.
TÜRK TRAKTÖR’DE DÖRT HAFTA ÜRETİM ARASINDA İŞÇİLER ÜCRETSİZ İZNE GÖNDERİLİYOR
Türkiye’deki traktör satışının yüzde 50’sini gerçekleştiren ve ihracatın da yaklaşık yüzde 80’ini yapan Koç grubunun Türk Traktör firması da çalışanlarını ilk fırsatta yarı yolda bırakanlardan. Türk Traktör’de bu sene dört hafta üretim duracak ve çalışanlar ücretsiz izne gönderilecek.
İŞTEN ÇIKARMALAR DA BAŞLADI
Koç Grubu Türk Traktör’de Temmuz ayından itibaren sözleşmeli çalışanlardan başlayarak işten çıkarmalara başlamıştı. Türk Traktör’de önümüzdeki günlerde 100’ün üzerinde işçinin daha işten çıkarılacağı iddia ediliyor. Henüz işini kaybetmemiş olan işçilerin endişeli bekleyişleri sürüyor. Diğer bir Koç grubu firması olan Ford Otosan’da da Temmuz’dan itibaren çalışma günü 4 güne düşürülmüş ve bu nedenle işçilerin eline geçen ücret azalmıştı. Şimdi de sözleşme sonrası işe giren işçilerin işten çıkarılacağı yönünde bilgiler geliyor.
OTOMOTİV TEKELLERİ FIRSATÇILIK YAPIYOR
Doğrudan ya da dolaylı yabancı sermaye payının yüksek olduğu otomotiv tekelleri, 2002-2017 döneminde üretim, ihracat ve yurtiçi satışlarını düzenli olarak artırdı. 2002 yılında 357 bin adet olan üretim 2017 yılında 1,7 milyon adedi geçti. Özellikle 2014-2017 arasında ihracattaki artışla birlikte üretim 500 bin adetten fazla arttı. Otomotiv tekellerinin ciro ve kârlılıkları da bu seyre paralel artış gösterdi. 2018 yılının ilk 6 ayında otomotivin ana pazarı olan Avrupa pazarında daralma yaşanmamasına rağmen üretimin ve ihracatın daraldığı görülüyor. Daralmada maliyet artışları nedeniyle alıcıların başka ülkelere yönelmesinin yanısıra karlılıklarını koruma refleksiyle otomotiv tekellerinin “üretim optimizasyonu” yapmasının da etkisi olduğu tahmin ediliyor.
2014-2017 döneminde otomotiv tekelleri, üretim artışına kıyasla az istihdam yaratmış, hemen hemen aynı sayıda işçiyi daha fazla çalıştırarak üretimlerini yukarı çekmişti. Bu yüzden yüzde 3 civarındaki üretim daralmasının ücretsiz izinlere, işten çıkarmalara dönüşmesi kârlılıklarını korumak için “fırsatçılık” yaptıklarını gösteriyor. Sektördeki 15 yıllık büyümeyle yaratılan sermaye birikiminin önümüzdeki aylarda derinleşeceği öngörülen daralmayı rahatlıkla telafi edeceği söylenebilir. Nitekim benzer uygulamalar 2008-2009 döneminde de yaşanmış, Tofaş üretmediği halde “al ya da öde” anlaşmalarıyla cirosunu korumasına rağmen 2 bine yakın işçiyi işten çıkarmış, kalan işçileri ücretsiz izne göndermiş, çok büyük bir fırsatçılığa imza atmıştı.
TRAKTÖRDE ÜRETİM DÜŞÜŞÜ YOK
Traktör üreticilerininse tam fırsatçılık yaptığı görülüyor. İç pazardaki daralmaya rağmen ihracatın artmaya devam etmesi nedeniyle henüz üretim daralması yok, yılın ilk 6 ayında yüzde 3’lük üretim artışı var. Ancak tekellerin kârlarının azalmasına tahammülü yok.
