Küba’da ülke ve dünyada yaşanan değişimle beraber 1976 Anayasası üzerinde yapılan değişikliklerden daha kapsamlı bir anayasal reforma ihtiyaç olduğu bir süredir tartışılıyordu. 6. Küba Komünist Partisi Kongresinde kabul edilen “İktisadi ve Sosyal Politika için Kılavuz” metni ve metnin hükümleri doğrultusunda hayata geçirilen düzenlemeler, Birinci Parti Konferansında belirlenen hedefler ve 7. Kongrede alınan kararlar yeni bir anayasanın üzerinde çalışılmasını hızlandırdı.
Devlet Konseyi başkanı Miguel Díaz-Canel Bermúdez Ulusal Meclis’in 2 Haziran oturumunda bugünkü anayasa komisyonunu oluşturan bazı üyelerin de içinde bulunduğu farklı alanlardan ve sektörlerden bir uzman grubunun birkaç yıldır Parti Siyasi Bürosu tarafından, yeni iktisadi ve sosyal düzenlemelerin anayasal düzen üzerindeki etkisini analiz etmek, anayasaya entegre edilmesi gereken unsurları belirlemek, hem farklı ülkelerin anayasa yapım süreçlerini hem de Küba’nın kendi anayasal geleneklerini incelemek üzere görevlendirildiğini bildirmişti.
Granma’nın haberine göre bugünkü anayasal değişimin ruhunu en iyi açıklayan ifadeler Raúl Castro’nun Ocak 2012’de Birinci Parti Konferansı’nda yaptığı konuşmada yer alıyordu: Küba Devrimi’nin üzerinde yükseldiği ülke geleneklerini ve marksist-leninist prensipleri bir an bile bir kenara koymadan, geçerliliğini yitirmiş düşünce biçimlerinin yükünden kurtulmak ve dönüştürme iradesiyle hareket etmek.
DEĞİŞEN VE DEĞİŞMEYEN HÜKÜMLER
Mevcut anayasanın anayasal değişikliği düzenleyen 137. maddesinde Küba devletinin siyasi sistemini ve egemenlik haklarını tanımlayan 3. ve 11. maddelerin iptal edilemez, dolayısıyla sosyalizmin hiçbir koşul altında geri döndürülemez olduğunu belirtiyordu. Bu düzenleme uyarınca, giriş, 11 ana başlık, 24 bölüm ve 16 kısma dağılmış 224 maddeden oluşan yeni anayasa taslağı Küba’nın siyasi, ekonomik ve toplumsal sisteminin sosyalist karakterinin yanısıra toplumun ve devletin öncü yönetici gücü olarak Küba Komünist Partisi’nin başat rolünü teyit ediyor.
Yeni anayasa taslağında yer alan önemli değişiklikler ise şöyle:
Uluslararası durum ve Küba’nın yeni koşullardaki dış politikası uyarınca getirilen yeni maddede uluslararası hukuka ve devletler arası çok kutupluluğa saygının güçlendirilmesi ifadesi yer alıyor. Taslakta terörün tüm biçimleri, özellikle de devlet terörü, nükleer silahların ve kitle imha silahlarının artışı ve kullanımı reddedilirken, doğanın korunması, küresel ısınmaya karşı mücadele, siber alemin demokratikleşmesi gibi yeni temalara yer verilmiş.
Taslakta devlet işletmeleri ulusal ekonominin başat öznesi olarak tanımlanıyor. Öte yandan ülke ekonomisinin gelişimi için yabancı yatırımın önemi vurgulanıyor.
Batı basınının ısrarla öne çıkardığı özel mülkiyetin anayasaya girmesi konusunda ise söz konusu olan halihazırda Küba’da varlık gösteren toprakta özel mülkiyet sisteminin tanımlanmasından ibaret. Buna göre toprakta özel mülkiyetin el değiştirmesine ilişkin kısıtlamaları ve alımlarda devletin önceliği şartını içeren özel bir rejime tabi olmak koşuluyla muhafaza edilecek.
Eşit ve ücretsiz sağlık ve eğitim hizmetlerine erişim hakkı, dinsel inanç ve inanmama özgürlüğü gibi mevcut anayasada yer alan hak ve özgürlükleri kapsayan maddelere yeni anayasa taslağında cinsiyet ayrımcılığı, etnik ayrımcılık ve engellilere dönük ayrımcılığı yasaklayan madde getirilmiş.
Küba’da LGBT hareketinin talepleri ve Cenesex’in (Ulusal Cinsel Eğitim Merkezi) çalışmaları sonucu ortaya çıkan cinsiyet ayrımcılığına karşı hükmün eşcinsel evlilikler dahil LGBT haklarına dönük yeni düzenlemelerin önünü açacağı düşünülüyor.
DEVLET YÖNETİMİNDE YENİLİKLER
Devlet yapısıyla ilgili değişiklikler ise şöyle:
Halk İktidarı Ulusal Meclisi, Devletin en üst ve yasama yetkisine sahip tek organı olarak, Devlet Konseyi ise meclisin daimi organı olarak yeni anayasada korunuyor. Öte yandan Ulusal Meclis’in başkanı, başkan yardımcısı ve sekreteri geçmişten farklı olarak iki organ arasında devamlılık ve geçişkenlik için Devlet Konseyi’nin de üyeleri haline geliyor.
Devlet başkanlığı ve devlet başkan yardımcılığı makamları getiriliyor.
Devlet Başkanı devletin başı olarak Halk İktidarı Ulusal Meclisi tarafından 5 yıllığına ve ancak iki sefer seçilebilecek.
Bakanlar Kurulu en üst yürütme ve yönetim organı olarak pozisyonunu korurken kurulun liderliğini yeni anayasa ile yaratılan başbakan yürütecek.
Yeni taslakta il meclisleri ve bunların yönetsel organlarının lağvedilmesi önerilirken yerine Vali ve il düzeyinde bir konseyden oluşan İl Valiliği kurumu getiriliyor. Bu konseyde Halk İktidarı ilçe meclislerinin başkanları ve ilçe idare konseylerini oluşturan yöneticiler yer alacak.