Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı iş müfettişlerinin işyerlerinde yaptıkları inceleme ve denetimleri sonucunda düzenledikleri teftiş raporları, ülkemizde en çok ihlal edilen işçi haklarını gözler önüne seriyor.
İş müfettişlerinin zaman zaman yayınladıkları bu raporlarda, ücretlerin ödenmemesi, izinlerin kullandırılmaması, zorunlu çalıştırma gibi hak ihlalelleri öne çıkıyor.
Raporlarda yer alan saptamalar işçilerin SGK, İŞKUR ve ALO 170 hattına yaptıkları ve en çok şikayette bulundukları konular ile uyumluluk gösteriyor.
İş müfettişlerinin düzenledikleri en son raporlara göre, işçilerin patronlar tarafından en çok ihlal edilen hakları şunlar:
– Ücretleri süresi içinde kasten ödememek veya eksik ödemek.
– Zorunluluk kapsamına girdiği halde ücretleri banka yoluyla ödememek
– Ücret hesap pusulası düzenlememek.
– Fazla mesai yaptırıldığı halde fazla mesai ücretini ödememek veya eksik ödemek.
– Yılda 270 saatin üzerinde fazla mesai yaptırmak.
– Fazla mesai yaptırılmaması gereken işçilere fazla mesai yaptırmak.
– Fazla mesai sürelerini gösteren belge düzenlememek.
– Fazla sürelerle yapılacak çalışmalarda işçinin onayını almamak.
– İşçiye hak ettiği serbest zamanı 6 ay içerisinde kullandırmamak veya eksik kullandırmak.
– Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçinin onayını almadan çalıştırmak.
– Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere fazladan ödenmesi gereken ücreti ödememek.
– Yedi günlük zaman dilimi içerisinde en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) vermemek.
– Çalışılmış gibi sayılan günleri hafta tatili ücretine hak kazanmada saymamak.
– Çalışılmayan hafta tatili günü için ücret ödenmesi gerektiği halde ödememek.
– Çalışanların yıllık ücretli izin hakkına ve izin sürelerine uymamak, yıllık izni kullandırmamak veya eksik kullandırmak.
– Yıllık ücretli izne hak kazanma döneminin hesabını düzgün yapmamak.
– Yıllık ücretli izni kanuna aykırı şekilde bölmek.
– Kullandırılan yıllık izinlerle ilgili kayıt tutmamak.
– Yıllık izin ücretini ödememek veya eksik ödemek
– Çalışma koşullarına ilişkin belgeyi vermemek.
– İşten ayrılan işçiye çalışma belgesi vermemek, verilen belgeye gerçeğe aykırı bilgiler yazmak.
– Engelli ve eski hükümlü çalıştırma yükümlülüğüne uymamak.
– Kanun ve yönetmeliklerdeki çalışma sürelerine uymamak.
– Günlük çalışma sürelerini belgelememek, çalışma saatlerini işçilere duyurmamak.
– Haftalık çalışma saatlerinin değişiklik gösterdiği işyerlerinde denkleştirme esaslarına aykırı davranmak
– İşçilere ara dinlenmesi kullandırmamak veya eksik kullandırmak.
– İşçileri geceleri 7,5 (yedibuçuk) saatten fazla çalıştırmak.
– Çocukları çalıştırma yaşına ve çalıştırma yasaklarına uymamak.
– İşçi özlük dosyasını düzenlememek.
– Vardiyalı çalışma ile ilgili kurallara uymamak, vardiya değişimlerini düzgün yapmamak. Vardiya listesi oluşturmamak ve işyerinde ilan etmemek.
– Çalışanları hileli olarak taşeronun (alt işverenin) işçisi gibi göstermek.
– İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili hükümlere uymamak.
Ayrıca kıdem tazminatı da işçilerin en çok ihlal edilen hakları arasında yer alıyor. Ancak kıdem tazminatı, işçi işten ayrıldığında gündeme geldiği için çalışma sırasında ihlal edilen haklar arasında yer almıyor.
Ayrıca işçilerin SGK, İŞKUR ve ALO 170’e bildirdiği şikayetlerinin başında ise;
- Sigortasız çalıştırılma yani kayıt dışı istihdam
-Kayıt dışı ödeme yapılması yani çalışanlara yapılan ödemelerin bir kısmının kayıtlarda gösterilmemesi, dolayısıyla da SGK’ya gerçek ücret yerine düşük ücretten bildirilme.
-Çalışanın geçirdiği iş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi.geliyor.