Borusan Holding bünyesindeki grup şirketlerden olan, yaklaşık 1000 çalışanı bulunan, ABD’li iş makineleri tekeli Caterpillar’ın Türkiye distribütörü olan Borusan Makine ve Güç Sistemleri A.Ş., yaklaşık 60 çalışanının işine son verdi. Patronların Ensesindeyiz ağına verilen bilgiye göre Borusan Danışmanlık’tan da 10 kişi işten çıkartıldı.
Borusan Makine’den çıkartılan emekçilerinin verdiği bilgiye farklı departmanlarda farklı sürelerdir çalışan işçilere, yüz yüze yapılan görüşmelerde “kriz sebebiyle yaşanan pazar daralmasından kaynaklı, şirketin küçülmeye gidiyor olduğu” gerekçesinin yazılı olduğu bir açıklama formu verildi. Borusan Holding, tazminat hakları ve birkaç maaş “teşvik” ödenmesi karşılığında imzalattıkları protokollerle işçileri işe iade davası açma, işsizlik maaşı alma gibi diğer haklarından vazgeçmeye zorladı. Sadece üst düzey birkaç yöneticinin ve patronların bildiği ‘kara’ listelerin neye göre oluştuğu ise bilinmiyor.
Borusan emekçilerinin aktardığına göre krizin başında “şirkete güvenin, özveriyle çalışın, firesiz atlatacağız” mesajlarının verildiği motivasyon toplantıları artık direktörlerin açıkça “Türkiye yokuş çıkmaya çalışan araba misali; biz de o arabayı iten insanlarız. Konfor alanlarını bozup destek olanlarla yola devam edeceğiz, bozmayanlarla ise yollarımızı ayıracağız” diyebildiği tehdit toplantılarına dönüşmüş durumda. Yakında Antalya ve Bursa lokasyonlarının da kapanacağının konuşulduğu söyleniyor.
Son işten çıkarmalarla işine son verilen başka bir işçi kriz döneminde geçirilecek uzun bir işsizlik süreciyle birlikte üstüne alınan ‘teşvik’in de erimesiyle başlayacak geçim sıkıntısının artacağını bildiklerini ancak işçiler arasında koordinasyon olmadığı için buna karşı bir duruş geliştirilemediğini belirtiyor.
BORUSAN MAKİNE VE GÜÇ SİSTEMLERİ: DIŞA BAĞIMLILIK VE BETON EKONOMİSİNDEN YILLARCA KAZANDI
Forkliftten ekskavatöre hem inşaatlarda hem de sanayi tesislerinde kullanılan ağır iş makineleri, beton makine ve ekipmanları, asfalt, tünel, yol, maden ekipmanları, her tür vinç, kırıcı, delici, eleme makine ve tesisleri gibi başlıca ürün gruplarından oluşuyor. Caterpillar Türkiye iş makineleri pazarında en fazla paya sahip markalardan biri. Yerli üretimin çok sınırlı olduğu iş makinelerinde, inşaat büyümesinin de etkisiyle Türkiye en fazla ithalat yapan ülkelerden biri durumunda. Borusan da “sanayici” kimliğinden ziyade “ithalatçı” olarak iş makineleri ithalatından en fazla kazanan gruplardan biri oldu. TL’nin görece değerli olduğu yıllar boyunca iş makineleri satışı ve kiralamasından sürekli artan ciro ve karlılıkla kazanç sağlayan grup, Türkiye’nin gereğinin çok üzerinde bir iş makinesi parkına ulaşmasında da önemli payı bulunduğu belirtiliyor. Türkiye zaman zaman “kule vinç” sayısından diğer iş makinelerine kırdığı rekorlarla uluslararası basına konu olmuştu. Aynı anda çok sayıda projenin çok hızlı bir şekilde yapılması için özellikle ithalat faturasına etkisi hiç dikkate alınmadan yıllar boyunca iş makinesi parkı büyüdü. “Dünyanın en hızlı büyüyen 3. pazarı” olmakla övünülürken yıllık ithalat tutarı 6-7 milyar dolara kadar ulaştı.
İş makineleri sektörü Türkiye’nin ithalat faturası, cari açığı, yaşanan kur şoku ve borç krizinde hesaplanabilir paya sahipken başta Caterpillar olmak üzere hem distribütörlük hem de “üretim” faaliyetleriyle Borusan da ithalat bağımlılığı artışını “iş modeli” olarak benimsemiş grupların başında geliyor.
2017 CİROSU 4,7 MİLYAR DOLAR
Borusan grubu, otomotiv ve makine distribütörlüğü, çelik üretimi, enerji ve lojistik sektörlerinde faaliyet gösteriyor. 2017 yılı cirosu 4,7 milyar dolar civarında olan grubun lojistik faaliyetleri dışındaki tüm gelirleri TL bazında. Ancak yine lojistik dışındaki sektörlerde hem ithal girdi hem de ithal ürün bağımlılığı yüksek grubun uzun yıllar çok iyi kazandığı ithalat temelli faaliyetlerini döviz kurundaki artıştan sonra eski karlılıklarla sürdürümediği tahmin ediliyor.
BMW, MINI gibi otomotiv markalarının ithalatçısı olan grup Caterpillar ile iş makineleri alanında da en önemli ithalatçılar arasında yer alıyor. Grup aynı zamanda Borusan Mannesmann ile önemli çelik boru üreticilerinden biri. Borusan çelik boruda da en önemli özellikli yassı çelik ithalatçıları arasında yer alıyor.
Otomotiv ve iş makinelerinde döviz kurlarındaki artışın, bayilerle çalışan ve yüksek alacak hesabı bulunan grupta tahsilat zorluklarıya birleştiği, üretim tarafında ise hem enerji hem de çelikte emtia ve kur artışının birlikte etkili olduğu tahmin ediliyor. Grubun cirosunun yüzde 15'ini oluşturan otomotiv grubunda 2017 karının çok düşük olduğu da dikkate alındığında, döviz borçların ve özellikle distribütör ağından kaynaklı kısa vadeli borç yükünün çevrilemez duruma geldiği düşünülüyor. Ancak çok uzun yıllar otomotiv, çelik, iş makineleri, lojistik, tüm iş kollarında dönemin ekonomi politikaları doğrultusunda ülkenin en çok kazananlarından olan grubun özellikle tercih edilmiş bir “iş modeli”nin faturasını emekçilere çıkardığına dikkat çekiliyor.
DEĞER YARATMAKTAN ANLAŞILAN İŞTEN ÇIKARMA MI?
Borusan CEO’su Agah Uğur, Mayıs ayında grubun borç yeniden yapılandırması için başvuruda bulunduğu yönündeki iddialara ilişkin tüm çalışanlara göndermişti. E-postada grubun 2017 cirosunun 17,1 milyar lira, çalışan sayısının da 9 bin olduğunu belirterek “Borusan Grubu geçtiğimiz yıl TL bazında %32, Dolar bazında %11 büyüdü ve 1,3 milyar TL tutarında yatırım gerçekleştirdi. Bu yıl da aynı tempoda büyümeye, yatırım yapmaya, ülkemize ve insanımıza değer yaratmaya devam edeceğiz” demiş ve iddiaları yalanlamıştı. Çok büyük ölçüde ithalat yapan grubun ülke için “katma değer” yarattığını öne süren Uğur’un mektubunda “ülkemize ve insanımıza değer yaratmaya devam edeceğiz” ifadeleri de yer alıyordu.