İşsizlik maaşı iki katına çıkacak yalanı!

Bugün Habertük'te yer alan bir haber hızlıca Milliyet ve Vatan gibi gazetelerde de yayınlandı. İşsizlik maaşlarının arttırılacağını "müjdeleyen" haber baştan aşağıya tuhaflıklarla dolu. İşin gerçeğine bakılınca, işsizlerin toplamda alacağı maaş artmıyor, aksine düşüyor.

Ulusal İstihdam Strateji Belgesi’nde yer alan işsizlik maaşı düzenlemesi, bugün gazetelerin ekonomi sayfasında “İşsizlik maaşına zam!” (Habertürk Ekonomi), “İşsize bin 256 lira maaş!” (Vatan), “İşsizlik maaşında büyük artış: Çalışma da yanında yat!” (Milliyet) gibi başlıklarla sunuldu. Böylece yeni düzenlemeyle işsizlerin “ihya edildiği”, hatta işsiz olmanın neredeyse sorun olmaktan çıkacağı ima edildi.

Hükümetin öngördüğü söylenen düzenleme, mevcut sisteme getirdiği değişiklik, işsizlik maaşına hak kazanmak için gereken prim ödeme gününün azaltılması, işsizlik maaşı alma süresinin uzaması ve işsizlik maaşı tavan seviyesinin yükseltilmesini içeriyor. İstihdam Strateji Belgesi’nde yapılan değerlendirmeye göre, işsizlerin yalnızca yüzde 13’ünün işsizlik maaşından yararlanması işsizlik aylığına hak kazanma koşullarının ağırlığından kaynaklanıyor. OECD ülkelerinde bu aylıktan yararlanma süresinin ortalama 16,5 ay olduğu belirtiliyor.

Patron istediği an işten atsın, devlet maaş bağlasın!
Öngörülen düzenlemeye göre, işsizlik maaşına hak kazanmak için mevcut sistemde son 3 yıl içinde son 4 ayı kesintisiz olmak üzere en az 600 gün prim ödenmiş olması gerekirken, yeni düzenlemede son 2 yıl içinde 360 gün çalışmış olmak yeterli olacak. 25 yaş altı genç işsizler için ise, işsizlik maaşı alma hakkı son 2 yıl içerisinde 180 gün prim ödemiş olma şartına bağlanıyor.

Örneğin son iki yıl boyunca üçer ay çalışıp aralarda 1 ay işsiz kalan bir kişinin bu düzenlemeden yararlanabileceği düşünüldüğünde, yapılan değişikliğin geçici, kısa süreli ve esnek istihdam biçimlerinin özendirilmesine hizmet etmesi bekleniyor olabilir. Böylece bir yandan kıdem tazminatı fona devredilerek işçileri işten atmak kolaylaştırılırken, diğer yandan işten çıkarılmanın emekçiler açısından daha “sindirilebilir” olması sağlanıyor.

Maaş alma süresi artıyor ama…
Bilindiği gibi, mevcut düzenlemeye göre, işsizlik maaşı, işsizin çalışırken aldığı son 12 aylık ortalama maaşın yüzde 40’ı olarak belirleniyor ve sigortalının prim ödeme süresine bağlı olarak 6 ila 10 ay arasında değişiyor. 10 ay, yani 300 gün boyunca işsizlik maaşı almak için son 3 yıl boyunca 1080 gün, yani kesintisiz olarak sigorta priminin ödenmiş olması gerekiyor.

Yeni düzenlemeye göre, bu süre 16 aya çıkarılarak OECD ortalamasına yaklaştırılacak.

Ancak yeni düzenleme, işsizin eline geçen ödemenin artması anlamına gelmek zorunda değil. Zira mevcut sistemde işsiz, son 12 aylık maaşının yüzde 40’ı kadar bir ödemeyi son 3 yıllık prim ödeme süresine göre 6 ila 10 ay boyunca alırken, öngörülen düzenlemede işsizlik maaşı dönemsel olarak sürekli azalıyor.

Yeni düzenlemeye göre, işsizlik maaşı ilk 3 ay boyunca son 12 aylık maaşın yüzde 50’si, sonraki 3 ay yüzde 40’ı ve geri kalan 10 ay boyunca ise yüzde 20’si olarak belirlenecek.

Başka bir deyişle, işsiz kalmadan önceki üç yıl boyunca 1.080 gün, yani kesintisiz olarak prim ödeyen, son 12 ay ortalama 1.000 TL aylık alan bir çalışan, işsiz kalması halinde 10 ay boyunca 400’er TL işsizlik maaşı alıyordu. Böylece 10 içinde eline toplam 4.000 TL ücret geçmiş oluyordu.

Oysa yeni düzenlemeye göre 16 ay boyunca işsizlik maaşı almaya hak kazanan aynı kişi ilk 3 ay 500’er TL, sonraki 3 ay 400’er TL ve geri kalan 10 ay boyunca 200’er TL maaş alacak. Böylece söz konusu kişi toplam 10 ay işsiz kalması halinde 3.500, asgari süre olan 16 ay boyunca işsiz kalması halinde toplam 4.700 TL işsizlik maaşı almış olacak. Sonuç itibariyle işsizlik maaşı alma süresi uzasa da, bu kişi 10 ay boyunca işsiz kaldığında önceki düzenlemede aylık ortalama 400 TL yeni düzenlemede aylık 350 TL almış oluyor.

İşsizlik aylığının dönemsel olarak azalması ayrıca, enflasyonla beraber düşünüldüğünde uzun süreli işsizler açısından bir iyileşme olmayacağını gösteriyor.

İşsizlik maaşı çok mu yükseliyor?
Öngörülen düzenlemenin medya tarafından en çok şişirilen kısmı ise işsizlik maaşı tavanının yükseltilmesi. Buna göre, mevcut sistemde işsizlik maaşı en fazla asgari ücretin yüzde 80’i kadar olabiliyor yani 5 milyar aylığı olan bir çalışan bile en fazla 670 TL brüt işsizlik maaşı alıyor. Yeni düzenleme tavan işsizlik aylığının asgari ücretin 1,5 katı olmasını, yani brüt 1.256 TL olmasını öngörüyor.

Oysa yukarıda da belirtildiği gibi, yapılan düzenlemeye göre işsizlik maaşı işsizliğin ilk üç ayında bile son 12 aylık ücretin yüzde 50’si kadar olacağından, bir çalışanın sözkonusu tavan düzeyinde işsizlik maaş alabilmesi için son 12 ay boyunca işyerinden aldığı ortalama maaşının en az 2.512 TL olması gerekiyor.

Medya işini yapıyor!
Düzenlemenin medya tarafından sunuluş biçimi, son 12 ay ortalama 2.500 TL ücret alan bir kişiyi örnek gösteriyor. Haberlerde bu örnek kişinin üç ay boyunca 1.250 TL maaş alacak olması öne çıkarılıyor.

“Emek piyasasını katılaştırdığı” ve “istihdamın artışına engel olduğu” öne sürülen kıdem tazminatı fona devredilirken, liberallere göre bir başka “katılık” unsuru olan “işsizlik sigortası”nın öne çıkarılması ve yeni işsizlik maaşı düzenlemesinin “çalışma da yanında yat” denecek kadar güzellenmesi, hükümetin yeni istihdam stratejisinin bir bütün olarak meşrulaştırılmaya çalışıldığı izlenimini uyandırıyor.

(soL - Ekonomi)