soL (HABER MERKEZİ) Temmuz 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek elektrik zam oranları, konutlar için yüzde 21, sanayi için yüzde 22 olarak belirlenmişti. 2008 Temmuz ayında, otomatik artışlı tarife de uygulanmaya başlanacak. Otomatik tarife, Yüksek Planlama Kurulu'nun belirlediği son karara göre, elektrik fiyatlarının 4 ayda bir olmak üzere yılda 3 kez zamlanması anlamına geliyor.
Bu uygulama, maaşların yerinde saydığı, ya da elektrik zammı oranlarının çok gerisinde kaldığı koşullarda, zaten gittikçe pahalılaşan hayat karşısında geçim derdiyle uğraşan vatandaşların sırtına ağır bir yük daha bindirecek. Birçok kişi açık açık elektriği kaçak kullanmanın yollarını araştırdıklarını söylüyor.
Zamsız verilere bakıldığında, borcunu ödeyemediği için elektrikleri kesilen vatandaşların sayısı, bazı şehirlerde günlük 30 bin kişiyi bulabiliyor. Batman'da bir gün içinde 10 bin, Manisa'da 30 bin abonenin elektriklerinin kesilmesinin ardından, borçların ödenebilmesi için "gösterilen kolaylıklar" da yanıtsız kalabiliyor. Bazı vatandaşlar borçlanarak elektrik faturasını öderken, çoğunluk, borçlanma şansı bile olmadığı için bir süre karanlıkta yaşamayı tercih ediyor. Borç yüzünden elektriği kesilen kurumlar arasında okullar ve hastaneler de yer alıyor. Elektrik borcu nedeniyle hapis cezası alan ve icralık olan kişilerin sayısı artıyor. Zamlardan sonra, bu tablonun daha kötüye gideceği açıkça görülüyor.
Hafta sonu indirimi
Hükümet, önümüzdeki günlerde zamları uygulamaya sokmaktan geri durmamakla birlikte, ödenememe riski karşısında da çeşitli tedbirler öneriyor. Fabrikasını hafta sonu çalıştıranlar, elektrik faturasını bir hayli düşürebilecekler. Bu sayede, hafta içinde yoğunlaşan enerji talebinin bir kısmının hafta sonuna kaydırılarak, arzın rahatlatılması planlanıyor. Az enerji tüketen A sınıfı klima, ampul, beyaz eşya gibi ürünlerde Özel Tüketim Vergisi teşviki uygulanması için de çalışmalar yapılıyor.
AKP zam yapsın, halk tasarruf
Hükümetin işaret ettiği önlemler dışında, halkın elektrik borçlarını ödeyemeyecek duruma gelmemesi için, günlerdir televizyonlarda "elektrik sarfiyatından nasıl tasarruf edilir" konulu özel haberler var. Gazeteler, dergiler kendilerine tasarrufla ilgili her gün yeni bir gündem açabiliyorlar.
Vatandaşlar ise elektrik zammına büyük tepki veriyor:
Sedat Akın, 35, Seyyar Satıcı:
Bu zamlardan sonra harcamamızı olabildiği kadar kısacağız. Normalde çamaşır makinesini iki defa çalıştırıyorsak bunu haftada bire düşüreceğiz. Ailede daha fazla kişi çalışmak durumunda kalacak.
Serkan Solmaz, 35, Kuaför:
Üç senedir hiç zam olmaması çok iyiydi, ama bu yüzde 20'lik zamla, üç senenin acısını çıkarmaları çok kötü oldu. Yavaş yavaş olsaydı çok iyi olurdu. Ona göre alışırdı insanlar ve hazırlığını buna göre yapabilirdi. Şimdiden ışıktan falan tasarruf etmeye başladık ama açığı kapatabileceğimizi sanmıyorum.
Selami Aktaş, 20, İşsiz:
Ben ailemin yanında kalıyorum. Bence bu zamlarla insanları soyuyorlar. Tasarruf önemli, gerekli önlemler alacağız bilgisayarı, televizyonu az kullanma konusunda.
Halkta zam haberiyle birlikte oluşan ilk tepkiler, faturanın kabarık gelme olasılığı karşısında nasıl tasarruf yapılacağıysa, hemen ardından devreye giren ikinci bir çözüm, elektriği kaçak kullanmak. Elektrikte kayıp-kaçak tutarı, 2007 yılı sonunda açıklanan bilgilere göre KDV hariç yaklaşık 2,2 milyar YTL oldu. Kaçak elektrik kullananımının saptandığı yerlerin, ağırlıklı olarak, "iş alanı olmayan" Doğu illeri olduğu iddia edilirken İstanbul, Ankara gibi büyük kentlerde görüştüğümüz birçok kişi "kaçak elektrik kullanmanın bir yolunu aradıkları"nı söylediler. Bir emekli öğretmen, "ahlaksızlığın, hırsızlığın tanımı değişmiştir, benden ahlaklısı yok ama bu faturaları ödeyemem, karanlıkta mı kalacağım" diye sorarken, birkaç kişi "telefon, su faturaları nedeniyle evde eşimizle, çocuğumuzla kavga ediyoruz, şimdi elektrik faturaları nedeniyle aile faciaları çıkacak" diye kaygılarını dile getirdiler.
En-ver'e de yazık
Zamların tartışıldığı dönemde çeşitli projelerle birlikte En-ver de yeniden ortaya çıkıyor. Enerji Verimliliği Kampanyası ENVER, kamu, özel ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği ile, toplumun tüm kesimlerinde enerjiyi verimli kullanma bilincini uyandırmak ve çeşitli faaliyetlerle ülke genelinde enerji verimliliği konusunu gündemde tutmak amacıyla başlatılmış bir proje olarak tanımlıyor kendini. Çizgi film karakterinden oluşan En-ver ise oradan oraya koşturup, tasarruf yöntemlerini anlatmaya çalışıyor. Türkiye'nin enerji sorununu En-ver'in çözüp çözemeyeceği, merak konusu.